H Γερμανία δεν είναι Αλάσκα. Ούτε Ισλανδία. Ούτε καν μεσοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ. Καταλαβαίνεις το μέγεθος της «απόγνωσης» όταν μια πυκνοκατοικημένη, ανεπτυγμένη ευρωπαϊκή χώρα (συλλογικά ευαίσθητη στην προστασία του υδροφόρου ορίζοντα καθώς επηρεάζει και την ποιότητα της παραγόμενης μπίρας!) αποφασίζει να τρομπάρει με υγρά χημικά το έδαφός της, να το σκάψει και να το κονιορτοποιήσει προκειμένου να στύψει τους υδρογονάνθρακες που κρατάει εγκλωβισμένους. Αλλά η Γερμανία έχει τους λόγους της. Το Κοινοβούλιο μέσα στο καλοκαίρι θα νομοθετήσει πλαίσιο, θα δρομολογήσει μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων και θα μοιράσει εν συνεχεία άδειες για εξόρυξη σχιστολιθικού αερίου σε γερμανικό έδαφος από το 2015. Ανταποκρίνεται έτσι στα αιτήματα των βιομηχανιών για πιο φθηνή ενέργεια, αλλά κι εκείνων που θέλουν να μειωθεί η ενεργειακή εξάρτηση από τη Ρωσία. Αν και μικρότερα από τα κοιτάσματα της Πολωνίας και της Γαλλίας, τα γερμανικά μπορούν να καλύψουν το ένα τρίτο της εγχώριας κατανάλωσης. Οι γερμανικές βιομηχανίες θα μειώσουν το κόστος ενέργειας σε επίπεδα πλησιέστερα με αυτά των αμερικανικών ανταγωνιστριών τους – που τα τελευταία χρόνια απολαμβάνουν μειούμενο κόστος από την έκρηξη παραγωγής σχιστολιθικού αερίου στην ενδοχώρα των ΗΠΑ.
Η πραγματική αιτία, όμως, που η γερμανική κυβέρνηση παίρνει μια τέτοια πρωτοβουλία δεν είναι μόνο οικονομική ούτε γεωπολιτική. Είναι περισσότερο «συστημική». Με την είσοδο της Ευρωζώνης σε φάση «νομισματικής χαλάρωσης», η οικονομία της μπαίνει σε μια παρατεταμένη φάση χαμηλού πληθωρισμού και αναιμικής ανάπτυξης. Οι εφεδρείες που μπορούν να ενισχύσουν το ΑΕΠ της «ατμομηχανής» της δεν είναι απλώς καλοδεχούμενες – είναι ζωτικής σημασίας.
Η Ευρώπη δεν πρωτοτυπεί. Το «κανονάκι» (για να χρησιμοποιήσω ορολογία videogame) του σχιστολιθικού αερίου το «ανακάλυψαν» και το αξιοποίησαν στο έπακρον πρώτες οι ΗΠΑ. Η έκρηξη της παραγωγής του έδωσε το κυριότερο αμερικανικό «αναπτυξιακό στόρι» μετά την κρίση του 2008. Η βιομηχανία του σχιστολιθικού αερίου είναι σαν τις ορειβατικές σκηνές θυέλλης: στήνεται γρήγορα και παρέχει πολύτιμη κάλυψη. Η παραγωγή δεκαπλασιάστηκε από το 2007 έως σήμερα και φτάνει να καλύπτει το 40% της εγχώριας ζήτησης φυσικού αερίου. Σχεδόν αμέσως κινητοποίησε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια σε επενδύσεις και δημιούργησε εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας. Βοήθησε τη μικρο- κερδοφορία της βιομηχανίας με χαμηλότερους λογαριασμούς ρεύματος και επιδότησε με περισσότερους από έναν τρόπο το αμερικανικό ΑΕΠ στα «πέτρινα χρόνια» που ακολούθησαν την κατάρρευση του 2008.
Σήμερα, είναι η σειρά της Ευρώπης να χρησιμοποιήσει την εφεδρεία του υπεδάφους – καθώς το ευρωπαϊκό ΑΕΠ θα χρειαστεί το επόμενο διάστημα κάθε δυνατό bonus. Η διετία ευρωπαϊκής ηρεμίας τελειώνει: η πίεση ήταν χαμηλή, τα κεφάλαια συνέρρεαν χωρίς «αναπτυξιακές αφηγήσεις» ή σημαντικές μεταρρυθμίσεις. Τώρα είναι απαραίτητο να εντοπιστούν εφεδρείες που θα υποστηρίξουν την ανάπτυξη. «Συστημικά» είναι απαραίτητο η Ευρώπη να παραμείνει σε τροχιά ανάπτυξης, έστω ασθενικής, στην επερχόμενη «ιαπωνική» της φάση.
Θα πει κάποιος: Αν οι Γερμανοί δεν έχουν άλλη επιλογή από το να κατασκάψουν την επικράτειά τους για να αντλήσουν ενέργεια και να «πουλήσουν» αναπτυξιακό στόρι, τότε ποια τύχη θα έχουν περιβαλλοντικές αντιδράσεις για μεγάλες επενδύσεις σε περιφερειακές χώρες; Υπάρχει μια διαφορά. Η Γερμανία έχει ήδη αξιοποιήσει πλεονεκτήματα και εφεδρείες κατά την ανάδειξή της ως βιομηχανική υπερδύναμη. Εκμεταλλεύθηκε ό,τι μπορούσε πριν καταφύγει στο σχιστολιθικό μπόνους – ένα από τα ελάχιστα παρθένα πεδία που θα μπορούσε να ενισχύσει ουσιαστικά το εισόδημά της. Η Ελλάδα έχει ακόμα τεράστιες ανεκμετάλλευτες δεξαμενές ενίσχυσης του ΑΕΠ (που αναβαθμίζουν το περιβάλλον) πριν καταφύγει στην «κατανάλωση» του ελληνικού τοπίου. Αν το αλληλοφάγωμα τις αφήσει ανεκμετάλλευτες, τότε οι πιο βίαιες μορφές ανάπτυξης θα γίνουν μονόδρομος, η «εύκολη λύση». Η νομισματική φάση που εγκαινίασε την Πέμπτη η ΕΚΤ ρίχνει αυλαία στην περίοδο που η Ευρώπη τσούλαγε με άνεση. Η επόμενη μέρα θα έχει ταλαιπωρία για την Ευρωζώνη και αυξημένη πίεση για την Ελλάδα. Η εποχή που για την ηρεμία στο δίπολο Ευρωζώνη – Ελλάδα αρκούσε μια υπόσχεση (Ντράγκι) και μια εντολή (Σαμαρά) φθάνει στο τέλος της. Η Ευρώπη αλλάζει πρόσημο, αποκτά και πάλι την αγωνία των εφεδρειών. Αμεση προτεραιότητα της αναδομημένης κυβέρνησης είναι να κινητοποιήσει τις σωστές.