Ηταν μία αποκαλυπτική συζήτηση: Αυτό που κράτησα από την εκδήλωση που διοργάνωσε ο σύλλογος Ελλήνων εργαζομένων στους διεθνείς οργανισμούς της Ουάσιγκτον –την Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο– ήταν ο κίνδυνος η Ελλάδα να εξελιχθεί στη Δυτική Βιρτζίνια της Ευρώπης. Η Δυτική Βιρτζίνια είναι από τις φτωχότερες πολιτείες στις ΗΠΑ, με υψηλή ανεργία και λίγο τουρισμό. Η οικονομία της εξαρτάται από τη μεταβίβαση κεφαλαίων από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, όμως, στην Ευρωζώνη η μεταβίβαση κεφαλαίων εξακολουθεί να συναντά σημαντικά πολιτικά εμπόδια.
Ο παραλληλισμός μού θύμισε το φουτουριστικό αφήγημα του Νάιαλ Φέργκιουσον στη Wall Street Journal, όπου επιχειρούσε να περιγράψει πώς θα είναι η κατάσταση στην Ευρώπη το 2021. Ως ένα είδος πολιτικού Καζαμία με πολλές αναφορές στο παρελθόν της ηπείρου, οι προβλέψεις του είναι ίσως διασκεδαστικές για τους ιστορικούς, αλλά δυσοίωνες για τους οικονομολόγους, καθώς δεν βλέπουν βελτίωση στα διαρθρωτικά προβλήματα χωρών όπως η Ελλάδα. Για τους Νότιους της Ευρωζώνης προβλέπει υποαπασχόληση και ανεργία, εκτιμώντας ότι θα ζουν με τις επιδοτήσεις της Βιέννης (όπου έχει μεταφέρει την έδρα της Ε.Ε., σε μια μεταμοντέρνα αναβίωση της αυτοκρατορίας των Αψβούργων), και την παραοικονομία που θα ανθεί σε χαμηλής εξειδίκευσης υπηρεσίες.
Μιλώντας σε Ελληνες, Κυπρίους και… φιλέλληνες εργαζομένους της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ, ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Κύπρου Μιχάλης Σαρρής εκτίμησε, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του, ότι αν δεν γίνουν ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις, η κρίση μπορεί να επανέλθει δριμύτερη σε δέκα χρόνια, όταν οι χρηματοδοτικές ανάγκες της Ελλάδας για την εξυπηρέτηση του χρέους θα αυξηθούν. Με μακρά θητεία στην Παγκόσμια Τράπεζα, ο κ. Σαρρής προέβλεψε ότι τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο μια μορφή της τρόικας θα είναι μαζί μας για αρκετά ακόμη χρόνια. Πρώην συνεργάτης του που γνωρίζει την Ελλάδα συμφώνησε με την εκτίμηση πως η χώρα εξακολουθεί να χρειάζεται κάποιου είδους διεθνή εποπτεία. Πρόσθεσε, όμως, ότι η επιθυμία της κυβέρνησης να ανακτήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων είναι θεμιτή, καθώς κάτι τέτοιο μπορεί να κάνει τις μεταρρυθμίσεις «κτήμα» των Ελλήνων, σε αντίθεση με τις τρίμηνες επιθεωρήσεις της τρόικας και «τα πρωτοσέλιδα με τη φωτογραφία του Τόμσεν» που τις συνοδεύουν.
Μέχρι σήμερα, η λεγόμενη «ιδιοκτησία» των μεταρρυθμίσεων έχει σκοντάψει στο πολιτικό κόστος. Και αυτό διότι οι αρνητικές συνέπειές τους είναι άμεσες για τους θιγομένους, ενώ τα οφέλη για την οικονομία συνολικά είναι πιο μακροπρόθεσμα. Στη συζήτηση επικράτησε η ανησυχία για τον λαϊκισμό της ελληνικής πολιτικής και τον κίνδυνο να χαθεί η ευκαιρία που δημιουργεί η κρίση για την αναδιάρθρωση της οικονομίας σε πιο στέρεη βάση. (Οι πραγματικοί ηγέτες, άκουσα σε μια ακαδημαϊκή εκδήλωση λίγες ημέρες μετά, γίνονται οι ίδιοι φορείς της αλλαγής.)
Αυτό που ήταν αποκαρδιωτικό ήταν η αίσθηση της παραίτησης που μπορούσε κανείς να διακρίνει στα λεγόμενα ανθρώπων που έχουν τα προσόντα να συνδράμουν την Ελλάδα σε αυτό το έργο: Τα μέλη του συλλόγου είναι οικονομολόγοι, με εμπειρία προγραμμάτων προσαρμογής, επενδύσεων και ανάπτυξης σε όλον τον κόσμο, είτε με την Παγκόσμια Τράπεζα είτε με το ΔΝΤ. Γνωρίζουν την ελληνική πραγματικότητα και τη λειτουργία των διεθνών οργανισμών, τις βέλτιστες πρακτικές και τα λάθη του παρελθόντος (συμπεριλαμβανομένων όσων έγιναν στο ελληνικό πρόγραμμα διάσωσης), ενώ συζητούν στη βάση οικονομικών και όχι ιδεολογικών επιχειρημάτων για θέματα όπως ο ρόλος της βιομηχανικής πολιτικής και των ιδιωτικοποιήσεων. Αν υπάρχει ένας τρόπος η Ελλάδα να αποφύγει το δυσοίωνο μέλλον της Δυτικής Βιρτζίνιας, αυτός είναι αξιοποιώντας το ανθρώπινο κεφάλαιο που διαθέτει εντός αλλά και εκτός των συνόρων. Το ενδιαφέρον υπάρχει και μένει να αξιοποιηθεί.