Προβληματισμένοι ήταν πανεπιστημιακοί, σε πρόσφατη συζήτηση, για το υψηλό ποσό που καλείται μηνιαίως να καταβάλλει το ίδρυμά τους σε ενοίκια. Πρόκειται για ίδρυμα από τα λεγόμενα «εξακτινισμένα» της χώρας, εκείνα δηλαδή που τα τελευταία 20 χρόνια δημιούργησαν παραρτήματα σε διάφορες πρωτεύουσες μιας περιφέρειας γύρω από την κεντρική πόλη -επίσης πρωτεύουσα- όπου βρίσκεται η έδρα του ΑΕΙ. Παραρτήματα τα οποία λειτούργησαν με ευρωπαϊκά κονδύλια και τώρα, που η ευρωπαϊκή κάνουλα στέρεψε, σκέφτονται και το τελευταίο ευρώ… Οι ίδιοι πανεπιστημιακοί συζητούν την ιδέα οι σχολές που στεγάζονται σε ενοικιαζόμενα κτίρια σε κάποιες πόλεις να συγκεντρωθούν στα κτίρια της πόλης, όπου έχει έδρα το ΑΕΙ. Μάλιστα, πληροφορούμαι ότι ο ίδιος προβληματισμός έχει διατυπωθεί και προς τους αρμοδίους του υπουργείου Παιδείας.
Η συζήτηση αποκτά επιπλέον σημασία, εάν συνδυαστεί και με τις πληροφορίες που έρχονται από το υπουργείο Οικονομικών ότι η εξοικονόμηση που έγινε από τις συγχωνεύσεις τμημάτων στο πλαίσιο του «Αθηνά» ήταν ελάχιστη. Υπάρχει, βέβαια, το αντεπιχείρημα ότι η εξοικονόμηση πόρων θα γίνει σε βάθος τετραετίας, όταν πλέον οι φοιτητές των συγχωνευμένων τμημάτων θα μειώνονται λόγω της αποφοίτησης των παλαιότερων.
Ομως, η «Αθηνά» στόχευσε κυρίως στην εξοικονόμηση στο μέγεθος των φοιτητών, καθώς πολλά τμήματα δεν καταργήθηκαν αλλά μετατράπηκαν σε κατευθύνσεις υπό τη σκέπη ενός τμήματος. Παράλληλα, παραμένουν στη θέση τους τμήματα τα οποία βρίσκονται διάσπαρτα σε διάφορες πόλεις και στεγάζονται σε ενοικιαζόμενα κτίρια. Ο λόγος είναι τα τοπικά συμφέροντα. Στην ίδια συζήτηση, οι πανεπιστημιακοί ανέφεραν ότι στην πρόταση περί συγκέντρωσης τμημάτων στην έδρα του ΑΕΙ αντιδρούν οι δήμαρχοι των πόλεων και οι βουλευτές των νομών όπου έχουν την έδρα τους τα διάσπαρτα τμήματα. Προφανώς είναι αναμενόμενες οι αντιδράσεις τους, εάν αναλογιστούμε ότι αυτά τα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ δημιουργήθηκαν για να υπηρετήσουν κυρίως μικροπολιτικά συμφέροντα.
Ετσι, ακόμη κι αν υπάρξουν συναινέσεις (λίγες, όπως αναμένεται) μεταξύ ΑΕΙ – τοπικών αρχών για μετακομίσεις τμημάτων, το ζήτημα απαιτεί κεντρική λύση, με την αντίστοιχη πολιτική βούληση, αφού προηγουμένως εξεταστεί το τοπίο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Υπάρχουν ακόμη πόλεις που διατηρούν ένα μόνο τμήμα πανεπιστημίου και ΤΕΙ και κάποιες άλλες δύο. Υπάρχουν, ακόμα, πανεπιστημιακοί που, ενώ μένουν στην Αθήνα ή τη Θεσσαλονίκη, ταξιδεύουν για κάποιες ημέρες στο τμήμα τους για να διδάξουν – «ιπτάμενους» τους έλεγε κάποτε η ακαδημαϊκή κοινότητα, «νομάδες» ήταν ο όρος που άκουσα πρόσφατα από υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου Παιδείας.
Και, τέλος πάντων, καθώς το πολιτικό κόστος είναι μία παράμετρος στη λήψη αποφάσεων, ας ζυγιστεί στην περίπτωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ποιο είναι μεγαλύτερο; Εκείνο που έχουν οι αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών ή το κόστος τμημάτων δαπανηρών και ακαδημαϊκά περιθωριοποιημένων;