Για εμάς τους παλαιότερους, που κρίνουμε θετικότερα τους καρπούς της 50ετούς δημοκρατίας από τους νεότερους οι οποίοι έχουν ζήσει κυρίως το ρευστό, εξουθενωτικό κομμάτι των πολυκρίσεων, η περίοδος 1974-2024 είναι ένα αδιάσπαστο σύνολο από ιστορικά γεγονότα, πολιτικές επιλογές, ανόδους και καθόδους, ιδέες, πεποιθήσεις, αξίες, ένα διάνυσμα με θετική φορά, που μπορούμε να διατρέξουμε χωρίς κενά, από την αρχή ώς το τέλος του. Δεν είναι απλά μια νωπή σελίδα της ιστορίας. Είναι η ζωή μας. Με τις εξάρσεις, τις νηνεμίες, τις ταραχές, τις χαρές, τους πόνους, τις απογοητεύσεις, τις συγκινήσεις της. Είναι ό,τι πράξαμε και δεν πράξαμε διότι ολιγωρήσαμε ή αποτύχαμε. Ενα ποτάμι που καθώς ρέει, αλλάζει. Είσοδος στην ΕΟΚ από τον στυλοβάτη της τρίτης ελληνικής δημοκρατίας, ΕΣΥ, κοινωνικό κράτος, ΚΕΠ, ευρώ, Ολυμπιακοί Αγώνες, κρίση, μνημόνια, ψηφιακή διακυβέρνηση έχτισαν, χτίζουν την καθημερινότητά μας, το πεδίο όπου αγωνιστήκαμε και ωριμάσαμε, μπορούμε να θυμόμαστε και να αποτιμούμε. Βέβαια άλλο είναι να διατρέχεις εσύ την ανελαστική ύλη της ιστορίας, κι άλλο να την ανασυνθέτουν, με τα προσωπικά τους βιώματα, τις αυτοκριτικές εξομολογήσεις, τις απόψεις τους οι πρωταγωνιστές της περιόδου, οι των πραγμάτων διαχειριστές, οι μελετητές και οι αναλυτές τους. Γι’ αυτό και ήταν τόσο πρωτοποριακό, τόσο θεμελιακό το συνέδριο που συνδιοργάνωσε η «Κ» με το Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης, το Οικονομικό Φόρουμ Δελφών και το Ελληνικό Παρατηρητήριο του London School of Economics για τα 50 πυκνά χρόνια της Μεταπολίτευσης, με συμμετέχοντες έξι πρωθυπουργούς –ο νυν και πέντε πρώην–, δύο Προέδρους της Δημοκρατίας –νυν και πρώην–, κορυφαία πρόσωπα της πολιτικής, εξέχοντες ακαδημαϊκούς και επικεφαλής θεσμών. Ενέταξε στην ίδια συζήτηση εκφραστές αντιμαχόμενων πολιτικών χώρων, που συνομίλησαν αποκαλύπτοντας και αποκαλυπτόμενοι, συνέστησε ένα είδος Επιτροπής Αλήθειας και Συμφιλίωσης, ανάλογη της οποίας δεν έχει συγκροτηθεί ποτέ στη χώρα μας για την αξιολόγηση των κρίσιμων πολιτικών πεπραγμένων, όπως ανέφερε ο πρώην υπουργός Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου.
Η Μεταπολίτευση δεν είναι απλά μια νωπή σελίδα της ιστορίας, είναι ένα ποτάμι που ρέει, είναι η ζωή μας.
Στα 50 αυτά χρόνια γεννήθηκαν και έδυσαν δύο ιδέες: 1. Η ενθουσιαστική ιδέα της γραμμικής προόδου, η βεβαιότητα των προδιαγεγραμμένων, αδιαμφισβήτητων, χωρίς πισωγυρίσματα βημάτων προς τα εμπρός. 2. Η ιδέα της απαρέγκλιτης ταύτισης της χρονικής διαδοχής με την αλλαγή. Ούτε βαδίσαμε σε όλα σταθερά εμπρός –βλέπε οικονομία–, ούτε κάθε γύρισμα ήταν και άλμα σε νέα σελίδα. Υπερδανεισμοί και ελλείμματα, πτήσεις και πτώσεις, ενθουσιασμοί και θυμοί. Ομως εδραιώθηκε μία τρίτη ιδέα, της σωστικής υπέρβασης, ως ηθική επιδίωξη και μαζί ομολογία πίστης στην τεράστια ανθρώπινη ικανότητα ανανέωσης. Και σήμερα, αν και δεμένοι σε ένα έδαφος και σε μια ιστορία, έχουμε την πόρτα ορθάνοιχτη στο κοινό ευρωπαϊκό αύριο. Ναι μεν ροκανίσαμε φυσικά πλεονεκτήματα, αυθαιρετήσαμε, χάσαμε το μέτρο, μεταφέραμε προβλήματα στο μέλλον, διχαστήκαμε, καταβαραθρωθήκαμε, δυσφημιστήκαμε, όμως μείναμε στο ευρώ, αποτινάξαμε τη φήμη του τεμπέλη σπάταλου Ελληνα, με μεγάλα κόστη αλλά και οφέλη. Η χώρα προχωράει. Αφησε πίσω της υπερβολές, χίμαιρες, μύθους, αλληλοσφαγές, τα «εμείς ή αυτοί», τους «γερμανοτσολιάδες», παρ’ ολίγον ατυχήματα, έωλες διαπραγματεύσεις, κακούς χειρισμούς, όσα θα μπορούσαν να είχαν γίνει αλλιώς. Δεν ξεπέρασε όλες τις μεταπολιτευτικές στρεβλώσεις, έχει ακόμη να αντιπαλέψει τον λαϊκισμό και τα «πολιτικά κόστη», τον πελατειασμό, τον φόβο των μεταρρυθμίσεων, τα φρένα στη διακομματική συνεργασία. Εχει να αγωνιστεί για τη συναίνεση. Και να αντέξει. «Μία σταθερά από το 1821 μέχρι σήμερα ήταν η απαράμιλλη ανθεκτικότητα της ελληνικής κοινωνίας σε σημαντικές αναταράξεις. Αλλά δεν θα ήταν φρόνιμο να βασιζόμαστε σε αυτή την ανθεκτικότητα για το μέλλον», είπε ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, Μαρκ Μαζάουερ. Πόλεμοι, άνοδος της Ακροδεξιάς, παρανοϊκοί δημαγωγοί και κυνικοί ολιγάρχες, κλιματική αλλαγή, μετανάστευση, μεγάλες εισοδηματικές ανισότητες, πληθυσμιακή γήρανση, τεχνολογικές αλλαγές που αποσταθεροποιούν τα εργασιακά δεδομένα χρειάζονται ενισχυμένους θεσμούς, ενεργή υγιή διοίκηση και σχέδια σωτηρίας. Δεν διαθέτουμε. Ομως η μνήμη είναι δύναμη. Η αναδίφηση του άμεσου παρελθόντος μπορεί να προσφέρει σανίδες πλεύσης για τις φουρτούνες που έρχονται. Και καθαρό βλέμμα στο σήμερα. Διότι το αύριο δεν απειλείται από τις στυγνές ουτοπίες του χθες, αλλά από τον κατακερματισμό και την απουσία κοινής κατεύθυνσης.