Την εποχή που κάθε σχεδιασμός ανατρέπεται και όσα προγράμματα συγκροτούνται αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της αναβολής, η Ελλάδα ετοιμάζεται να γιορτάσει την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση. Τον Ιανουάριο του 2020, που η «Πρωτοβουλία 21», ένας ισχυρός συνασπισμός κορυφαίων φορέων και ιδρυμάτων με ενεργή κοινωνική παρουσία και προσφορά, ανακοίνωνε τα φιλόδοξα σχέδιά της για το 2021-22, τίποτα δεν προμήνυε το μέγεθος του σημερινού εφιάλτη.
Ενα χρόνο αργότερα, το τοπίο σε όλον τον κόσμο και, ασφαλώς, η διάθεση των ανθρώπων δεν θυμίζουν σε τίποτα τον Ιανουάριο του 2020. Λίγες ημέρες πριν ανακοινωθούν μία προς μία οι περισσότερες από 137 δράσεις της «Πρωτοβουλίας 21» στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, το ερώτημα είναι εύλογο: «Πώς θα μπορέσει ο εορτασμός να κερδίσει την προσοχή μιας κοινωνίας που αντιμετωπίζει ζητήματα “ζωής και θανάτου” εξαιτίας της πανδημίας;». Η «Κ» απευθύνθηκε στον σύμβουλο στην Εθνική Τράπεζα και συντονιστή των εκδηλώσεων, Ιωάννη Μάνο, με πολύχρονη εμπειρία τόσο στον τραπεζικό τομέα όσο και στο Μέγαρο Μουσικής (πρόεδρος του Δ.Σ. 2010-2016).
Ενα μέρος της απάντησης έχει ήδη δοθεί με την αναγγελία ενός διεθνούς διεπιστημονικού συμποσίου, που θα γίνει 27-30 Ιανουαρίου του 2021 με θέμα «Επιδημίες: Μια διαχρονική απειλή, μία πρόκληση για το μέλλον», με τη συμμετοχή επιδημιολόγων, νομικών, ιστορικών, ψυχιάτρων και ψυχολόγων από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Διοργανώνεται με τη συνεργασία του Ινστιτούτου Παστέρ, του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών – Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών, του Κύκλου Ιδεών και με τη συμβολή του King’s College London.
«Το συμπόσιο αγγίζει θεμελιώδη θέματα. Την ιδιωτική και δημόσια στάση απέναντι στην υγεία, στην ασθένεια και στον θάνατο. Την αλληλεγγύη, τα όρια της επιστήμης, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του πολίτη και βέβαια θέτει επιτακτική την ανάγκη σχεδιασμού ως προς όλους τους τομείς της ζωής μας», σχολιάζει ο κ. Μάνος. «Η απάντηση στο ερώτημά σας είναι, επίσης, εύλογη: δεν μπορεί η χώρα μας να μην τιμήσει εκείνους που πρωτοστάτησαν στην απελευθέρωση και στην ανεξαρτησία της. Ηταν λίγοι απέναντι στις μεγάλες ιερές συμμαχίες αλλά και σε κατεστημένους φορείς. Εδωσαν τους αγώνες τους με στιγμές ενότητας και διχόνοιας – δημιούργησαν ένα φιλελληνικό κίνημα και ήρθε η ώρα της δημιουργίας του κράτους μας. Δεν μπορεί να μην τιμήσουμε αυτή την πορεία, όπως επίσης δεν μπορεί να μην παρακολουθήσουμε την ιστορική πορεία του τόπου, να αξιολογήσουμε τα θετικά σημεία σε αυτές τις εκατονταετίες αλλά και να προβληματιστούμε ως προς τις αδυναμίες και ως προς πολλές από τις επιλογές μας. Η Ιστορία είναι μια ζώσα Ιστορία. Γι’ αυτό λοιπόν βασικό αξίωμα της “Πρωτοβουλίας” μας είναι ότι η Ιστορία εμπνέει το μέλλον. Ολες οι δράσεις μας προσπαθούν να συνδέσουν την Ιστορία με τον προβληματισμό για το μέλλον. Αλλά και προσαρμοζόμενοι στα σημερινά δεδομένα, στα ερωτήματα και στις ανησυχίες».
– Ποιος είναι ο συνεκτικός ιστός των 137 δράσεων;
– Στο πλαίσιο της «Πρωτοβουλίας» μας, κάθε ίδρυμα και η τράπεζα διατηρούν τη φυσιογνωμία και τους στόχους τους και στηρίζουν δράσεις που συνδέονται με αυτούς. Παράλληλα απευθυνθήκαμε σε θεσμικούς φορείς, π.χ. πανεπιστήμια, μουσεία – όπως το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, αλλά και άλλους ερευνητικούς και επιστημονικούς φορείς, με τους οποίους από κοινού διαμορφώσαμε δράσεις, έχοντας συνείδηση ότι πρέπει να στηρίξουμε οργανισμούς που πλήττονται τα τελευταία χρόνια και νέους ανθρώπους. Ολοι όσοι συμμετέχουν, και είναι εκατοντάδες, επιστήμονες κάθε κλάδου, εικαστικοί, μουσικοί, δημιουργοί κ.ά., αν και προέρχονται, όπως είναι απολύτως φυσικό, από διαφορετικούς φιλοσοφικούς, πολιτικούς και κοινωνικούς χώρους, διαπίστωσαν μία συναντίληψη. Ολοι αισθανθήκαμε ότι έπρεπε να σεβαστούμε ο ένας τον άλλον, να συζητήσουμε τις διαφορές και να προχωρήσουμε σε συνθέσεις. Ξέρετε, κυρία Κατσουνάκη, μπορεί να συμβεί και αυτό.
– Κινδυνεύει, πιστεύετε, ο εορτασμός να παραμείνει ένα «κλειστό» θέμα στην ακαδημαϊκή κοινότητα, με συνέδρια και συμπόσια που θα διοργανωθούν, πιθανότατα, διαδικτυακά;
– Κατ’ αρχάς, το εύρος των εκδηλώσεών μας: συνέδρια, εκθέσεις, εικαστικές δράσεις, εκδόσεις, συμβολικές μουσικές εκδηλώσεις, εκπαιδευτικά και ερευνητικά προγράμματα καθώς και υποτροφίες και ψηφιακές δράσεις. Ολα αυτά συνθέτουν ένα πολυεπίπεδο πρόγραμμα που απευθύνεται σε διαφορετικές κοινωνικές ομάδες και στους νέους. Η διαδικτυακή κάλυψη που έχει προβλεφθεί, λόγω της πανδημίας, προσφέρει τη δυνατότητα σε ένα ευρύτερο κοινό να τις παρακολουθήσει ή να ανατρέξει σε αυτές μελλοντικά. Σε κάθε περίπτωση, η «Πρωτοβουλία» είναι μέρος της κοινωνίας και των προβλημάτων της.
– Ποια είναι η σχέση της «Πρωτοβουλίας 21» με την «Ελλάδα 2021», επικεφαλής της οποίας είναι η κ. Γιάννα Αγγελοπούλου; Δεν σας απασχολεί μήπως σταλεί το λάθος μήνυμα στην κοινωνία ότι και ο εορτασμός για τα 200 χρόνια «σπάει» σε δύο κομμάτια;
– Δεν νομίζω. Η «Πρωτοβουλία 1821-2021» είναι μία διακριτή, ανεξάρτητη, ιδιωτική πρωτοβουλία. Μια πρωτοβουλία των 15 σημαντικότερων ιδρυμάτων και της Εθνικής Τράπεζας, με δράσεις που έχουν προετοιμαστεί εδώ και τρία χρόνια, με συστηματικότητα και μέτρο. Οπως είπε ο πρωθυπουργός στην ομιλία του κατά την παρουσίαση του προγράμματός μας, στις 31 Ιανουαρίου 2020, «η ανάδειξη των πτυχών της εθνικής παλιγγενεσίας και της μετέπειτα ιστορίας μας μπορεί και επιβάλλεται να προέλθει από διαφορετικούς φορείς στο πλαίσιο κοινών αξιών». Προς αυτή την κατεύθυνση κινούμαστε, με σεβασμό στην ιστορία μας, παράλληλα με την εθνική επιτροπή αλλά και τους άλλους κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς. Μόνο όφελος μπορεί να προκύψει από τη συμπληρωματικότητα των δράσεων.
– Ποιος είναι ο προσωπικός, δικός σας, φόβος για την επέτειο και ποια η ελπίδα σας;
– Εφόσον οι επετειακές δράσεις είναι μια σύνθεση, αφ’ ενός, της οφειλόμενης τιμής στην ιστορική πορεία μας και, αφ’ ετέρου, μιας ψύχραιμης προσέγγισης των ζητημάτων του αύριο, τότε δεν υπάρχει φόβος. Γιατί μέσα από τη σύνθεση αυτή δημιουργείται ζύμωση που οδηγεί σε μια επαναπροσέγγιση της Ιστορίας με λογισμό και μέτρο. Ως προς την «Πρωτοβουλία» δε, η συμμετοχή των ιδρυμάτων και η στήριξη των προέδρων τους, όσο και η υπεύθυνη, ανιδιοτελής συμμετοχή των συντελεστών των δράσεών μας, αποτελούν ελπίδα γιατί έχει δημιουργηθεί δυναμική που εγγυάται, κατά την άποψή μου, τη συνέχιση της συνεργασίας. Τα ιδρύματα έχουν μια αδιαμφισβήτητη εθνική προσφορά σε τομείς όπως η υγεία, η εθνική άμυνα, η παιδεία, το περιβάλλον και η θάλασσα, ο πολιτισμός, η ανάπτυξη, η επιστήμη, και συνεχίζουν να έχουν. Οι μέρες που περνάμε είναι δύσκολες, αλλά και αυτές οι μέρες, όπως άλλες δύσκολες μέρες, θα περάσουν. Θα γίνουν Ιστορία. Αυτή είναι η ελπίδα μου.
• Η «Πρωτοβουλία 1821-2021» (www.protovoulia21.gr) είναι αποτέλεσμα συνεργασίας των εξής φορέων και ιδρυμάτων: Εθνική Τράπεζα, Ιδρυμα Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη, Ιδρυμα Ευγενίδου, Ιδρυμα Εικαστικών Τεχνών & Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη, Ιδρυμα Καπετάν Βασίλη & Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου, Κοινωφελές Ιδρυμα Κοινωνικού & Πολιτιστικού Εργου (ΚΙΚΠΕ), Ίδρυμα Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου, Ιδρυμα Λαμπράκη, Κοινωφελές Ιδρυμα Α. Κ. Λασκαρίδη, Ιδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, Κοινωφελές Ιδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, Ιδρυμα Α. Γ. Λεβέντη, Ιδρυμα Μποδοσάκη, Ιδρυμα Παιδείας & Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, Κοινωφελές Ιδρυμα Μιχαήλ Ν. Στασινόπουλος ΒΙΟΧΑΛΚΟ, Ιδρυμα Ωνάση.