Το 2011 και το 2012 τα μισά δημοσιογραφικά κείμενα στην Ελλάδα άρχιζαν και τελείωναν με την ευχή «όσα περνάμε να μας γίνουν μάθημα» και να «βγει κάτι καλό από όλο αυτό». Ηταν η εποχή που τα ξένα Μέσα εμβάθυναν στο «ελληνικό πρόβλημα» στέλνοντας φιλόδοξους ρεπόρτερ στην Αθήνα, δημοσιεύοντας δραματικές ιστορίες από το επίκεντρο της κρίσης χρέους, που απειλούσε για πρώτη φορά το σχετικά νεόκοπο ευρωπαϊκό νομισματικό οικοδόμημα. Ο ανθρώπινος χαρακτήρας των ρεπορτάζ δεν εμπόδιζε τα πρώτα κλισέ της ελληνικής κρίσης να ανθήσουν: οι Ελληνες που ζούσαν πάνω από τις δυνάμεις τους, οι Ελληνες που δεν πληρώνουν φόρους και (πιο υπαινικτικά) οι Ελληνες που τώρα θα πάρουν το μάθημά τους. Ολα ήταν και δεν ήταν αλήθεια ταυτόχρονα. Ολα μπορούσαν να ειπωθούν με έναν τρόπο και να μοιάζουν πραγματικά.
Οι ταπεινωτικές αλήθειες μπορεί να είναι και ταπεινωτικά ψέματα, καλλιέργησαν δύο διαφορετικές αντιλήψεις στην ελληνική κοινή γνώμη. Την αντίληψη του αιώνιου θύματος και το ακριβώς αντίθετο: την ιδέα ότι αξίζουμε όσα παθαίνουμε, την ιδέα πως όλα μετά το 1974 έγιναν λάθος και ήρθε η ώρα να πληρώσουμε το τίμημα. Με την ελπίδα, πάντως, ότι στην άκρη του τούνελ μάς περιμένει ένα είδος επιφοίτησης, ότι όλος ο πόνος, η πρωτοφανής συρρίκνωση της οικονομίας και της μεσαίας τάξης θα μας κάνουν σαν κοινωνία πιο στοχαστικούς, λιγότερο συναισθηματικούς ή μελοδραματικούς. Στο τέλος του τούνελ δεν θα μας φταίνε πάντα οι άλλοι, θα έχουμε σκύψει πάνω από τα λάθη μας και θα έχουμε μάθει.
Στη διαδρομή συνειδητοποιήσαμε ότι δεν ήμασταν το μοναδικό «λάθος» στον χάρτη. Μεσολάβησαν το Brexit, η εκλογή Τραμπ, η ανάδυση λαϊκιστικών και εξτρεμιστικών μορφωμάτων σε όλη την Ευρώπη. Δεν ήμασταν μόνοι, δεν είμαστε μόνοι. Ο κόσμος του 2010 είναι ήδη ένας παλιός κόσμος. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να υποτιμήσουμε ή να βάλουμε στην άκρη θεμελιώδεις στρεβλώσεις του ελληνικού κράτους. Το αντίθετο· με μια πιο σύνθετη και λιγότερο αυτοτιμωρητική διάθεση, έχουμε περισσότερες πιθανότητες να φτάσουμε σε λύσεις που θα απευθύνονται και θα περιλαμβάνουν όλο και περισσότερους.