Δεν είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα βρίσκεται στην κορυφή της λίστας με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης που αντιμετωπίζουν προβλήματα διαφθοράς. Το πλέον εντυπωσιακό στην τελευταία σφυγμομέτρηση, που δημοσιοποίησε σε έκθεσή της γι’ αυτό το φαινόμενο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή («Κ» 4/2), είναι ότι το 99% των Ελλήνων πιστεύει ότι η διαφθορά είναι διαδεδομένη στη χώρα.
Αν αντιπαρέλθουμε το αξιοθαύμαστο για τις αντιστάσεις του 1% (!) που δεν συμφωνεί ή έχει μια διαφορετική αντίληψη για την πραγματικότητα, θα πρέπει να αναρωτηθούμε πώς εδραιώθηκε η συμπαγής βεβαιότητα του 99%. Ουδείς αμφιβάλλει ότι ο χορός εκατομμυρίων και εμπλεκομένων στη διασπάθιση δημόσιου χρήματος είναι το εμφανές απόστημα ή ότι η φοροδιαφυγή αποτελεί αστείρευτη πηγή οργής για τους πολλούς που υφίστανται τις συνέπειες της φορολογικής ανισότητας.
Η ευρωπαϊκή έκθεση, όμως, εστιάζει και στη «μικρή διαφθορά»: μικρής κλίμακας δωροδοκίες για απόκτηση πολεοδομικής άδειας, για ρύθμιση οικονομικών βιβλίων κ.ο.κ. Στοίχισε στην Ελλάδα 554 εκατομμύρια το 2011 και αν συγκρίνει κανείς το ποσό αυτό με όσα δημοσιοποιούνται στις μίζες των εξοπλιστικών ή στο σκάνδαλο του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου, ασφαλώς δεν θα έπρεπε να δώσει και μεγάλη προσοχή.
Ομως, όταν το 99% του πληθυσμού μιας χώρας επισημαίνει το «εκτεταμένο πρόβλημα της διαφθοράς», δεν αποτελεί «προνόμιο» των ολίγων. Διαποτίζει την κοινωνία, εγκαθιστά ένα εθιμικό δίκαιο βάσει του οποίου λειτουργεί η σχέση κράτους – πολίτη. Οι μίζες είναι πολλαπλασιασμένα «φακελάκια», η φοροδιαφυγή δεν βρίσκεται καταγεγραμμένη μόνο στη λίστα Λαγκάρντ.
Ακόμη και οι μικρές, καθημερινές συναλλαγές που «διευκολύνονται» με δωροδοκίες, ενισχύουν την άποψη του 99%. Η ανοχή δεν είναι λύση. Ούτε η αυταπάτη ότι ευθύνονται μόνο οι πρωταθλητές.
Αν ο οδηγός ταξί, που στη διάρκεια 15λεπτης διαδρομής εμφανίζει τον εαυτό του αδιάφθορο και μάγκα, κατακρίνοντας όσους προσπαθούσαν να τον εξαπατήσουν είτε υπερκοστολογώντας ανταλλακτικά είτε ζητώντας κάτι παραπάνω για να τον εξυπηρετήσουν, στο τέλος της κούρσας προσποιείται ότι δυστυχώς δεν έχει ρέστα και θα αναγκαστεί να κρατήσει όλο το 10ευρω (το ταξίμετρο έγραφε 8), χωρίς απόδειξη, δεν είναι η επανάληψη, στη μικροκλίμακα, του ίδιου έργου, τότε τι είναι;
Τα μηνύματα από την κεντρική εξουσία για την «πάταξη της διαφθοράς» είναι ημιτελή και, συχνά, ανακόλουθα. Μεταρρυθμίσεις που μένουν στη μέση ή ανακαλούνται, διαδικασίες ελέγχου που εξαγγέλλονται αλλά δεν εφαρμόζονται, καθυστερημένη εκδίκαση σχετικών υποθέσεων. Το μόνο που επί της ουσίας έχει περιοριστεί είναι τα ποσά της συναλλαγής. Τα «φακελάκια» δεν κυκλοφορούν με την ίδια πυκνότητα κυρίως γιατί λιγόστεψαν τα χρήματα.
Η διαφθορά δεν πέφτει από τον ουρανό σαν τις πληγές του Φαραώ. Υποθάλπεται από τη διοίκηση, το κράτος, το πολιτικό σύστημα, την κοινωνία. Είναι μελετημένη, εφαρμοσμένη με οδοστρωτήρα. Δεν διαλύει μόνο οικονομίες και συνειδήσεις. Μετατοπίζει την πραγματικότητα, ταυτίζοντας τη διαφθορά μόνο με το θέαμα των εκατομμυρίων.