Θεωρείται η σύγχρονη αιμορραγία της ελληνικής κοινωνίας στο διάστημα της κρίσης: η φυγή των νέων, η αναγκαστική –λόγω ανεργίας και απουσίας ανάπτυξης σε πολλές περιπτώσεις– φυγή των νέων. Και δη των νέων επιστημόνων. Είναι θέμα της σύγχρονης κοινωνίας, έγινε θέμα στις εκλογές, έγινε σποτάκι, έγινε αντιπαράθεση.
Απέναντι σ’ αυτή την πραγματικότητα, απέναντι στην ευχή που έχουμε δώσει πολλοί από εμάς σε γνωστούς μας νέους επιστήμονες –«φύγε, αν μπορείς»–, υπάρχει και το αντίστροφο. Εκείνοι που επιλέγουν να επιστρέψουν. Οχι να μείνουν· να επιστρέψουν στην Ελλάδα της κρίσης. Και να δοκιμάσουν εδώ. Σ’ ένα ρεπορτάζ που δεν θίγει παθογένειες, αλλά αναδεικνύει ελπίδα, ο Γιάννης Παπαδόπουλος στην «Κ» της περασμένης Κυριακής αναδεικνύει τρεις περιπτώσεις που επέλεξαν να επιστρέψουν, να ρισκάρουν, να δουλέψουν. Το ίδιο ρεπορτάζ ζαλίζει στον πρόλογό του με τους αριθμούς της φυγής των νέων που παραθέτει: Περισσότεροι από 130 χιλ. Ελληνες πτυχιούχοι έφυγαν από τη χώρα και το 40% από αυτούς είναι κάτοχοι υψηλών τίτλων σπουδών. Μπροστά σ’ αυτή την τεράστια διαρροή, οι λίγες περιπτώσεις που επιστρέφουν αντιστρέφουν το κλίμα; Οχι, αλλά δίνουν μια διαφορετική αντίδραση, πάνε κόντρα στο ρεύμα της απελπισίας και της φυγής. Και σίγουρα δείχνουν έναν δρόμο. «Ημουν διατεθειμένη ν’ αντιμετωπίσω αυτή την κρίση όχι σαν κακοτυχία, αλλά σαν πρόσκληση. Σαν μια ευκαιρία για τη δική μας γενιά να δοκιμάσουμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα», λέει η νεαρή αρχιτεκτόνισσα. «Θεώρησα ότι έπρεπε να δώσω ευκαιρία στη νέα κλινική. Αξίζει να μείνεις στην Ελλάδα, να φτιάξεις κάτι καινούργιο, διαφορετικό, να δώσεις μάχη», λέει ο νεαρός γιατρός. «Το να ξαναφύγω στο εξωτερικό σημαίνει ότι πρέπει ν’ αφήσω όλη αυτή την προσπάθεια που έχει γίνει μέχρι σήμερα», λέει ο νεαρός ερευνητής.
Σκέφτομαι ότι αυτοί οι νέοι άνθρωποι που, σύμφωνα με το ρεπορτάζ, έζησαν για πολλά χρόνια στο εξωτερικό, άρα έχουν συνηθίσει και σε άλλη ποιότητα ζωής, επιστρέφοντας δεν θα έχουν να δώσουν μόνο τη μάχη της επαγγελματικής τους επιβίωσης. Δεν θα έχουν να αντιμετωπίσουν μόνο το δίλημμα της δικής τους απόφασης. Θα πρέπει να αντιμετωπίσουν και διάφορα απίστευτα της καθημερινότητας στην οποία επέστρεψαν – πέρα από τη γραφειοκρατία, πέρα από τους ερασιτεχνισμούς φορέων, οργανισμών και κυβερνήσεων.
Θα πρέπει να δώσουν μάχη με τον ταξιτζή, π.χ., που θεωρεί απολύτως φυσικό να σε κατεβάσει στη μεσαία λωρίδα, γιατί έτσι τον βολεύει· θα πρέπει να βρουν τον τρόπο να εξηγήσουν στον γείτονά τους ότι το πεζοδρόμιο είναι για να περπατούν οι άνθρωποι –πε ζο δρο μιο– κι όχι να παρκάρουν τα αυτοκίνητά τους.
Οσοι επέστρεψαν έφεραν στις αποσκευές τους κάτι που λείπει κυρίως: υπεύθυνες στάσεις. Φαντάζει τόσο σπάνιο μπροστά στις ανεύθυνες στάσεις των κατ’ εξοχήν υπευθύνων…