Το πόσο στεγνή έχει γίνει η ζωή μας, το διαπιστώνω καθημερινά, όχι μόνο από τα προφανή που κραυγάζουν αλλά κυρίως από όσα λείπουν και σιωπούν. Το ακούω και από άλλους, όχι ως παράπονο, αλλά περισσότερο ως διαπίστωση, καθώς όσοι παρατηρούν τη φτώχεια της σημερινής ζωής έχουν ένα συγκριτικό εργαλείο, γι’ αυτό και οι εκφραστές αυτών των διαπιστώσεων έχουν ήδη κάποια χρόνια στην πλάτη. Ωστόσο, δεν πρόκειται για νοσταλγία, ούτε για αδυναμία συντονισμού με το σήμερα. Πρόκειται περισσότερο για αποτίμηση ενός περιβάλλοντος, κοινωνικού και πολιτισμικού, που όταν δεν είναι εκχυδαϊσμένο, φαίνεται κούφιο και ρηχό.
Συχνά κάνω τέτοιες σκέψεις όταν περπατώ στην Αθήνα, στο κέντρο ή στις συνοικίες, και αναζητώ να συναντήσω ένα δέλεαρ, ένα κίνητρο ή ένα ερέθισμα. Υπάρχουν, σαφώς, πολλά, αλλά όσα γνωρίζω ή όσα μου αρέσουν είναι στεγασμένα, κρυμμένα από την κοινή θέα. Παρόμοιες σκέψεις θα έκαναν προφανώς αναρίθμητοι των περασμένων γενεών, αλλά αυτό που συμβαίνει σήμερα συνοψίζεται σε αυτό που ακούω ολοένα και πιο συχνά. «Ζω στον μικρόκοσμό μου». Το άκουσα προχθές, σε ένα αστικό διαμέρισμα της 3ης Σεπτεμβρίου, όπου ανάμεσα σε οικογενειακά κειμήλια, παλιά βιβλία, γκραβούρες και σερβίτσια του τσαγιού, υπήρχε εκείνη η μελαγχολία ότι όλα αυτά θα «πεταχτούν» αργά ή γρήγορα. «Δεν ενδιαφέρεται κανείς», άκουσα τον ψίθυρο που ήταν περισσότερο μονόλογος. Το ίδιο και στο ταχυδρομείο, όπου, στην ουρά άκουσα μία κυρία να λέει ότι έχει χάσει το ενδιαφέρον της να βγαίνει, όχι γιατί δεν συμβαίνουν και ωραία πράγματα αλλά γιατί «την εξουθενώνει όλο το γύρω γύρω». Κράτησα αυτό το «γύρω γύρω», που είπε η κυρία στο ταχυδρομείο, και το συνέδεσα με εκείνο που είχα ζήσει σε μία εκδήλωση σε ένα από τα μοναδικά σπίτια-μουσεία της Αθήνας, όταν –με θέα τη Βουλή– υπήρχε έντονη η αίσθηση ότι όσοι γέμιζαν εκείνο το φιλολογικό σαλόνι ήταν μία «αποικία», μία κλειστή κοινότητα, και «γύρω γύρω» υπήρχε το «χάος». Υπερβολές, ίσως, αλλά ολοένα και πιο συχνά συναντώ ανθρώπους μιας κάποιας ηλικίας και ενός «ορισμένου» πολιτισμού που δηλώνουν πλέον ευθαρσώς ότι «ζουν στον μικρόκοσμό» τους. Αυτός ο κοινωνικός απομονωτισμός συμβαίνει εκουσίως και συνειδητά και σκέφτομαι ότι πέραν όλων των άλλων η περιθωριοποίηση ανθρώπων που επένδυσαν στη ζωή, που γέμισαν γνώσεις και εμπειρίες είναι μια ταπεινωτική ήττα για όλους εμάς. Αυξάνονται όσοι ζουν μόνοι σαν ξένοι στην πατρίδα τους.