Πενήντα αρχαία αντικείμενα περιλαμβάνει η έκθεση «Iππος: Το άλογο στην αρχαία Αθήνα» της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα, πολλά από τα οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό. Οπου στρέψει το βλέμμα του ο επισκέπτης, υπάρχει μια εξαιρετική απόδειξη της ιππομανίας των αρχαίων Αθηναίων. Από τα χρηστικά αντικείμενα της καθημερινότητας μέχρι τα έργα τέχνης, και από τους θαυμάσια διατηρημένους σκελετούς αρχαίων αλόγων που βρέθηκαν στο αρχαίο νεκροταφείο του Φαλήρου έως τα αγγεία που είναι διακοσμημένα με συναρπαστικές σκηνές αρματοδρομίας, η έκθεση μας μεταφέρει στην πόλη όπου τα παιδιά ονομάζονται Ξανθίππη, Ιππολύτη, Ιπποδάμεια, Φίλιππος, Ιππίας, Ιπποκράτης, και από πολύ μικρά παίζουν με πήλινα αλογάκια με ρόδες. Μεγαλώνουν σε μια κοινωνία στην οποία τα άλογα είναι ζώα αγαπημένα και αξιοσέβαστα, πρωταγωνιστές των μύθων –όπως το μυθολογικό πλάσμα Ιππαλεκτρυών που ήταν μισό άλογο μισό κόκορας, ή ο φτερωτός Πήγασος–, αλλά και της καθημερινότητάς τους, από τη θρησκεία και τους αθλητικούς αγώνες έως τον πόλεμο.
Τα εκθέματα είναι σπάνια και η επιλογή τους έχει γίνει με βαθιά γνώση του αντικειμένου. Η τέχνη με την επιστήμη διαπλέκονται ώστε να παρουσιάσουν τα νεότερα αποτελέσματα της αρχαιολογικής, ζωοαρχαιολογικής και ιστορικής έρευνας, σε μια καλοσκηνοθετημένη αφήγηση, που καταφέρνει ταυτόχρονα να εντυπωσιάζει τους μεγάλους και να γοητεύει τους μικρούς επισκέπτες. Η καθηγήτρια Τζένιφερ Νιλς που συνέλαβε την ιδέα της έκθεσης και την επιμελήθηκε, έχει διδάξει Ελληνική Τέχνη και Αρχαιολογία επί χρόνια, πριν αναλάβει τη διεύθυνση της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα το 2017. Μια παλιότερη έκθεσή της επικεντρώθηκε στην εμπειρία της παιδικής ηλικίας κατά την ελληνική αρχαιότητα. Για να συνοδεύσει τον «Ιππο» –η έκθεση πλαισιώνεται από ειδικά σχεδιασμένα εκπαιδευτικά προγράμματα για τις σχολικές ομάδες– η ίδια έγραψε το εικονογραφημένο βιβλίο με τίτλο «Avra. An Amazing Greek Horse», που διηγείται το φανταστικό ταξίδι ενός όμορφου αλόγου από τους κάμπους της αρχαίας Θεσσαλίας όπου γεννήθηκε, στην Αθήνα, όπου έγινε επίλεκτο μέλος του ιππικού της πόλης.
Με αφορμή λοιπόν αυτή την έκθεση και τον ιδιαίτερο τρόπο που έχει να μιλάει στα παιδιά, συναντήσαμε την κ. Νιλς. Η συζήτησή μας, όχι τυχαία, ξεκίνησε από την Αύρα (Avra), που έκανε τη διαπρεπή αρχαιολόγο, συγγραφέα ενός παιδικού βιβλίου.
– Πώς γεννήθηκε η ιδέα αυτού του βιβλίου;
– Η ιστορία της Αύρας είναι αληθινή – ένα άλογο με αυτό το όνομα κέρδισε την κούρσα στους Ολυμπιακούς Αγώνες μετά την πτώση του αναβάτη του. Σκέφτηκα λοιπόν ότι ήταν μια εξαιρετική αρχή για την ιστορία ενός καταπληκτικού αλόγου που είχε πολλές περιπέτειες και τελικά απεικονίστηκε στον Παρθενώνα. Η άλλη έμπνευση προήλθε από την επιστημονική εργασία στο Malcolm H. Wiener – Εργαστήριο Αρχαιολογικών Επιστημών της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών, όπου μελετήσαμε τους σκελετούς αλόγων από το Φάληρο. Διατηρούνται όμορφα και μας λένε πολλά για την εποχή που η Αθήνα αναδεικνυόταν σε μεγάλη και ισχυρή πόλη. Ο τρόπος που αυτά τα άλογα ήταν προσεκτικά τοποθετημένα στο έδαφος κατά την ταφή αποδεικνύει τον θαυμασμό των Αθηναίων για αυτά τα ζώα. Ετσι το βιβλίο αρχίζει και τελειώνει στο εργαστήριο.
– Ησασταν καθηγήτρια ελληνικής αρχαιολογίας για τρεις δεκαετίες. Με ποιον τρόπο μπορούμε να κάνουμε την ιστορία να μας «μιλήσει»;
– Πιστεύω ότι η τέχνη της αρχαίας Αθήνας αποτελεί ατέλειωτη πηγή έμπνευσης και πληροφοριών. Υπάρχουν περισσότερα από 250 άλογα σμιλεμένα σε μάρμαρο στον Παρθενώνα, το καθένα διαφορετικό από το άλλο. Μεγάλο μέρος αυτού του συγκεκριμένου έργου τέχνης, της ζωφόρου του Παρθενώνα, είναι στην πραγματικότητα ένα ιστορικό έγγραφο, που μας πληροφορεί πώς οι Αθηναίοι λάτρευαν τη θεά τους, την Αθηνά, στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. Μπορούμε να το διαβάσουμε ως κείμενο και να μάθουμε πολλά για την καθημερινή ζωή και τη θρησκεία εκείνης της εποχής.
«Η τέχνη της αρχαίας Αθήνας αποτελεί ατέλειωτη πηγή έμπνευσης και πληροφοριών. Υπάρχουν περισσότερα από 250 άλογα σμιλεμένα σε μάρμαρο στον Παρθενώνα».
– Η προσωπική αγάπη σας για τα άλογα και η ιππασία ήταν ακόμη ένα στοιχείο που ενέπνευσε την εργασία σας;
– Ναι, ίππευα από μικρή, και μάλιστα πήγαινα μόνη μου με το άλογο στο σπίτι της γιαγιάς μου, 4 χλμ. απόσταση. Κάποτε μάλιστα είδα ένα πουλαράκι να γεννιέται. Εζησα λοιπόν τα άλογα από παιδί και εκτίμησα τον χαρακτήρα και την προθυμία τους να υπακούουν στον άνθρωπο. Η εμπειρία μου μαζί τους με βοήθησε να ενημερώσω τους θεατές για τα χαρίσματα τους – είναι ευγενή, έξυπνα, δυνατά και γρήγορα ζώα.
– Πώς συνδέεται η προηγούμενη έκθεσή σας για την εμπειρία της παιδικής ηλικίας στην αρχαία Ελλάδα με την παρούσα, που επικεντρώνεται στα άλογα;
– Στην έκθεση για την παιδική ηλικία στην ελληνική αρχαιότητα συμπεριλάβαμε το μοναδικό αρχαίο αθηναϊκό αγγείο που δείχνει ένα αγόρι το οποίο μαθαίνει να ιππεύει. Τότε παρατήρησα για πρώτη φορά αυτή τη σύνδεση. Ωστόσο, η τωρινή έκθεση αποκάλυψε μια πολύ στενότερη και μεγαλύτερη σχέση από ό,τι είχα ποτέ φανταστεί. Τα παιδικά αλογάκια με ρόδες, για παράδειγμα, ξεκινούν το 900 π.Χ. και εξακολουθούν να υπάρχουν στην Ελλάδα κατά τη ρωμαϊκή περίοδο. Τα μικρά αγγεία, με διασκεδαστικές απεικονίσεις αναβατών που πέφτουν από ένα άλογο ή καλπάζουν άγρια, τα οποία βρέθηκαν στις ταφές των παιδιών στο Φάληρο είναι μια αποκάλυψη – δεν τα έχουμε ξαναδεί έως τώρα. Πάντα με ενδιέφερε ο τρόπος που διαπαιδαγωγούνταν τα ελληνόπουλα της αρχαιότητας καθώς δεν υπάρχουν σχετικά κείμενα, αλλά τώρα ξέρουμε ότι η ιπποτροφία αποτελούσε σημαντικό μέρος της ανατροφής τους.
@ Διάρκεια έκθεσης έως 30/4.