Κάποιες στιγμές είναι ιδιαίτερες – «κενές» και «πυκνές» ταυτόχρονα: Τα εκατοστά του δευτερολέπτου, για παράδειγμα, από τη στιγμή που ο αλεξιπτωτιστής θα τραβήξει το κορδόνι μέχρι το «μπαλόνι» να φουσκώσει πάνω του με ασφάλεια… Το δευτερόλεπτο που μεσολαβεί από τη στιγμή που ο αρχάριος σκιέρ βάζει ανάμεσα στα πόδια του το «πιατάκι» του λιφτ της χιονοδρομικής πίστας μέχρι να κυλίσει (όρθιος)… Ο χρόνος που ακολουθεί το κόψιμο του τελευταίου καλωδίου ενός εκρηκτικού μηχανισμού από τον πυροτεχνουργό μέχρι τη στιγμή που θα επιβεβαιώσει μέσα του ότι θα ξαναφάει με την οικογένειά του…
Από μια άποψη, το Πάσχα του 2014 είναι ένα τέτοιο σημείο, «αμήχανο» μα εγκυμονεί εξελίξεις. Μετά την κατάρρευση του 2008, το παγκόσμιο σύστημα νομισματικών αρχών και αγορών, σε σπάνια σύμπνοια τράβηξε το κορδόνι του αλεξίπτωτου καταφέρνοντας σε μεγάλο βαθμό να αντιμετωπίσει το σοκ της πτώσης. Αλλά πριν καλά καλά προλάβει να χαλαρώσει κάτω από τη σκιά του αλεξίπτωτου, διαπιστώνει ότι το έδαφος που θα προσγειωθεί έχει στο μεταξύ πάρει φωτιά. Η χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση που τύλιξε τον πλανήτη, μετουσιώνεται σε γεωπολιτική με τον πιο μεγαλοπρεπή τρόπο. Η κόντρα Ρωσίας – Δύσης αναβιώνει με ρετρό συμβολισμούς και όρους που νόμιζαν όλοι ότι είχαν περάσει ανεπιστρεπτί – αλλά και με μερικούς νέους. Ο νέος «ψυχρός πόλεμος» δεν αφορά (ακόμα) τόσο μετατοπίσεις πυραυλικών συστοιχιών ή κινήσεις στρατευμάτων. Το νέο όπλο μαζικής καταστροφής είναι το κεφάλαιο. Οι προκλήσεις εκατέρωθεν απαντώνται με υπονοούμενα για οικονομικά αντίποινα. Στην πυρηνική δεκαετία του 1980, το δόγμα της αμοιβαίας καταστροφής απειλούσε την ατμόσφαιρα, το έδαφος και το υπέδαφος. Τη δεκαετία του 2010 το κοινό μας οικοσύστημα, η κοινή μας εξάρτηση, είναι οι αγορές και τα δανεικά. Τότε, κάποιοι με στολές έκαναν σχέδια για αποβάσεις, απειλούσαν με εδαφικές καταλήψεις. Σήμερα κάποιοι με κοστούμια συμπληρώνουν ονοματεπώνυμα σε λίστες κυρώσεων, ενώ κάποιοι άλλοι με πιο ακριβά κοστούμια απειλούν με μαζικές τραπεζικές αναλήψεις. Οι δεκαετίες που πέρασαν για να ξεπεραστεί η ισορροπία του τρόμου στην Ευρασία, «ξηλώνονται» από κάθε αποτυχημένη πρωτοβουλία για «ηρεμία στην Ουκρανία».
Το παγκόσμιο σύστημα, όμως, είναι πλέον υπερβολικά αλληλεξαρτώμενο ώστε μια πλευρά να νομίσει ότι η επίθεση θα βλάψει μόνο την αντίπαλη. Θα περίμενε κανείς ότι η προοπτική του πόνου θα λειτουργούσε αποτρεπτικά στις θερμοκέφαλες αντιδράσεις, θα πυροδοτούσε ένστικτα αυτοπροστασίας. Αλλά η ανθρώπινη φύση έχει δείξει ότι λειτουργεί διαφορετικά, σαν ομάδα ναυαγών σε βραχονησίδα: όταν «κουράσει» η πρώτη φάση της μοιρασιάς, των ευγενειών, του ανθρωπιστικών ιδεωδών, όταν η ταλαιπωρία μεγαλώνει και οι διαθέσιμοι πόροι λιγοστεύουν όλο και περισσότερο, εκείνοι που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη ή πείνα αρχίζουν και βλέπουν με λιγότερες αναστολές την προοπτική να επιβιώσουν σε βάρος των πιο αδυνάμων. Σε όλα τα επίπεδα: Οι αμερικανικές επενδυτικές τράπεζες κανιβάλισαν τη Lehman Brothers. Η Ρωσία κατάπιε την Κριμαία. Τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Δύσης μπορούν να ρουφήξουν αυτά της Μόσχας.
Οταν σφίγγουν τα πράγματα, όταν η ισορροπία «στριμώχνεται», ένας καβγάς μπορεί να σου αφήσει λάφυρα αν νιώθεις ισχυρός. Γίνεται πιο ελκυστική προοπτική σε μια περίοδο γενικότερης αστάθειας, όλο πιο έντονης καθώς η υπερδύναμη απομακρύνεται από τον ρόλο του παγκόσμιου χωροφύλακα. Αν και όλοι διαισθανόμαστε τη μεγάλη εικόνα, συλλογικά (ξανα-)υπνοβατούμε στην πιο σκοτεινή της γωνιά. Σε αντίθεση με τις ανέμελες εποχές, ο διεθνής ανταγωνισμός θα δυναμώνει και δεν θα επιτρέψει σύντομα ροζ φαντασιώσεις ενός παγκοσμιοποιημένου πλανήτη. Ετσι στις αγορές θα διαμορφωθούν αντίπαλα μπλοκ, η πόλωση θα ξεπεράσει τα εθνικά σύνορα και θα ξαναχρωματίσει τις διακρατικές σχέσεις.
Η διαφορά σε σχέση με περασμένες δεκαετίες είναι ότι μεγάλα τμήματα του πληθυσμού έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες και δυνατότητες δικτύωσης επιπέδου επιστημονικής φαντασίας για της προηγούμενες γενιές, ώστε να αφήσουν στην άκρη την επικίνδυνη αφήγηση, να μην την ψηφίσουν, να την εξουδετερώσουν. Το κακό; Μέχρι στιγμής αυτή η αυξημένη δυνατότητα δεν μοιάζει να περιορίζει την πόλωση σε κανένα επίπεδο. Η απόγνωση στη μικρή κλίμακα ενισχύει τον τσαμπουκά στη μεγάλη. Η στιγμή του «Εύρηκα» για την ανθρώπινη συνύπαρξη σε γειτονιές, ηπείρους και αγορές είναι ακόμη μακριά. Μια Δευτέρα Παρουσία θα ήταν όσο ποτέ χρήσιμη για να μας ξεκουνήσει.