Καθώς ο δείκτης Dow Jones φλερτάρει με την κατάρριψη ενός ακόμα «ρεκόρ όλων των εποχών» στις 17.000 μονάδες, το «διαζύγιο» μεταξύ πραγματικότητας και αποτιμήσεων γίνεται όλο και πιο εκκωφαντικό. Τη δυσαρμονία ομολογεί ακόμη και ο πλέον συστημικός παράγων της παγκόσμιας οικονομίας: η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS), η ένωση των κεντρικών τραπεζών όλου του πλανήτη δηλαδή, η οποία στην τελευταία της ετήσια αναφορά χτύπησε συναγερμό («Κ» 30/6). Δεν είναι η πρώτη φορά, είναι ίσως η πιο έντονη.
Σε ελεύθερη μετάφραση, λέει ότι η στάση των μεγάλων κεντρικών τραπεζών (δηλαδή των «μετόχων» της) έχει παραμορφώσει τις αγορές και τη συμπεριφορά των επενδυτών, προκαλώντας εφησυχασμό. Αντί να εντοπίσουν και να επενδύσουν σε ασφαλείς κι αξιόπιστες αξίες, το μοναδικό τους κριτήριο είναι η υψηλότερη απόδοση, έχοντας αυτή την πολυτέλεια, καθώς το ρίσκο κατάρρευσης έχει εξαφανιστεί από τότε που οι κεντρικές τράπεζες άπλωσαν ένα δίχτυ ασφαλείας κάτω από όλες τις σημαντικές οικονομικές οντότητες. Οι συντάκτες της έκθεσης της BIS αναφέρουν: «Είναι δύσκολο να αποφύγει κανείς μια αίσθηση ακατανόητης αποσύνδεσης μεταξύ ευφορίας των αγορών και θεμελιωδών οικονομικών εξελίξεων». Τι προτείνει για να γεφυρωθεί το χάσμα;
Οι προτάσεις της BIS είναι λιτότητα και δημοσιονομική δίαιτα για τα πιεσμένα κράτη, επίπονη εξυγίανση ισολογισμών για τις επιχειρήσεις. Όσο για τα νομισματικά δεκανίκια; Αυτά πρέπει να αποσυρθούν, εκτιμούν οι επιτελείς της BIS και τα επιτόκια να αρχίσουν να αυξάνονται, παίρνοντας πιο «σκληρή» νομισματική θέση ακόμα από τη γερμανική Κεντρική Τράπεζα, την Bundesbank. Ομως «εξυγίανση» σε συνθήκες ακριβότερου κεφαλαίου χωρίς δεκανίκια σημαίνει μακελειό από καταρρεύσεις, ενώ θα προκαλέσει ραγδαία ύφεση και ανεξέλεγκτες καραμπόλες. Ακόμη κι αν είναι σωστό ή απαραίτητο, κανείς δεν είναι σε θέση να ελέγξει την εξέλιξη μιας τέτοιας διαδικασίας, πόσο μάλλον να προδικάσει ότι θα καταρρεύσουν μόνο αυτοί «που πρέπει». Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, βολικά, δεν επεκτείνει την ανάλυσή της σε αυτό το επίπεδο.
Η προειδοποίηση ουσιαστικά δεν προτείνει ρεαλιστική θεραπεία, γιατί αν η «γερμανική συνταγή» ήταν τόσο δύσκολη ώστε να είναι ανεφάρμοστη το 2008, σήμερα που η έκθεση σε δανεικά έχει αυξηθεί παντού, είναι ακόμη πιο δύσκολη. Από την άλλη, το σκηνικό φθηνού διαθέσιμου χρήματος και η καταναγκαστική ευφορία που προκαλεί μοιάζουν αμετακίνητα. Ετσι οι μετοχές είναι «καταδικασμένες» να συνεχίσουν να ανεβαίνουν. Αλλά για πόσο;
Ο καλπασμός των αξιών από το 2009, η κατάρριψη των προ-κρίσης ρεκόρ, τα σήματα από την τεχνική ανάλυση και την κοινή λογική είναι ενδείξεις που αυξάνουν τη πιθανότητα χρηματιστηριακής βουτιάς στη Wall Street. Ωστόσο, η αναμενόμενη πτώση των μετοχών μπορεί να είναι κάτι παραπάνω από μια απλή διόρθωση. Η υποβόσκουσα παρακμή της Wall Street μπορεί να μην είναι απλώς συγκυριακή αλλά δομική.
Οι συναλλαγές μετοχών ήταν θεμέλιο της οικονομίας των αγορών για χρόνια, όμως τα περιθώρια κέρδους από τις συναλλαγές συρρικνώνονται για ένα σωρό ρυθμιστικούς και πρακτικούς λόγους μετά την κρίση, σχετικούς με τις παρατηρήσεις της BIS. Ανάλυση της Bernstein, μιας εξειδικευμένης εταιρείας χρηματοπιστωτικών αναλύσεων της Νέας Υόρκης, εκτιμά ότι ακόμη και οι πρωταθλητές στα κέρδη, όπως η Goldman Sachs, υποφέρουν στο νέο τοπίο. Εκτιμά ότι το θεωρητικό κόστος κεφαλαίου είναι 10%, ενώ η απόδοση ως ποσοστό των μετοχών είναι 7%.
Σύμφωνα με αυτή την ανάλυση, η Wall Street θα αποκτά όλο και μικρότερη σημασία. Αν η πρόβλεψη επαληθευτεί, αν η διαχείριση ενεργητικού έχει όντως αλλάξει χαρακτηριστικά και σημασία, τότε η αρχιτεκτονική της οικονομίας των αγορών χρειάζεται άμεσα ρεκτιφιέ. Θα το έχει – με το καλό ή το άγριο. Θα λάβει χώρα σε υψηλά χρηματιστηριακά επίπεδα ή σε ακόμη υψηλότερα.