Είκοσι τρία χρόνια πήρε στον Αντώνη Αλακιώτη να παραμερίσει τον οδοστρωτήρα της διαφύλαξης των θιγόμενων εκκλησιαστικών συμφερόντων, να διαβεί τον Ρουβίκωνα της διαρκούς προσμέτρησης του πολιτικού κόστους, να νικήσει τα λερναία νερόφιδα των εσκεμμένων νομικών επιπλοκών, να κάνει την άμμο πέτρα και πραγματικότητα το πρώτο αποτεφρωτήριο νεκρών στην Ελλάδα. Ιδιωτικό. Ο δρόμος για το δημόσιο περνούσε μέσα από αγεφύρωτες τάφρους.
Είκοσι τρία χρόνια ο πρόεδρος της Ελληνικής Κοινωνίας Αποτέφρωσης οργάνωνε, πάλευε, ταξίδευε, εκπαιδευόταν και εκπαίδευε, έπειθε, λύγιζε στις αρνήσεις, όμως σηκωνόταν δράττοντας τις διευκολύνσεις της τύχης, κοίταζε πάντα μπροστά, αγκυροβολημένος μακριά από τα κατεστημένα βάραθρα. Και εντέλει νίκησε. Το Κέντρο Αποτέφρωσης Νεκρών (ΚΑΝ) στη Ριτσώνα, που λειτουργεί δυο χρόνια τώρα έχοντας κερδίσει τον σεβασμό και ανθρώπων που το αντιμάχονταν, δεν είναι απλώς ο καρπός της επίμονης προσπάθειας ενός ακατάβλητου χειρώνακτα της προόδου, αλλά μεταρρυθμιστικός σταθμός στη νεότερη ελληνική Ιστορία.
«Η αλλαγή των ταφικών εθίμων σηματοδοτούσε πάντα κοινωνικές καμπές. Το αποτεφρωτήριο αποτελεί σημαντική μεταρρυθμιστική πράξη, όμως δεν το είδα ποτέ έτσι. Εισπράττω την αναγνώριση για το αποτέλεσμα της προσπάθειας, αλλά δεν την ανέμενα», λέει ο κ. Αλακιώτης, που έχει ως μότο της ζωής του το «Ηθος ανθρώπω δαίμων» του Ηράκλειτου (ο χαρακτήρας του ανθρώπου καθορίζει τη ζωή του). «Είμαι δοτικός, από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου η χαρά μου ήταν να προσφέρω. Ομως αισθάνομαι τυχερός που συμμετείχα στην εξέλιξη αυτή, που ήμουν παρών όπου και όταν χρειάστηκε». Με υποδειγματική προσήλωση. «Οταν προσπαθείς για χρόνια πολλά κάτι, γίνεται πάθος σου και δεν το εγκαταλείπεις. Η ενέργεια που έχεις βάλει δημιουργεί ένα πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα, που σε ωθεί να συνεχίσεις. Είναι σαν τον Μαραθώνιο, δεν τον εγκαταλείπεις στα 35 χιλιόμετρα, κάνεις και τα άλλα 7, έστω και περπατώντας για να τερματίσεις», εξηγεί ως μαραθωνοδρόμος – έχει τρέξει έξι Μαραθωνίους.
Βρισκόμαστε στο αποτεφρωτήριο, έναν λευκό χώρο που ανυψώνει με την πνευματικότητα της απλότητάς του και τη διακριτικότητα και λιτότητα των διαδικασιών, και θαρρείς γαληνεύει τις ψυχές, καταλαγιάζει την οδύνη της απώλειας, την ανυπέρβλητη μοίρα των ανθρώπων.
Το αποτεφρωτήριο αποτελεί σημαντική μεταρρυθμιστική πράξη, όμως δεν το είδα ποτέ έτσι. Εισπράττω την αναγνώριση για το αποτέλεσμα της προσπάθειας, αλλά δεν την ανέμενα.
Πίσω από τη δημιουργία του ΚΑΝ κρύβεται μια ισχυρή φιλία και μια μεγάλη υπόσχεση. «Το 1986 γνώρισα τον ζωγράφο Παύλο Μοσχίδη. Αγόρασα έναν πίνακά του και ζήτησε να μου τον παραδώσει ο ίδιος. Συναντηθήκαμε σε καφετέρια στη Δροσιά. Είδα να καταφθάνει ένας όμορφος άνδρας, ντυμένος με μια λευκή κελεμπία – ήταν βουδιστής. Από εκείνη την ημέρα μέχρι τον Ιούλιο του 2004 που έφυγε από τη ζωή υπήρξε για μένα πατέρας, δάσκαλος, φίλος, αδερφός, δεθήκαμε σε μια σχέση που συνεχίζεται. Το 1996 με παρακάλεσε να αναλάβω, όταν θα έφευγε από τη ζωή, την αποτέφρωσή του. Δέχτηκα αμέσως, αδαής περί των ταφικών. Η δική μου ενασχόληση ήταν με τα παιδιά, με το εμπόριο χαρτοσχολικών. Αγόραζα τα δικαιώματα των παιδικών ηρώων της εποχής για χρήση στα χαρτοσχολικά – τα στρουμφάκια, την Μπάρμπι, τον Λούκι Λουκ, τη Μαφάλντα, τον Ντένις τον τρομερό κ.ά. Εμεινα άναυδος όταν μου είπε ότι δεν ήταν τόσο εύκολο, θα έπρεπε να τον μεταφέρω στο εξωτερικό για την αποτέφρωσή του, καθώς η Ιερά Σύνοδος ήταν αντίθετη και τα κόμματα δεν αποφάσιζαν ενάντια στις θέσεις της. Το διαπίστωσα αργότερα και ο ίδιος: το πολιτικό κόστος ήταν υπέρτερο της αρχικής προθυμίας πολλών βουλευτών».
Το εμπορικό του δαιμόνιο τον κατηύθυνε στη λύση μιας ρύθμισης αποκλειστικά για τους ετερόδοξους που ζουν στην Ελλάδα, άλλωστε και ο φίλος του ο Μοσχίδης βουδιστής ήταν. «Η μη ύπαρξη αποτεφρωτηρίου στη χώρα μας αποτελούσε παραβίαση της απόφασης του Παγκόσμιου Συμβουλίου των Εκκλησιών για την παροχή ταφικών διευκολύνσεων στις θρησκευτικές μειονότητες. Η αποτέφρωση, αρχαίο ταφικό έθιμο, που αποτελεί εδώ και δεκαετίες συνήθη πρακτική στον χριστιανικό κόσμο της Δύσης –όπου είχε επικρατήσει η ταφή μολονότι κανένας ιερός κανόνας δεν την επιτάσσει–, στην Ελλάδα δεν επιτράπηκε ούτε για τους χιλιάδες νεκρούς του καύσωνα του 1987», σημειώνει.
Το 1997 ο κ. Αλακιώτης συστήνει την Ελληνική Κοινωνία Αποτέφρωσης και «το 1998 ο δικηγόρος Αντώνης Βγόντζας προσφέρεται ανιδιοτελώς για το πρώτο σχέδιο νόμου, που συντάσσει η Ελλη Βενεδίκτου. Το σχέδιο νόμου συγκεντρώνει το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου δεκάδες υπογραφές βουλευτών όλων των κομμάτων. Ο αντιπρόεδρος της Βουλής Παναγιώτης Σγουρίδης το συντέμνει σε λίγα άρθρα και το καταθέτει στη Βουλή ως τροπολογία διακομματικής υποστήριξης. Την απορρίπτει ο Αλέκος Παπαδόπουλος, με το σκεπτικό ότι αφορούσε μόνο τους ετερόδοξους».
Περνούν έξι χρόνια και κύματα προσπαθειών μέχρι την κατάθεση της δεύτερης τροπολογίας διακομματικής υποστήριξης το 2004, πάλι από τον Σγουρίδη. «Την απορρίπτει ο Κώστας Σκανδαλίδης, φοβούμενος το πολιτικό κόστος ενόψει των επερχόμενων βουλευτικών εκλογών. Hταν η πρώτη φορά που απογοητεύτηκα. Τότε έφυγε και ο Παύλος Μοσχίδης από τη ζωή, μεταφέραμε με τη σύζυγό του και την κόρη του τη σορό του στη Βουλγαρία για αποτέφρωση και με τον αδελφό του Γιώργο σκορπίσαμε την τέφρα του στην Καλοπούλα στον Υμηττό».
Η τυχαία συνάντηση στο Μέγαρο Μουσικής που άνοιξε τον δρόμο
Αν η τόλμη είναι η αρχή κάθε πράξης, το τέλος της το καθορίζει η τύχη, έλεγε ο Δημόκριτος. Το 2005, ο κ. Αλακιώτης βρίσκεται με τη σύζυγό του σε ψαροταβέρνα στον Καραβόμηλο, όπου έτρωγε με την παρέα της η κ. Ντόρα Μπακογιάννη. «Με καλεί στο γραφείο της. “Θέλω ως δήμαρχος Αθηναίων να κάνω αποτεφρωτήριο”. Οι ελπίδες μου αναπτερώθηκαν. Πήγα στο δημαρχείο, πήρε μπροστά μου τηλέφωνο τον Χριστόδουλο, τον Προκόπη Παυλόπουλο, υπουργό Εσωτερικών τότε, τον Κυριάκο Μητσοτάκη, νέο βουλευτή της Ν.Δ., με τον οποίο συναντηθήκαμε, θα κατέβαζε την τρίτη τροπολογία για αποτεφρωτήριο». Ο κ. Παυλόπουλος αρνείται να τη δεχτεί, όμως έπειτα από ακόμη μία τυχαία συνάντηση στο Μέγαρο Μουσικής, του κ. Αλακιώτη με Μητσοτάκη, Παυλόπουλο και Χριστόδουλο, που δηλώνει ότι δεν αντιτίθεται στην αποτέφρωση ετερόδοξων, ο κ. Παυλόπουλος την αποδέχεται και γίνεται νόμος του κράτους το 2006.
Το θέμα βαλτώνει για άλλα τρία χρόνια, καθώς για την υλοποίηση του νόμου χρειαζόταν ΚΥΑ. «Τη συντάσσει το 2009 ο Πέτρος Βαρελίδης, κατ’ εντολήν της Τίνας Μπιρμπίλη, με την αφιλοκερδή βοήθεια του τεχνικού συμβούλου της Παγκόσμιας Οργάνωσης Αποτέφρωσης, Σβεντ-Γιορκ Σομπολέφσκι. Tο 2010 η ΚΥΑ είναι έτοιμη, όμως δεν κατασκευάζεται αποτεφρωτήριο σε κανέναν δήμο. Στο Μαρκόπουλο, ο μητροπολίτης Μεσογαίας Νικόλαος συγκεντρώνει 3.500 υπογραφές και ανατρέπει την ομόφωνη απόφαση σε ένα δημοτικό συμβούλιο όπου φανατικοί βρίζουν, καταριούνται, απειλούν. Ευτυχώς ο δήμαρχος Σωτήρης Μεθενίτης επανεκλέγεται. Ενας συνεργάτης του κ. Μεθενίτη, ο Φώντας Ζαβιτσάνος, μέτοχος της επενδυτικής Αρση Α.Ε., πρόεδρος του ΒΙΟΠΑ Κερατέας, προτείνει να βοηθήσει. Ομως δεν υπάρχει πρόβλεψη για ιδιωτικά αποτεφρωτήρια».
Περνούν άλλα τέσσερα χρόνια, «έτρεχα σε δημοτικά συμβούλια με το πάθος του γονιού να συμπαρασταθεί στο παιδί του, όμως κανένα αποτέλεσμα». Συναντάει τυχαία τον Νίκο Αλιβιζάτο, ο οποίος με τη συνεργάτιδά του Λούσυ Κιουσοπούλου λύνουν όλες τις νομοθετικές εκκρεμότητες, «ξεκλειδώνοντας» την αποτέφρωση για όλους. «Σε όλη μου τη ζωή θα ευγνωμονώ αυτούς τους υπέροχους ανθρώπους. Την τροπολογία καταθέτει το 2014 όχι ο Μανιάτης, όπως είχε υποσχεθεί, αλλά ο Βούτσης. Υπό την πίεση των Καμίνη και Μπουτάρη, ο Μανιάτης την αποδέχεται. Καθοριστική είναι η βοήθεια της Σοφίας Βογιατζή από τον ΣΥΡΙΖΑ, που είχε ενημερωθεί σχετικά στη Βουλή».
Μέχρι το 2017 δεν προχωρεί τίποτα σε κανέναν δήμο. Θάνατος του Λουκιανού Κηλαηδόνη, αποτέφρωσή του στη Βουλγαρία, ερώτηση της Αννας Βαγενά στη Βουλή, πρόταση του κ. Αλακιώτη για τη δυνατότητα δημιουργίας αποτεφρωτηρίου από ιδιώτες, αποδοχή από Πάνο Σκουρλέτη, επανάκαμψη του Φώντα Ζαβιτσάνου που «υλοποιεί το όραμα και τους αγώνες μας».
Η προσφορά
Η Ελληνική Κοινωνία Αποτέφρωσης έχει δωρίσει το 10% των μετοχών του ΚΑΝ στα Παιδικά χωριά SOS, «δίνοντας μια άλλη διάσταση στην έννοια της προσφοράς. Συνδέοντας τον θάνατο με τη ζωή, δημιουργούμε μια προοπτική σταθερών εσόδων για παιδιά σε ανάγκη». Ο κ. Αλακιώτης πιστεύει πολύ στην προσχολική εκπαίδευση. «Στη χώρα μας όλοι ασχολούνται με την τριτοβάθμια εκπαίδευση, όμως το παιδί τότε είναι έτοιμο, ήδη από τα εφτά είναι έτοιμο». Ακόμη, θεωρεί κρίσιμη την προγενετική και μεταγενετική εκπαίδευση των γονιών. «Το παιδί αντιγράφει τον γονιό. Η κοινωνία μας θα αλλάξει νοοτροπία αν αλλάξουν οι γονείς, αν εκπαιδευτούν και αποκτήσουν καλύτερη συνείδηση του ρόλου τους. Εκεί πρέπει να δώσει το βάρος η πολιτεία. Θα ήταν τιμή μου να συμβάλω σε μια προσπάθεια αλλαγής νοοτροπίας μέσα από ένα πρόγραμμα προγενετικής και μεταγενετικής εκπαίδευσης γονιών και παιδιών».
Η συνάντηση
Σε μια ήσυχη γωνιά του αναψυκτηρίου μιλήσαμε για τους ανθρώπους που τον καθόρισαν, τους δοτικούς γονείς του, τον μαθηματικό Δρανδάκη και τον φιλόλογο Νικολινάκο – ακόμη θυμάται την έκθεση που τους έβαλε με τίτλο το τετράστιχο του Δροσίνη «Δεν θέλω του κισσού το πλάνο ψήλωμα / σε ξένα αναστυλώματα δεμένο / Ας είναι ένα καλάμι, ένα χαμόδενδρο / Μα όσο ανεβαίνω, μόνος ν’ ανεβαίνω». Λατρεύει τους ανθρώπους με πάθος. «Λίγους ανθρώπους έκλαψα πολύ – τη μητέρα μου, τον Κάρολο Κουν, είχε το πάθος του πατέρα μου, τη Μελίνα Μερκούρη, τον Ανδρέα Παπανδρέου». Αγαπώ πολύ τη ζωή, αλλά δεν φοβάμαι τον θάνατο, έχω ζήσει περισσότερα από όσα περίμενα να ζήσω».
