Ο,τι ήταν η Ελλάδα για την ευρωπαϊκή κρίση είναι σήμερα το ΔΝΤ για το ελληνικό πρόγραμμα: ο αποδιοπομπαίος τράγος ή, αν προτιμάτε, το μαύρο πρόβατο. Την περασμένη εβδομάδα, για μία ακόμη φορά το ΔΝΤ δέχθηκε πυρά, καθώς παρουσιαζόταν ότι εμμένει στις υψηλότερες εκτιμήσεις για τις ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών.
Το Σάββατο φαίνεται ότι έκανε πίσω, και το Eurogroup επιβεβαίωσε ότι η αρμοδιότητα για τα τεστ κοπώσεως παραμένει στην Τράπεζα της Ελλάδος.
Εκτός από θέμα αρχής, υπάρχουν και πρακτικοί λόγοι για τους Ευρωπαίους: ένα υψηλότερο ποσό από τα 6,4 δισ. ευρώ που ανακοίνωσε η τελευταία, θα σήμαινε ότι χρειάζονται περισσότερα κεφάλαια για τις τράπεζες από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, αφήνοντας μικρότερο υπόλοιπο διαθέσιμο για την κάλυψη των όποιων χρηματοδοτικών αναγκών του ελληνικού προγράμματος. Αυτό, με τη σειρά του, θα σήμαινε ότι οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να το καλύψουν με νέα κεφάλαια, ένα ενδεχόμενο που δεν επιθυμούν λίγο πριν από τις ευρωεκλογές ούτε οι ίδιοι ούτε η ελληνική κυβέρνηση, που έχει υποσχεθεί έξοδο από το Μνημόνιο.
Δεν είναι εύκολο να διαχειριστεί κανείς επικοινωνιακά τον ρόλο που καλείται να παίξει το ΔΝΤ. Η μείωση των δαπανών και η σύγκρουση με συμφέροντα για το άνοιγμα των αγορών δεν είναι δημοφιλείς πολιτικές, γι’ αυτό και οι οικονομολόγοι συνιστούν να γίνονται όταν η οικονομία πηγαίνει καλά και όχι εν μέσω ύφεσης. Οπως λένε πηγές της Ουάσιγκτον, «οι χώρες έρχονται στο ΔΝΤ όταν είναι πολύ αργά. Αυτό μας δίνει κακή φήμη, διότι εμπλεκόμαστε πάντα όταν ο ασθενής είναι βαριά».
Σε αντίθεση με άλλες κρίσεις στην Ασία και τη Λατινική Αμερική, στην περίπτωση της Ελλάδας ο διεθνής οργανισμός είχε μία μοναδική ευκαιρία: για πρώτη φορά, δεν αναλάμβανε μόνος του το βάρος της προσαρμογής, αλλά ως μέλος μιας τρόικας, μαζί με δύο ευρωπαϊκούς θεσμούς, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Εν μέσω διαφορετικών προτεραιοτήτων και πολιτικών σκοπιμοτήτων, ωστόσο, η διάσταση απόψεων στην τρόικα γρήγορα έβαλε το ΔΝΤ στη γωνία, καθώς οι Ευρωπαίοι –και βέβαια η ελληνική κυβέρνηση– είναι πάντα πρόθυμοι να μιλήσουν στα ΜΜΕ, σε αντίθεση με το ΔΝΤ που επισήμως δεν λέει τίποτε εν μέσω διαπραγματεύσεων.
Αλλά και οι όποιες προσπάθειες μεγαλύτερης διαφάνειας απέτυχαν, με τις συνεντεύξεις Τύπου του ΔΝΤ στην Ελλάδα να σταματούν στην πρώτη, τη δημόσια συζήτηση για την οικονομική κατάσταση και τις πολιτικές επιλογές να γίνονται μέσω διαρροών και την ξύλινη γλώσσα που ακούγεται από τα επίσημη χείλη στην Ουάσιγκτον να χρειάζεται πολλές μεταφράσεις προκειμένου να βγάλει νόημα. Παρά δε την αυτοκριτική του ερευνητικού τμήματος του Ταμείου για τη χρήση λάθος πολλαπλασιαστών που υποτίμησαν τις επιπτώσεις της ύφεσης στην περίπτωση της Ελλάδας, η θέση του ΔΝΤ παραμένει ότι η Ελλάδα είναι «μία ειδική περίπτωση». Το επιχείρημα είναι ότι η δημοσιονομική κρίση ήταν τόσο απρόβλεπτα μεγάλη και η πολιτική αντίδραση στο πρόγραμμα τόσο ισχυρή, που δεν επέτρεψαν στο πρόγραμμα να δουλέψει όπως αναμενόταν.
Η Ελλάδα αντιμετωπίστηκε ως ειδική περίπτωση και στις πολιτικές που ακολουθήθηκαν από την τρόικα. Οταν αποφασίστηκε το ελληνικό πρόγραμμα, ο ιδιωτικός τομέας θα μπορούσε να είχε συμμετάσχει υπό την απειλή της αναδιάρθρωσης, καθώς το ελληνικό χρέος δεν ήταν βιώσιμο. Ωστόσο, το «κούρεμα» του χρέους αποκλείσθηκε υπό τον φόβο πιθανής εξάπλωσης της κρίσης στις άλλες χώρες της περιφέρειας. Ακριβώς λόγω αυτού του κινδύνου, επικράτησε η άποψη ότι τα ελληνικά προβλήματα είναι μοναδικά.
Κι αν αυτή η επιλογή στην αρχή της κρίσης έβλαψε την Ελλάδα, τουλάχιστον η ρητορική της ειδικής περίπτωσης μπορεί να λειτουργήσει υπέρ της αυτή τη φορά, στην επόμενη αξιολόγηση της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους.
Αρκεί οι Ευρωπαίοι να τηρήσουν τη δέσμευσή τους και να κάνουν ό,τι χρειάζεται για να καταστεί αυτό βιώσιμο, έστω και με καθυστέρηση. Αυτό επιθυμεί –λόγω καταστατικού– και το ΔΝΤ και σε αυτό τα συμφέροντά του ταυτίζονται με εκείνα της Ελλάδας.