Για να πούμε και του κ. Κασσελάκη το δίκιο, ουδείς μπορεί να είναι σίγουρος για οτιδήποτε. Ούτε καν για το ότι ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ υπάρχει. Παραφράζοντας τον ίδιο θα λέγαμε «μπορεί κάποιος να εγγυηθεί ότι ο κ. Κασσελάκης δεν είναι ένα bot τεχνητής νοημοσύνης, κάτι σαν το ChatGPT, που σερβίρει όποια θεωρία συνωμοσίας κυκλοφορεί στο Διαδίκτυο;».
Επομένως στο ερώτημα που έθεσε «μπορεί να εγγυηθεί ο Κυριάκος Μητσοτάκης ότι δεν έχουν διαρρεύσει προσωπικά δεδομένα εκλογέων του εσωτερικού;» (ΑΝΤ1, 1.4.2024), η απάντηση είναι «κατηγορηματικώς όχι». Ουδείς άνθρωπος –ακόμη κι αν είναι ένας πανίσχυρος πρωθυπουργός– μπορεί να εγγυηθεί τα κεκτημένα της Μεταπολίτευσης. Αυτά τα εγγυώνται οι θεσμοί: η Βουλή, οι Ανεξάρτητες Αρχές και η Δικαιοσύνη, η Κοινωνία των Πολιτών.
Εδώ αρχίζουν τα δύσκολα για τον κ. Μητσοτάκη, αλλά (ευτυχώς για την κυβέρνηση) δεν τα ξέρει ή δεν τα θέτει ο κ. Κασσελάκης. Το σοβαρό ερώτημα είναι «μπορούν τα θεσμικά αντίβαρα της εκτελεστικής εξουσίας να εγγυηθούν την καλή λειτουργία της Δημοκρατίας;». Εδώ, δυστυχώς, η απάντηση δεν είναι κατηγορηματικώς καταφατική. Η Δημοκρατία μας έχει από γεννησιμιού της ασθενή αντίβαρα στο πρωθυπουργοκεντρικό σύστημα. Με την αναθεώρηση του 1986 καταργήθηκαν (και ορθώς) οι υπερεξουσίες του Προέδρου της Δημοκρατίας, αλλά δεν ενισχύθηκαν τα υπάρχοντα, και πρωτίστως η νομοθετική εξουσία. Δυστυχώς, στα πέντε χρόνια αυτής της διακυβέρνησης εξασθενούν έτι περαιτέρω.
«Μπορούν τα θεσμικά αντίβαρα της εκτελεστικής εξουσίας να εγγυηθούν την καλή λειτουργία της Δημοκρατίας;». Εδώ, δυστυχώς, η απάντηση δεν είναι κατηγορηματικώς καταφατική.
Η Βουλή δεν λειτούργησε ποτέ ως αντίβαρο. Οι βουλευτές της πλειοψηφίας πάντα λειτουργούσαν σαν στρατιωτάκια, που απλώς επικυρώνουν τα νομοσχέδια των υπουργών. Τούτοι εδώ όμως σηκώθηκαν όρθιοι να χειροκροτήσουν έναν πρώην υπουργό, που –αν μη τι άλλο– έπρεπε να ελεγχθεί για την αβελτηρία του να ολοκληρώσει μια σωτήρια για 57 ανθρώπους σύμβαση. Μη μιλήσουμε για το άγος των εξεταστικών επιτροπών…
Η Δικαιοσύνη είναι ταχύτατη στο να εκδίδει ανακοινώσεις κατά του Ευρωκοινοβουλίου και γι’ αυτό ίσως δεν προλαβαίνει να διαλευκάνει το κορυφαίο για τη Δημοκρατία σκάνδαλο των υποκλοπών. Κοντεύουν δύο χρόνια από τότε που θα έριχνε «άπλετο φως», αλλά ακόμη δεν κατάφερε να κάνει μια απλή αντιπαράθεση του καταλόγου των ανθρώπων που παρακολουθούσε η ΕΥΠ και των θυμάτων του Predator. Απομένουν κάποιες Ανεξάρτητες Αρχές που εμποδίζονται πολλαπλώς και οι πρόεδροί τους (άμεμπτοι δικαστικοί) συκοφαντούνται από επικοινωνιακά παραμάγαζα της κυβέρνησης.
Ποτέ δεν υπήρχαν ισχυρά θεσμικά αντίβαρα στον πρωθυπουργό, αλλά σε όλη τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης υπήρχαν «άγραφοι, εθιμικοί κανόνες σχετικοί με τη λειτουργία των κομμάτων (…) τα “προστατευτικά κιγκλιδώματα” της Δημοκρατίας» (Steven Levitsky και Daniel Ziblatt). Υπήρχε μια γενιά πιο συγκροτημένων και μορφωμένων πολιτικών, οι οποίοι είχαν μνήμες δημοκρατικών εκτροπών. Υπήρχε και η ιδεολογική κυριαρχία της Αριστεράς, η οποία είχε χίλια στραβά, αλλά –για τους δικούς της λόγους και παρά τις υπερβολές– υπήρξε ανάχωμα σε κάθε απόπειρα διάβρωσης των θεσμών.
Σήμερα ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης ζητάει «διεθνείς παρατηρητές στις εκλογές» με την ίδια ελαφρότητα που άλλοι χρήστες του TikTok ζητούν περισσότερο φούξια στα χρώματα των ρούχων. Η πλειοψηφία χειροκροτάει όρθια κάθε απόπειρα συγκάλυψης σκανδάλων, όπως οι υποκλοπές. Οσο για την Αριστερά, έπαψε να είναι το ενιαίο ανάχωμα στις απειλές κατά της εύρυθμης λειτουργίας της Δημοκρατίας. Ενα μέρος της αναπαράγει τη ρητορική του παρελθόντος που δεν δημιουργεί ελπίδες αφύπνισης· ένα άλλο κομμάτι της συμβάλλει στη διάβρωση των θεσμών, έστω προσπαθώντας να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα του κ. Κασσελάκη· ένα τρίτο μέρος, το πιο φιλελεύθερο, χειροκροτεί όρθιο, μαζί με τους βουλευτές της συμπολίτευσης, την κυβέρνηση, ό,τι κι αν κάνει. Ολοι μαζί ξεχνάμε την προειδοποίηση των Levitsky – Ziblatt για την κληρονομιά που αφήνει η διάβρωση των θεσμών. «Ακόμη κι αν ο Ντόναλντ Τραμπ δεν αποτολμήσει να γκρεμίσει τα προστατευτικά κιγκλιδώματα της συνταγματικής τάξης πραγμάτων, θα έχει οπωσδήποτε συμβάλει ώστε να συμβεί κάτι τέτοιο στο μέλλον, πιθανόν από άλλον πρόεδρο».