Η Κινηματογραφική Λέσχη Αθηνών ιδρύθηκε το 1950 και η ιστορική πρώτη προβολή της έγινε στις 22 Νοεμβρίου, στην αίθουσα «Παρνασσός», με την ταινία του Ανρί Κλουζό «Το κοράκι». Οσο για την Ταινιοθήκη της Ελλάδος ιδρύθηκε το 1963. Ψυχή του θεσμού, πρώτη γενική γραμματέας και μετέπειτα πρόεδρος, η Αγλαΐα Μητροπούλου. Η κόρη της, Μαρία Κομνηνού, που μεγάλωσε ανάμεσα σε κόπιες και νεγκατίφ, έχει κληρονομήσει από τη μητέρα της το πάθος και την αγάπη της για το σινεμά, είναι μέλος του Δ.Σ. και υπεύθυνη προγραμματισμού ταινιών της νέας Ταινιοθήκης που, από το 2009, στεγάζεται στη «Λαΐδα», στον Κεραμεικό. Η πυρκαγιά του ’97 στην Κανάρη 1 (Μέγαρο Δεληγιώργη) στέρησε από την Ταινιοθήκη το «σπίτι της». Πρόσωπο-κλειδί στην ιστορία του θεσμού, ο Θόδωρος Αδαμόπουλος που χρημάτισε διευθυντής της για πάνω από 25 χρόνια.
Γιατί αυτή η αναδρομή; Γιατί πριν από περίπου δέκα μέρες εγκαινιάστηκε ο ανενεργός εδώ και χρόνια θεσμός της «μικρής λέσχης», με μέλη, κάρτες, εγγραφές. «Τι νόημα έχει η ανασύσταση μιας κινηματογραφικής λέσχης την εποχή του Netflix;» αναρωτήθηκα. Οι βιαστικές απαντήσεις είναι δύο: «κανένα» ή «περισσότερο παρά ποτέ».
Η νοσταλγία για όσους ζήσαμε κυριακάτικα πρωινά στο «Αστυ» ή προβολές και συζητήσεις στην Κανάρη, τέλη της δεκαετίας του ’70, αρχές του ’80, είναι σχεδόν μοιραία. Νιάτα, φοιτητοπαρέες, φιλίες, εικόνες, λέξεις και σκέψεις, ένας κόσμος καινούργιος και ανεξάντλητος. Ανακαλώ πολύ εύκολα τη μυρωδιά μιας νοτισμένης κλεισούρας στο κτίριο της Κανάρη, την ευλαβική σιωπή εκκλησίας στη μικρή αίθουσα, το τρίξιμο από τα ξύλινα πατώματα, τη φιγούρα της Αγλαΐας Μητροπούλου…
Μεγαλώσαμε παράλληλα. Η Ταινιοθήκη κι εμείς. Μαζί με πολλά άλλα· ανθρώπους, θεσμούς, κτίρια, συγγραφείς, σκηνοθέτες, δημιουργούς… Από τις 28 ταινίες που φύλαγε η Αγλαΐα Μητροπούλου στην κουζίνα του διαμερίσματός της έως σήμερα, ο όγκος της συλλογής της Ταινιοθήκης της Ελλάδος αυγάτισε εντυπωσιακά. Υπερβαίνει τους 10.000 τίτλους ελληνικών και ξένων κινηματογραφικών έργων: 3.300 κόπιες ξένων ταινιών μεγάλου μήκους, 600 κόπιες ελληνικών ταινιών μεγάλου μήκους, 300 ελληνικά και 700 ξένα ντοκιμαντέρ, 81 ελληνικές και 119 ξένες ταινίες μικρού μήκους, 1.000.000 μέτρα φιλμ με σπάνιο ιστορικό αρχειακό υλικό, από επίκαιρα, ερασιτεχνικές και οικογενειακές λήψεις. Επίσης, η κινηματογραφική συλλογή του Αρχείου μαζί με το υλικό που φυλάσσει για λογαριασμό τρίτων περιλαμβάνει 392 πρωτότυπα νεγκατίφ των 35mm και 16mm ταινιών μυθοπλασίας.
Ας επιστρέψουμε, όμως, στο ερώτημα, τι νόημα έχει σήμερα μια κινηματογραφική λέσχη. Ποιοι θα σπεύσουν να εγγραφούν; Νοσταλγοί του παρελθόντος ή νέοι άνθρωποι; Σε μια εποχή ευρυχωρίας, όλοι και όλα έχουν τη θέση τους. Οι προβολές της Ταινιοθήκης στη «Λαΐδα» συγκεντρώνουν κοινό κάθε ηλικίας. Φοιτητές («πώς αλλιώς θα αποκτήσουν την αίσθηση του πραγματικού κάδρου, από το λάπτοπ;» σχολιάζει η Μαρία Κομνηνού) αλλά και μεσήλικες, περαστικούς και «συστημένους» θεατές. Αλλοι από εγκυκλοπαιδικό ενδιαφέρον, άλλοι από περιέργεια, από αγάπη για το σινεμά, από εμμονή, από επιλογή ή και από μη επιλογή, άνθρωποι μοναχικοί, «κολλημένοι», φιλομαθείς ή εραστές του «πραγματικού κάδρου», διασταυρώνονται στην Ταινιοθήκη. Μέλη μιας «λέσχης» διόλου «μικρής», στην οποία ανήκουν όλοι όσοι νιώθουν την ανάγκη να παρακολουθούν ιστορίες «για τις κοινωνίες και τους ανθρώπους». «Δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς να διηγούμαστε ιστορίες», όπως λέει και ο Κώστας Γαβράς.
Το Σάββατο 13 Φεβρουαρίου, θα είμαι εκεί, για τα εγκαίνια του κύκλου προβολών της «μικρής λέσχης». Για τον «Κανόνα του παιχνιδιού» του Ζαν Ρενουάρ. Γι’ αυτό το «εύθυμο δράμα» (όπως το χαρακτήριζε ο σκηνοθέτης του) του 1939, με την αλησμόνητη φράση, την οποία διατυπώνει, με περισπούδαστο ύφος, ένας από τους επιφανείς καλεσμένους στον πύργο: «Σημείο των καιρών μας, όλοι ψεύδονται».