Ο πρώτος κανόνας της παραπληροφόρησης είναι ότι δεν χρειάζεται να τελεσφορήσει σαν παραπλάνηση. Δεν χρειάζεται να πείσει γι’ αυτό που ισχυρίζεται. Αρκεί να σπείρει τη σύγχυση. Αρκεί να μην μπορείς στο τέλος να ξεχωρίσεις την αλήθεια από το ψέμα.
Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα εάν στόχος της πυραυλικής επίθεσης στην Οδησσό ήταν ο Ζελένσκι και ο Μητσοτάκης. «Στόχος» μπορεί να ήταν μια δημιουργική αστοχία, προκειμένου να λειτουργήσει εκφοβιστικά, χωρίς να προκαλέσει αντίποινα – ένα από αέρος μπούλινγκ σε όποιον πλησιάζει. Μια προειδοποίηση ότι η Μόσχα έχει αναγνωρίσει τους εχθρούς της και είναι έτοιμη να τους «τιμωρήσει».
Η δήλωση που έκανε σε δεύτερο χρόνο ο πρώην πρόεδρος – μαριονέτα της Ρωσίας, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, ήταν διάψευση και ταυτόχρονα ανάληψη ευθύνης. «Δεν θέλαμε να χτυπήσουμε την αυτοκινητοπομπή Ζελένσκι – Μητσοτάκη. Αν θέλαμε θα την είχαμε πετύχει». Δεν το κάναμε εμείς, αλλά μπορούμε να το κάνουμε την επόμενη φορά.
Ο άτυπος εκπρόσωπος του Πούτιν δεν χρειάζεται να πείσει ότι δεν είχε υπολογιστεί το «ωστικό κύμα» του χτυπήματος». Χρειάζεται απλώς να αφήσει την εντύπωση ότι ένα τέτοιο χτύπημα θα μπορούσε να είχε επιχειρηθεί και εκτελεστεί με ακρίβεια. Διαψεύδει χωρίς να διαψεύσει και επιστρατεύει απειλητική γλώσσα χωρίς να απειλεί.
Ακόμη κι αν μπορούσε κανείς να κρυφτεί πίσω από την υπεκφυγή ότι «δεν γνωρίζουμε τις ακριβείς συνθήκες του πλήγματος», η «προκήρυξη» Μεντβέντεφ δεν άφησε πολλά περιθώρια. Ωστόσο, στην Ελλάδα αντήχησε με εκκωφαντική σιωπή. Κανένα κόμμα της αντιπολίτευσης δεν ένιωσε την ανάγκη να σχολιάσει το ένοπλο νταηλίκι εις βάρος του Ελληνα πρωθυπουργού.
Μπορεί κανείς να φανταστεί το σκεπτικό πίσω από τη σιωπή. Το έχουμε ακούσει και εξακολουθούμε μονότονα να το διαβάζουμε από τους εγχώριους απολογητές του Κρεμλίνου: Ο Μητσοτάκης «προκάλεσε». Η παρουσία του εκεί δεν ήταν ειρηνική. Ενισχύει τον εχθρό του Πούτιν; Τι περιμένουμε μετά να κάνει ο Πούτιν; Να κάτσει με σταυρωμένα χέρια; Να μην αμολήσει έναν πύραυλο ως μήνυμα;
Αυτή τη φορά, η φιλοπουτινική κοινοτοπία διανθίστηκε με το σενάριο ότι ο πρωθυπουργός «χώνεται» στη Ρωσία, γιατί θέλει να κάνει επίδειξη στους Ευρωπαίους εταίρους και στους Αμερικανούς. Η έκρηξη παρουσιάστηκε έτσι σαν «εφέ» προσωπικής μητσοτακικής καμπάνιας από τις ίδιες φωνές που συνήθως είναι υπερεύθικτες ακόμη και στο παραμικρό νεύμα προσβολής του εθνικού γοήτρου. Οσο εύκολα φουσκώνει ο εθνικός τους εγωισμός για τη σημασία των συμβόλων, τόσο εύκολα ξεφουσκώνει έναντι της «συμβολικής» βίας του Πούτιν.
Ο παράταιρος απόηχος της Οδησσού έδειξε για ακόμη μία φορά πως η συναίνεση στον θεμελιώδη γεωπολιτικό προσανατολισμό της χώρας είναι ζητούμενο. Γιατί την ακρίβεια, η διαφορά θέασης δεν περιορίζεται στον χάρτη της γεωπολιτικής. Το περιεχόμενο του «ανήκομεν εις την Δύσιν» αμφισβητείται και σε επίπεδο πολιτισμικό – από την εξωτερική πολιτική μέχρι το οικογενειακό δίκαιο. Η πολιτική σταθερότητα κρύβει το υποκείμενο ρήγμα. Αλλά αυτό είναι πάντα εκεί.
Τα τα τα τα
Ξεπεράσαμε τον αγγλικό στίχο. Και περάσαμε στον προγλωσσικό.
Ναι ή όχι
«Ας περιμένουμε την ολοκλήρωση των ερευνών». Το κλισέ έχει καταντήσει συνώνυμο του «να σου εξηγήσω, δεν είναι αυτό που νομίζεις». Είναι μια καθωσπρέπει υπεκφυγή για να μην αναλάβει κανείς την ευθύνη των ερευνών. Οταν, ας πούμε, το υπουργείο Εσωτερικών απαντά στις καταγγελίες για διαρροή προσωπικών δεδομένων απλώς ότι «διεξάγεται έρευνα», δίνει μισή απάντηση. Για να είναι η απάντηση ολόκληρη –για να μην μπορεί να εκληφθεί ως παρέλκυση– θα έπρεπε να αναφέρει και το χρονοδιάγραμμα της έρευνας. «Η υπουργός έχει ζητήσει από τις υπηρεσίες το ζήτημα να διαλευκανθεί και μέχρι το τέλος του μήνα θα ανακοινώσει το πόρισμά τους». Η απάντηση στο τέλος πρέπει να είναι οριστική και μονολεκτική: Ναι ή όχι. Ναι, βρήκαμε την τρύπα. Οχι, δεσμευόμαστε ότι παρά το σκανάρισμα του ηλεκτρονικού μας αρχείου, καμία τρύπα δεν έχει βρεθεί. Στην προκειμένη περίπτωση, η έρευνα απαιτεί ελάχιστο ανακριτικό κόπο – αφού πρόσβαση στο σύστημα έχει (μάλλον) ένας κλειστός κύκλος χειριστών. Το όφελος θα ήταν πολλαπλάσιο, καθώς θα αποκαθιστούσε την αξιοπιστία του κράτους – την ικανότητά του να διαφυλάσσει τα δεδομένα που συλλέγει από τους πολίτες για να τους εξυπηρετεί. Οχι για να τους εκποιεί ως βορά του μάρκετινγκ.