Η κουλτούρα των διασπάσεων είναι εγγεγραμμένη στην ταυτότητα της Αριστεράς. Ο 19ος αιώνας βρίθει διασπάσεων μέσα από τις οποίες ανδρώθηκε η ίδια η σοσιαλιστική διεθνής. Ο σεισμός που επέφερε η Οκτωβριανή Επανάσταση και η γέννηση των κομμουνιστικών κομμάτων μετά το 1917 θα βάθαινε τα ρήγματα και οι έριδες μεταξύ τάσεων θα γίνονταν ενίοτε αιματηρές. Το 1956 και το 1968 είναι δυο χρονιές-ορόσημα με διασπάσεις διεθνώς, που προκάλεσαν οι σοβιετικές επεμβάσεις σε Ουγγαρία και Τσεχοσλοβακία αντίστοιχα – στην πρώτη αναφέρεται και το τελευταίο φιλμ του Νάνι Μορέτι. Από αυτές ξεπήδησε η λεγόμενη Νέα Αριστερά, που θα αποχωρούσε από τα έως τότε ακραιφνώς σταλινικά κομμουνιστικά κόμματα. Η δική μας εγχώρια συμβολή ήταν η διάσπαση του εξόριστου ΚΚΕ τον Φεβρουάριο του 1968, καταμεσής της δικτατορίας κι ενώ ο παράνομος μηχανισμός του κόμματος προσπαθούσε να οργανώσει πυρήνες αντίστασης. Τα δύο ΚΚ, με το χαρακτηριστικό πλέον «Εσωτερικό», θα αποτελούσαν και μεταπολιτευτικά δυο ξεχωριστούς πόλους, παρά την καιροσκοπική κοινή κάθοδό τους στις εκλογές του 1974.
Εκτοτε αποσχίσεις, ομαδοποιήσεις και διαγραφές θα βρίσκονταν σχεδόν στην ημερήσια διάταξη. Από τη μια αυτός ο σεχταρισμός, κατά την αριστερή ορολογία, γινόταν ένας τρόπος αναπαραγωγής των αριστερών κομμάτων· από την άλλη, δεν τα άφηνε να μακροημερεύσουν. Χαρακτηριστικές οι διασπάσεις της νεολαίας του «Εσωτερικού» το ’78 και εκείνη της ΚΝΕ σχεδόν δέκα χρόνια μετά (στην οποία πρωταγωνίστησε ο φοιτητής Ιατρικής τότε Παύλος Πολάκης). Η περίφημη κόντρα μεταξύ του Μετώπου για την Απελευθέρωση της Ιουδαίας και του Λαϊκού Μετώπου της Ιουδαίας στη σάτιρα των Μόντι Πάιθον αποτύπωνε άψογα αυτό το κλίμα συντροφικής φαγωμάρας. Η δημιουργία του Συνασπισμού το 1989 αποτέλεσε βέβαια μια απόπειρα συγκόλλησης ενόψει της επικείμενης πτώσης του «υπαρκτού» σοσιαλισμού, που οδήγησε σε άλλη μια τραυματική διάσπαση με την αποχώρηση του ΚΚΕ το 1991.
Κάποτε οι σωστές διασπάσεις και οι «αποκεφαλισμοί» γίνονταν στα συνέδρια και τα κομματικά γραφεία, τώρα γίνονται εκ του μακρόθεν και μέσω Τwitter.
Ο ίδιος ο ΣΥΡΙΖΑ είναι εν μέρει προϊόν τάσεων και συνιστωσών, που προσδέθηκαν στον Συνασπισμό μετά το 2004. Στα είκοσι περίπου χρόνια της διαδρομής του ο ΣΥΡΙΖΑ μετράει έως τώρα δυο μεγάλες διασπάσεις, που για τα αριστερά δεδομένα ίσως δεν είναι και τόσο πολλές. Πρώτη βέβαια η αποχώρηση της «ανανεωτικής» πτέρυγας υπό τον Φώτη Κουβέλη το 2010, που οδήγησε στη δημιουργία της ΔΗΜΑΡ, που με τη σειρά της διασπάστηκε μετά την αποχώρησή της από την κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου το 2013. Η δεύτερη διάσπαση επήλθε δύο χρόνια μετά, με την ομάδα Λαφαζάνη των σκληροπυρηνικών αντιμνημονιακών να δημιουργούν τη βραχύβια ΛΑΕ μετά το δημοψήφισμα. Τώρα φαίνεται πως μια νέα διάσπαση βρίσκεται προ των πυλών και μάλιστα on camera, με μαχαιρώματα και εκπαραθυρώσεις σε πραγματικό χρόνο και σε στυλ ριάλιτι σόου – κάτι που έθιξε με το γνωστό του φλέγμα ο Ευκλείδης Τσακαλώτος. Κάποτε οι σωστές διασπάσεις και οι «αποκεφαλισμοί» γίνονταν στα συνέδρια και τα κομματικά γραφεία, τώρα γίνονται εκ του μακρόθεν και μέσω του Τwitter.
Ο συγγενής προς τον ΣΥΡΙΖΑ χώρος των Ποδέμος στην Ισπανία διασπάστηκε κι αυτός πριν από λίγα χρόνια. Η βασική διαφορά είναι πως στους Ποδέμος η διάσπαση επήλθε όταν τα δυο ηγετικά στελέχη διαφώνησαν για την κομματική στρατηγική. Τι πιο κλασικό; Αντιθέτως στον ΣΥΡΙΖΑ τη διάσπαση πυροδοτεί ένας πολιτικός αλεξιπτωτιστής, που χωρίς να είναι καν μέλος του κόμματος, βρέθηκε ξαφνικά να κρατάει τα ηνία του, προκαλώντας σοκ και δέος στην παλιά φρουρά. Αντί για ανασύσταση, όμως, η νέα αυτή διάσπαση απειλεί να οδηγήσει το πολύπαθο πλέον κόμμα στην ολική εξαΰλωση.
Ο κ. Κωστής Κορνέτης διδάσκει Σύγχρονη Ιστορία στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης.