Το σκηνικό είναι βγαλμένο από ταινία κατασκοπικής δράσης. Αρχές 1992. Αρκετοί Δυτικοί διπλωμάτες εισέρχονται σε ειδικό διαφανή γυάλινο κλωβό, που στεγανοποιούνταν προκειμένου να μην μπορεί να ακουστεί τίποτε προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, και αρχίζουν να συζητούν για το θέμα της ημέρας: Ποια είναι η κατάσταση της υγείας του τότε προέδρου Μπόρις Γέλτσιν. Υστερα από πολύωρες συζητήσεις, οι διπλωμάτες αναχωρούν ο καθένας για την πρεσβεία του. Την Ελλάδα εκπροσωπούσε σε εκείνη τη –βγαλμένη από τα απομεινάρια του Ψυχρού Πολέμου– συνάντηση ο τότε πρεσβευτής-σύμβουλος της ελληνικής πρεσβείας στη Μόσχα (ήτοι ο δεύτερος τη τάξει μετά τον πρέσβη) Γιώργος Γεννηματάς, ο οποίος επιστρέφοντας στο γραφείο του αντιλήφθηκε ότι ο ημερήσιος Τύπος στη ρωσική πρωτεύουσα γνώριζε πολύ περισσότερα απ’ ό,τι οι, κλεισμένοι στο κλουβί, πρέσβεις των μεγάλων δυτικών δυνάμεων.
Η αφήγηση ανήκει, φυσικά, στον κ. Γεννηματά, ο οποίος επιχείρησε να διυλίσει 40 χρόνια ενεργής διπλωματικής καριέρας σε ένα βιβλίο με τον τίτλο «Ακόμη και με δανεικό στυλό γράφεται η Ιστορία» (εκδόσεις Κάκτος). Οσοι έχουν συναναστραφεί τον πρέσβη ε.τ. Γιώργο Γεννηματά γνωρίζουν πάρα πολύ καλά τη γνώση του για τα «βαριά» διπλωματικά θέματα. Αλλωστε, σε αυτά αφιέρωσε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Ωστόσο, ο Γιώργος Γεννηματάς επιλέγει να κάνει κάτι εντελώς διαφορετικό από το να συγγράψει και αυτός ένα ακόμη «διεθνολογικού ενδιαφέροντος» βιβλίο. Μιλάει για τους πρωταγωνιστές σε στιγμές που έχουν ξεφύγει από την προσοχή· από το πραγματικό παρασκήνιο. Του ζητάμε να αναφερθεί στην εμπειρία με κάποιες προσωπικότητες. Στη συζήτησή μας αναπαράγονται μόνο λίγες από τις δεκάδες ιστορίες που διηγείται ο κ. Γεννηματάς στο βιβλίο του.
Τα δύο πρόσωπα του Πούτιν
Στη δεύτερη συνάντηση που είχαμε, το 2016, ο Πούτιν έδινε την εντύπωση ατόμου εθισμένου στην εξουσία, που δεν επιδεχόταν αμφισβητήσεις.
Τον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν τον συνάντησε πρώτη φορά τον Μάιο του 2003, στη θεσμοθετημένη συνάντηση Ε.Ε. – Ρωσίας στην Αγία Πετρούπολη. «Τότε ο Πούτιν ήταν άνθρωπος χαμηλών τόνων και με εκφορά λόγου ήρεμη. Φαινόταν πολύ προσηνής. Αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν η γλωσσομάθειά του. Τα αγγλικά ήταν άνετα. Οι Γερμανοί συνάδελφοι μου έλεγαν ότι τους είχε εντυπωσιάσει με τις γνώσεις στη γερμανική. Ενώ μπορούσε να συνεννοηθεί και στη γαλλική». Μετά 13 χρόνια, όταν ως γ.γ. της Προεδρίας της Δημοκρατίας συνάντησε ξανά τον Πούτιν στην οικία του έξω από τη Μόσχα, η κατάσταση ήταν διαφορετική. «Δεν μιλούσε πολύ, όταν μιλούσε είχε την ίδια εκφορά λόγου, πολύ περιορισμένες κινήσεις, ηρεμία και συνεννοούνταν κυρίως με τα μάτια. Δεν μπορούσε κανείς να ψυχολογήσει τη στάση του, ούτε βέβαια να προβλέψει πού θα φτάναμε. Εδινε την εντύπωση ατόμου εθισμένου στην εξουσία, που δεν επιδεχόταν αμφισβητήσεις σε αυτά που έλεγε», σχολιάζει ο κ. Γεννηματάς και θυμάται ότι οι βοηθοί του Πούτιν ήταν εκπαιδευμένοι να διαβάζουν το βλέμμα του.
Η κόντρα με τον Ερντογάν
«Είχα μια περίεργη εμπειρία με τον Ερντογάν τον Ιούλιο του 2006», θυμάται ο κ. Γεννηματάς. «Ως πρωθυπουργός είχε προσκαλέσει μέλη της κυβέρνησης, βουλευτές, κρατικούς αξιωματούχους, πρέσβεις της Ε.Ε. και άλλους». Οπως σημειώνει, «κάποια στιγμή, με τη συνηθισμένη εκφορά λόγου του, ο Ερντογάν αναφέρθηκε στην προάσπιση που δήθεν η Τουρκία παρέχει στα ανθρώπινα δικαιώματα και κυρίως στην επιτέλεση των θρησκευτικών καθηκόντων των Τούρκων πολιτών. Και μάλιστα αναφερόμενος στο Πατριαρχείο γυρίζει και μου λέει: “Εμείς κάνουμε τόσα για τον Πατριάρχη. Εσείς δεν κάνετε τίποτε απολύτως για τους μουφτήδες”. Τότε», συνεχίζει ο κ. Γεννηματάς, με τις κάμερες στραμμένες πάνω του αρχίζει να εξηγεί τις ελληνικές θέσεις. Σε κάποια φάση, καθήμενος δίπλα στον τότε ακόμη σύμβουλο του Ερντογάν και μετέπειτα υπουργό Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου, ο κ. Γεννηματάς λέει: «Κύριε πρόεδρε, αν ήμουν μουσουλμάνος στη Θράκη και χώριζα τη γυναίκα μου πού θα πήγαινα; Μου απαντάει, πού θα πήγαινες; Του λέω στον μουφτή. Εμείς, μου λέει, όμως τον εκλέγουμε τον μουφτή. Δεν του άρεσε η συζήτηση. Παραδόξως, όμως, δεν το σταμάτησε. Κράτησε 10-15 λεπτά η στιχομυθία. Ηρέμησε αυτός, βέβαια. Την άλλη ημέρα οι τουρκικές εφημερίδες, και κυρίως η “Χουριέτ” είχε τίτλο “Ο αυθάδης πρέσβης”».
Στις αρχές της διπλωματικής καριέρας του, ο κ. Γεννηματάς βρέθηκε στην αντιπροσωπεία που συνομιλούσε με τους Τούρκους υπό την αιγίδα του ΟΗΕ στη Γενεύη σε μια προσπάθεια να ανακοπεί ο «Αττίλας». O κ. Γεννηματάς μαζί με τον συνάδελφό του Κωνσταντίνο Γεροκωστόπουλο ήταν οι νεότεροι της αποστολής και σχολίαζαν το ύψος του τότε πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου, Τζέιμς Κάλαχαν, και τα… υπερμεγέθη παπούτσια του. Στην τουρκική πλευρά του τραπεζιού καθόταν ο γαλλομαθής ΥΠΕΞ Τουράν Γκιουνές. Σε κάποιο σημείο, διηγείται ο Γεννηματάς, «ο Γκιουνές τα πετάει όλα και φεύγει από την αίθουσα. Σηκώνεται, τότε, ο Κάλαχαν, φοράει ξανά τα παπούτσια του και έρχεται σε εμάς, μας πιάνει από τα μπράτσα και μας λέει: “Εσείς που είστε νεαροί διπλωμάτες, να θυμάστε κάτι. Ο λόρδος Ατλι μου έλεγε πως αν βλέπετε κάποιον να εγκαταλείπει γρήγορα την αίθουσα σε σημαντικές και διεθνείς διαπραγματεύσεις, να είστε σίγουροι ότι θα επιστρέψει αμέσως”. Και όντως, ύστερα από λίγη ώρα ο Γκιουνές επέστρεψε και ο Κάλαχαν μας έκανε ένα μορφασμό από απόσταση, για να μας πει ότι, να, είδατε; Ολα έγιναν όπως τα είχε πει ο πολιτικός μέντοράς του».
Μέρες και νύχτες με τους ηγέτες στη θαλαμηγό «Αργώ»
Το καλοκαίρι του 1981, λίγους μήνες μετά την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής προσκάλεσε για κρουαζιέρα στα ελληνικά νησιά τρία πρόσωπα-κλειδιά για τον δρόμο της Ελλάδας προς την Ευρώπη: τον πρωθυπουργό της Ισπανίας Κάλβο Σοτέλο, τον πρόεδρο της Κομισιόν Λουξεμβούργιο Γκαστόν Τορν και τον αντικαγκελάριο και υπουργό Εξωτερικών της (δυτικής τότε) Γερμανίας Χανς-Ντίτριχ Γκένσερ. Οπως θυμάται ο κ. Γεννηματάς, «έπρεπε να συνοδεύσει κάποιος νεαρός διπλωματικός και ο κλήρος έπεσε σε μένα. Επρόκειτο δηλαδή για λάντζα. Ημουν κάτι σαν σύνδεσμος με τις ελληνικές αρχές». Ο ίδιος ο Καραμανλής δεν ήταν παρών, ωστόσο η κρουαζιέρα του «Αργώ» (πρώην «Χριστίνα» του Ωνάση) κράτησε περί τις 10 ημέρες, σε διάφορα σημεία στον ηπειρωτικό κορμό και σε ελληνικά νησιά, στο Ιόνιο και στο Αιγαίο Πέλαγος.
«Το πρωί ήμασταν με τα μαγιό και τα κοντά παντελονάκια, αλλά το βράδυ υπήρχε αυστηρό πρωτόκολλο. Σύζυγοι με βραδινά φορέματα, υποχρεωτικά οι άνδρες με κοστούμι. Και το προσωπικό αναλόγως ντυμένο. Και εκεί καμία φορά υπερβάλαμε. Προσπαθούσαμε να εντυπωσιάσουμε τους ξένους προβάλλοντάς τους ξένες επιδράσεις στα φαγητά μας. Δεν κατάλαβα γιατί δεν τους προσφέραμε δικά μας πιάτα. Πολλές φορές βγαίναμε έξω και τους πήγαινα σε ταβέρνες και τότε οι άνθρωποι αυτοί πραγματικά διασκέδαζαν», τονίζει ο κ. Γεννηματάς.
Κάποια στιγμή, όπως σημειώνει, έγινε μια συζήτηση για τη μοναξιά της εξουσίας. «Αρχισαν να λένε ο καθένας τη δική του εμπειρία, αλλά κράτησα εκείνη του Σοτέλο. Τον Φεβρουάριο του ’81 μετά την απόπειρα του πραξικοπήματος από έναν νοσταλγό του Φράνκο και την κατάληψη του ισπανικού Κοινοβουλίου από ενόπλους, ο Σοτέλο βρέθηκε ανάμεσα στους υπό ομηρία κοινοβουλευτικούς. «Τη στιγμή που ο επικεφαλής της ομάδας των ενόπλων αντισυνταγματάρχης άρχισε να πυροβολεί στον αέρα εντός της αίθουσας, είπε ο Σοτέλο, αισθάνθηκε απελευθερωμένος από τα άγχη της καθημερινής εξουσίας. Εκείνη τη μέρα ήταν προγραμματισμένο να πάρει την ψήφο εμπιστοσύνης. Το μόνο που είχε να ασχοληθεί, όπως εξήγησε, ήταν η επιβίωσή του», θυμάται ο κ. Γεννηματάς.
Σε κάποια άλλη φάση του ταξιδιού και ενώ οι τρεις επίσημοι έκαναν βόλτες στο Γαλαξίδι, κάποιος από τη θαλαμηγό «γνωστού Αθηναίου επιχειρηματία της εποχής» τούς κατέβρεξε με έναν κουβά. «Ετρεξαν οι άνδρες των Ειδικών Δυνάμεων να αναλάβουν. Αλλά με παρακάλεσαν τότε και οι τρεις να φύγουμε και να μην πούμε τίποτε». Οπερ και εγένετο.
Η ρευματοκλοπή
Μεταξύ 1992 και 1996, ο κ. Γεννηματάς βρέθηκε στη Δαμασκό ως πρέσβης στη Συρία. Ενα από τα ευτράπελα που διηγείται αφορά την επάρκεια σε ρεύμα της πρεσβείας. Επειδή η Συρία εξαρτιόταν από τα υδροηλεκτρικά φράγματα για την ηλεκτροδότησή της, και αυτή δεν ήταν σταθερή, οι γεννήτριες ήταν απαραίτητες. «Αρκετές φορές, κοβόταν το ρεύμα σταματούσε και η γεννήτρια. Μια μέρα παίρνω έναν αστυνομικό που υπηρετούσε στην πρεσβεία και πάμε να κάνουμε μια αυτοψία. Αντιλαμβανόμαστε ότι ένα τεράστιο καλώδιο έφευγε από τα φυλάκια της πρεσβείας και διέσχιζε όλη την παρακείμενη πλατεία. Συνεχίσαμε να το ακολουθούμε και καταλάβαμε ότι κατέληγε σε ένα κρεοπωλείο. Οπότε, όταν δούλευαν τα μηχανήματα κοπής του κιμά ή τα ψυγεία, έπεφτε η τάση στη γεννήτρια, μέναμε κι εμείς χωρίς ρεύμα. Και έγινε το ανέκδοτο στη διπλωματική κοινωνία της Δαμασκού, πώς ένας κρεοπώλης μπορεί να επηρεάσει την εξωτερική πολιτική μιας χώρας».
Η συνάντηση
Βρεθήκαμε στο εστιατόριο «Natu» και καθίσαμε σε ένα τραπέζι στην αυλή του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή. Απολαύσαμε μια σαλάτα Caprese στη μέση, ενώ και οι δύο επιλέξαμε το ελαφρώς πικάντικο μαροκινό κοτόπουλο με κουσκούς και τα χαρακτηριστικά μπαχαρικά που το συνοδεύουν και δεν αρνηθήκαμε το ψωμί που συνόδευε το πιάτο. Στο τέλος ήπιαμε και από έναν καφέ, μονό εσπρέσο ο πρέσβης και έναν κρύο εσπρέσο εγώ. Μαζί με το μπουκάλι μεταλλικού νερού που καταναλώσαμε, ο λογαριασμός ήταν 70,20 ευρώ.
