Δέκα ημέρες μετά την κρίση που προκλήθηκε με την εξαγγελία του προγράμματος του Φεστιβάλ Αθηνών και στη συνέχεια με την παραίτηση του Γιαν Φαμπρ, τίποτα δεν φαίνεται να έχει εκτονωθεί. Το αντίθετο. Οι κλυδωνισμοί εστιάζονται (όπως αναφέρει και το ρεπορτάζ της Γ. Συκκά, σελ. 13) εντός του υπουργείου.
Η απόσταση των ημερών που έχουν μεσολαβήσει, στη διάρκεια των οποίων δημοσιοποιήθηκε και μια μακροσκελής επιστολή του Φαμπρ με διάθεση να λύσει παρεξηγήσεις χωρίς να σημαίνει ότι δεν προκάλεσε καινούργιες, βοηθάει για επιμέρους αποτιμήσεις. Πρώτα, ως προς την ελληνική πλευρά: οργανωτικός αναλφαβητισμός και προχειρότητα, προθυμία στη συγκρότηση εμπόλεμων στρατοπέδων, λάθος χειρισμοί, μηδενική διπλωματία, ευκολία στη διασπορά ψευδών και στη στρέβλωση της πραγματικότητας. Από τη βελγική πλευρά: αλαζονεία, απροθυμία να πληροφορηθεί τι ήταν ακριβώς το Φεστιβάλ που επρόκειτο να αναλάβει και πώς λειτουργούσε, ποια ήταν η σχέση του με την ελληνική πολιτιστική και καλλιτεχνική παραγωγή πριν διατυπώσει την κρίση – απευθυνόμενος προς τους Ελληνες ηθοποιούς: «Ανοίξατε τα στόματά σας (…) δυνατά, με πάθος και όλοι μαζί (…). Αλλά μην ξεχάσετε να ανοίξετε επίσης τα αυτιά και τα μάτια σας».
Ακατάλληλη η εποχή ακόμη και για σωστές συμβουλές. Γιατί σε πολλά σημεία της επιστολής του ο Γιαν Φαμπρ είχε δίκιο. Δεν είναι της ώρας και του χώρου να αναφερθούμε εκτενώς στην «απάντηση» του Φλαμανδού δημιουργού. Υπάρχει εξάλλου, για όποιον ενδιαφέρεται, πλήρης στο Διαδίκτυο.
Σημασία έχει πως αναδεικνύεται με αδρές γραμμές, ό,τι βιώνει η ελληνική κοινωνία στη διάρκεια της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ: αν η πραγματικότητα δεν ταιριάζει με τις αντιλήψεις μας τόσο το χειρότερο για την πραγματικότητα.
Ο Φαμπρ αναφέρεται (στην επιστολή του) σε μια σειρά από επιθυμίες και προϋποθέσεις, που δεν έφτασαν ποτέ στους αποδέκτες τους. «Χάθηκαν» στη… μετάφραση; Στη διαμεσολάβηση; Στην ανάγκη να γίνει πάση θυσία το φετινό Φεστιβάλ (μετά την αποπομπή Λούκου); Στη μικροπολιτική; Στην άγνοια; Στην υπερεκτίμηση δυνάμεων, στην -και από την άλλη πλευρά- αλαζονεία; Ποιος ξέρει… Μπορεί και σε κάτι ακόμη που δεν υποψιαζόμαστε.
Το, όπως και να ’χει, παρελθόν Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου με την υπογραφή Λούκου και, την ίδια στιγμή, ο τραυματισμένος θεσμός είναι θύματα εμπαθούς πολιτικής και εμπαθέστερων εκτιμήσεων.
Παρ’ όλα αυτά, η προχθεσινή εμφάνιση του υπουργού Πολιτισμού, Αριστείδη Μπαλτά, στην εκπομπή της ΕΡΤ «Focus» ήταν… αναπάντεχα καθησυχαστική. Ο υπουργός -συνοψίζουμε- αφού εξήγησε γιατί αναζητήθηκε στην Ευρώπη ο διάδοχος του Γιώργου Λούκου (μίλησε περί «πολιτιστικής ενοποίησης της Ευρώπης», μην παραλείποντας να αναφέρει ότι «η τέχνη ενώνει τους λαούς»), επανέλαβε πολλές φορές τη φράση: «Δεν υπήρχε χρόνος». Στην απουσία χρόνου απέδωσε παρεξηγήσεις και παρερμηνείες, την αδυναμία μας «να ακούσουμε περισσότερο την Ευρώπη», να κατανοήσουμε το στίγμα του Φαμπρ. «Ενός μεγάλου καλλιτέχνη», που ανέλαβε τη θέση αυτή ως μια «πράξη βοήθειας και συμπαράστασης στην Ελλάδα της κρίσης».
Η τηλεοπτική εμφάνιση του υπουργού Πολιτισμού δίνει τη δυνατότητα και για μια τρίτη εκτίμηση: εκτός από την τρέχουσα πραγματικότητα, την «πραγματικότητα» ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ, υπάρχει και η πραγματικότητα του Αριστείδη Μπαλτά. Δεν υποδύεται, όπως άλλα κυβερνητικά στελέχη, έναν ρόλο. «Είναι» ο ρόλος, με τον ίδιο ως συγγραφέα. Διαθέτει δικά του ερμηνευτικά εργαλεία (ανεξάρτητα από τα γεγονότα), με τα οποία αντιλαμβάνεται τον κόσμο, τις κοινωνικές ανάγκες, τις συγκρούσεις, τις κρίσεις. Εκπέμπει σε άλλη συχνότητα.