Από τα «εννέα βήματα» που περιλαμβάνουν οι κινηματογραφικοί «Ορνιθες» του Μπάμπη Μακρίδη, σκοντάφτουμε ήδη στο πρώτο: «Σπάσε το αυγό σου». «Το αντίθετο συμβαίνει αυτήν την εποχή!», σχολιάζω και ο σκηνοθέτης συναινεί: «Κατά κάποιον τρόπο, ναι! Είναι σαν επιστροφή στη μήτρα. Υποτίθεται ότι νιώθεις θαλπωρή και ασφάλεια, έτσι υποστηρίζει τουλάχιστον η ιατρική… Στην ταινία είναι σα να σπας το αυγό σου και να γεννιέσαι. Σα να ξεκινάει η ζωή. Γιατί, προφανώς, η ταινία δεν έχει να κάνει με τα πουλιά αλλά με τον άνθρωπο».
Οι «Ορνιθες (ή πώς να γίνεις πουλί)» θα είναι η πρώτη ελληνική ταινία που θα κάνει την πρεμιέρα της online, την ερχόμενη Κυριακή 12 Απριλίου, στις 7 μ.μ., στο ψηφιακό κανάλι του Ιδρύματος Ωνάση. Οι προβολές θα διαρκέσουν ώς τις 15 Απριλίου. Στη μία ώρα και ένα τέταρτο που διαρκεί η περιπλάνηση σε τόπους και ανθρώπινα τοπία, το ταξίδι του θεατή είναι ακατάτακτο. Δεν είναι θέατρο, δεν είναι σινεμά, δεν είναι εξομολόγηση παρά τα κοντινά πλάνα στα πρόσωπα, στον ηθοποιό (Αρη Σερβετάλη) που στο μέσον της Times Square καλεί τον Εποπα ή στον Ελληνα κάτοικο μιας ερημικής τοποθεσίας στην Παταγονία που αναλύει τον Αριστοφάνη με τον τρόπο του. Τα πάντα είναι ρευστά, τα εννέα βήματα (όπως: βρες τη φωνή σου, διαχειρίσου τη βαρύτητα, επιβίωσε, πάλεψε, κ.ο.κ) είναι περισσότερο ένα τέχνασμα, ο θεατής στροβιλίζεται στον ίλιγγο της πτήσης και της πτώσης, ιχνηλατεί την ουτοπία των θεών και των ανθρώπων.
Ο βραβευμένος Μπάμπης Μακρίδης του «L» και του «Οίκτου» εμπνέεται από τον αρχετυπικό μύθο του Αριστοφάνη και των «Ορνίθων», την πολυταξιδεμένη παράσταση του Νίκου Καραθάνου και τους συντελεστές της, κινηματογραφώντας τους εκτός σκηνής, σε φυσικά τοπία – από τα λιβάδια ηφαιστειακής λάβας στην Ισλανδία έως τα υψίπεδα της Παταγονίας και από την Times Square έως τις Πυραμίδες της Αιγύπτου. «Το σενάριο των “Ορνίθων” βρέθηκε στο μοντάζ, δεν υπήρχε τίποτα γραμμένο, μόνο σκόρπιες ιδέες. Αρχισα να τραβάω πράγματα που έχουν να κάνουν με αυτό. Δεν υπήρχε χαρτί να σε δεσμεύει, το μυαλό ήταν ελεύθερο», υπογραμμίζει ο Μπ. Μακρίδης.
– Το «βρες φτερά» είναι το ένατο βήμα. Πρόκειται για προτροπή ή φαντασίωση ελευθερίας;
– Είναι λίγο κοινότοπο και παιδικό το «θέλω να πετάξω», «έχω φτερά»… Νομίζω ότι τα φτερά δηλώνουν μια συνειδητοποίηση ποιος είσαι, πού είσαι και προσπαθείς γειωμένος να αποκτήσεις φτερά. Πετάς, όταν μάθεις να πετάς πολύ γερά στη γη.
«Θα αργήσουμε να πάμε ξανά σε αίθουσα, να κάτσουμε σε κάθισμα που το μπράτσο μας αγγίζει το μπράτσο του αγνώστου δίπλα μας. Εγώ αυτό θεωρούσα το μεγαλείο της αίθουσας», λέει ο σκηνοθέτης Μπάμπης Μακρίδης.
– Υπάρχει κάποιο σημείο του αριστοφανικού κειμένου με το οποίο ταυτίζεστε;
– Ταυτίζομαι απόλυτα με τον μονόλογο της θεάς Ιριδας που μιλάει για την ανόητη ανθρωπότητα που τόλμησε να τα βάλει με τους θεούς. Χωρίς όμως να νιώθω θυμό για την ανθρωπότητα. Στοργή και συμπόνια αισθάνομαι. Ετσι πρέπει να αντιμετωπίζουμε το ανθρώπινο είδος. Με τρυφερότητα και ας είναι ανόητο και δεν βγάζω τον εαυτό έξω από αυτό. Μόνο έτσι θα αποκτήσει σοφία και θα γίνει καλύτερο.
– Στον «Οίκτο» ήταν διάχυτη η θλίψη, μια σαρκαστική μελαγχολία. Στα «Πουλιά» ένα αίσθημα ερήμωσης.
– Ενώ η ταινία ξεκίνησε ως παραγγελία της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, έγινε στη διαδρομή ένα πολύ προσωπικό θέμα, το οποίο, επειδή γυριζόταν ενάμιση χρόνο, με μια κάμερα στο χέρι, έχει συμπεριλάβει πολλά στοιχεία. Και στο κείμενο υπάρχει η αίσθηση «αφήνω πίσω την πόλη και πάω να ζήσω με τα πουλιά». Αυτήν την ερήμωση που λέτε αισθάνθηκα πρόσφατα που βγήκα από το σπίτι, νύχτα, με τη βέσπα για να κάνω κάτι έκτακτο. Ηταν ένα περίεργο αίσθημα, με τη βροχή κιόλας. Ενώ υπήρχε η ερημιά, τα σπίτια είχαν ζωή. Νομίζω ότι οι άνθρωποι αρχίζουμε και γινόμαστε σπίτια. Τα μπαλκόνια είναι η μύτη μας, τα παράθυρα είναι τα μάτια μας, οι εξώπορτες είναι το στόμα μας… Τα σπίτια είναι ανθρωπόμορφα. Εχω αρχίσει και κάνω φωτογραφίσεις. Η ερημιά έξω θα υπάρχει φοβάμαι για πολύ καιρό ακόμα. Μέσα, σκέφτεσαι τα λάθη σου, πράγματα που θέλεις να κάνεις, βλέπεις ποιοι είναι οι φίλοι σου, θα υπάρξουν πολλά διαζύγια… Γίνεται, νομίζω, ένα restart στις ζωές μας και στο περιβάλλον, κατά κάποιον τρόπο… Η φύση έξω είναι διαφορετική. Είναι ασύλληπτο πόση δύναμη έχει. Χωρίς καυσαέριο, με καθαρό ουρανό, γαλάζιο τόσο όσο δεν τον είχαμε δει ποτέ.
– Τι έχει οριστικά παλιώσει εξαιτίας των σημερινών συνθηκών; Τι θα αφήσουμε πίσω μας;
– Το πρώτο, που μου έρχεται στο μυαλό, είναι ότι η συγκέντρωση, η μάζωξη, δεν θα είναι ποτέ η ίδια. Θα υπάρχουν αποστάσεις. Δύσκολα θα εμπιστεύεται κανείς τον απέναντί του. Μπαίνουμε σε μια καινούργια εποχή. Στο «Playtime» του Ζακ Τατί (σ.σ. μια περιήγηση σε ένα φουτουριστικό Παρίσι, που συντίθεται από ευθείες γραμμές και πολυώροφα κτίρια από γυαλί και ατσάλι) ο κ. Ιλό περπατάει στον δρόμο και βλέπει οικογένειες πίσω από τα τζάμια, σα σε βιτρίνα. Σαν προφητικό μου φαίνεται.
– Η πρεμιέρα της ταινίας σας, λόγω συνθηκών, θα γίνει online. Θα σας λείψει το κοινό;
– Πρόλαβα και ένιωσα τρεις κανονικές προβολές στο Φεστιβάλ του Ρότερνταμ. Ναι, είναι μια διαφορετική αίσθηση το μικρό monitor ή μια μεγάλη τηλεόραση. Αλλά η ζωή προχωράει. Τα μέσα αλλάζουν και ίσως πρέπει να προσαρμοστούμε σε αυτό. Θα αργήσουμε να πάμε ξανά σε αίθουσα. Θα αργήσουμε να κάτσουμε σε κάθισμα που το μπράτσο μας αγγίζει το μπράτσο του αγνώστου δίπλα μας. Εγώ αυτό θεωρούσα το μεγαλείο της αίθουσας. Αυτό το μικρό άγγιγμα όταν αλλάζουμε στάση στο κάθισμά μας. Τώρα επειδή η τέχνη πρέπει να συνεχίσει να υπάρχει, πρέπει να προσαρμοστούμε. Ελπίζω να αλλάξουν τα πράγματα και να καθίσουμε ξανά στα συνήθως μη αναπαυτικά καθίσματα του κινηματογράφου και να αγγίξουμε άθελά μας το μπράτσο του διπλανού μας. Να νιώσουμε δηλαδή άνθρωποι.
www.youtube.com/onassisfoundationchannel