Ο Αλέξης Πανσέληνος δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Είναι ένας από τους σημαντικότερους εν ζωή Ελληνες συγγραφείς, ο οποίος συνεχίζει να ονειρεύεται μέσα από τις λέξεις, καταθέτει νέα βιβλία μέσα από το δημιουργικό, παραγωγικό του ασυνείδητο. Μόλις κυκλοφόρησε το τελευταίο του μυθιστόρημα με τίτλο «Λάδι σε καμβά» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Μια πλατωνική ερωτική ιστορία στα χρόνια πριν από την επιβολή της δικτατορίας στην Ελλάδα, ή καλύτερα η ιστορία ενός πίνακα ζωγραφικής και πώς αυτός γεννήθηκε στην ψυχή και στο μυαλό του δημιουργού.
– Πώς ξεκίνησε η ιδέα να γράψετε το «Λάδι σε καμβά»;
– Η ιδέα ήρθε από πολλές αναμνήσεις της εποχής, βιώματα προσωπικά και συλλογικά φίλων μου από την εποχή εκείνη. Το καλοκαίρι πριν από το ’67 ήταν για όλους μας πολύ σημαδιακό. Εκ των υστέρων βέβαια είδαμε ότι είχε χαθεί μια ζωή που φανταζόμασταν να εξελίσσεται αλλιώς – ήμασταν εικοσάρηδες τότε. Για να είμαι ειλικρινής η ιστορία δεν αφορά τόσο πολύ την εποχή και τη δικτατορία. Είναι μια ερωτική ιστορία και μπορώ να πω ότι είναι ακόμα περισσότερο η ιστορία ενός πίνακα. Και εκεί παραπέμπει και ο τίτλος και το κλείσιμο του βιβλίου. Το λάδι σε καμβά είναι η επεξηγηματική παρένθεση στον κατάλογο μιας έκθεσης, που λέει πώς φτιάχτηκε ο πίνακας. Για αυτό και έχει μεγαλύτερη έκταση το καλοκαίρι του ’66 απ’ ό,τι τα επόμενα κεφάλαια. Τα επόμενα έχουν γραφτεί για να δώσουν την εξέλιξη του ήρωα, ο οποίος κουβαλάει το τραύμα του τέλους της αθωότητας με ευθύνη δική του, πράγμα το οποίο τον σημαδεύει πάρα πολύ.
– Γράψατε ένα μυθιστόρημα στη συγγραφική σας ωριμότητα με εξαιρετικά φρέσκο τρόπο. Είναι ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης, σκέφτομαι ότι κάποιοι συγγραφείς ξεκινούν την καριέρα τους με ένα βιβλίο ενηλικίωσης. Θα έχει κάποια σημασία για εσάς να συντάσσεστε ψυχικά τόσο πολύ με έναν ήρωα στο πέρασμα της εφηβείας προς τη νεότητα.
– Σε μεγάλο βαθμό είναι οι αναμνήσεις που κρατάει κανείς. Και οι αναμνήσεις από αυτή την πρώτη νεότητα είναι έντονες, τουλάχιστον σαν αίσθηση. Οσο και να μεγαλώνουμε παραμένουμε παιδιά, απλώς γερνάμε. Μέσα μας παραμένουμε οι ίδιοι άνθρωποι, συν τα τραύματά μας, τις ρυτίδες μας. Από εκεί και πέρα μπαίνει και η τέχνη της αφήγησης, η απόδοση των χαρακτήρων, οι φωνές των ηρώων. Και η τοπιογραφία είναι αυτή που έχουμε όλοι μέσα μας από τα ελληνικά νησιά όπου έχουμε ζήσει, έχουμε κάνει διακοπές.
– Τι σας κινητοποιούσε να γράψετε εξαρχής;
– Ισως το ότι αυτό που θα έγραφα θα το διάβαζε ένα αντικείμενο του έρωτά μου, εκεί το απεύθυνα νοερά. Ο έρωτας είναι πολυσχιδής και υπάρχει παντού. Οταν είσαι ερωτευμένος με ένα πρόσωπο, ερωτικά κοιτάζεις και τους άλλους ανθρώπους.
– Πώς ερωτεύεστε;
«Οσο και να μεγαλώνουμε παραμένουμε παιδιά, απλώς γερνάμε. Μέσα μας παραμένουμε οι ίδιοι άνθρωποι, συν τα τραύματά μας, τις ρυτίδες μας».
– Εχω ερωτευτεί γυναίκες από τη χροιά της φωνής τους. Συνήθως όμως είναι το πρόσωπο που ερωτεύομαι. Το πρόσωπο είναι η περίληψη μιας ύπαρξης και του σώματος. Οσον αφορά μια γυναίκα δε, το πρόσωπο είναι αυτό που μου δίνει το σύνολό της. Ερωτεύομαι πάντα το κεφάλι, το βλέμμα μου στρέφεται στα μάτια, στο χαμόγελο, στη μύτη, στα μαλλιά, παντού.
– Το τελευταίο κομμάτι του βιβλίου σας αφορά τη χούντα. Ενώ θα μπορούσαμε να ζήσουμε και εμείς τον Γαλλικό Μάη της απελευθέρωσης, η δικτατορία ανέκοψε αυτόν τον αέρα.
– Είναι σωστό αυτό. Η χώρα μας ξεκίνησε με τραύματα σαν τα παιδιά που δεν τα αγάπησαν οι γονείς τους. Η Ελλάδα ξεφύτρωσε κάπως έτσι, από την κατάρρευση της Επανάστασης, φτιάχτηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις. Είμαστε ένα γέννημα περίεργο, δεν καταφέραμε να το φέρουμε μόνοι μας εις πέρας και γίναμε κράτος γιατί το ήθελαν κάποιοι άλλοι. Πτωχεύσαμε γύρω στις 7 φορές, η πολιτική μας ήταν πάντα εξαρτημένη από εκείνη των Μεγάλων Δυνάμεων, και αυτό έφερε πολλές στρεβλώσεις στην πολιτική ιστορία της χώρας. Οι κρίσεις που περάσαμε μπορεί να ανέκοψαν την πρόοδο της κοινωνίας και της οικονομίας αλλά δεν νομίζω ότι ανέκοψαν την πρόοδο της τέχνης. Η τέχνη εξακολούθησε να ακμάζει, παρά τις κρίσεις και ίσως και εξαιτίας των κρίσεων.
– Εχετε σκέψεις και όνειρα για επόμενα βιβλία; Σκέφτεστε τον θάνατο;
– Είμαι σε μια ηλικία που δεν μπορώ να μην τον σκέφτομαι αλλά το καλό είναι ότι ο άνθρωπος όσο ζει πιστεύει ότι θα ζει για πάντα. Η σκέψη του έρωτα ξεκινάει πολύ νωρίς όπως και η σκέψη του θανάτου. Τα σκεφτόμουν σε όλη μου τη ζωή. Ηδη όμως σκέφτομαι το επόμενο βιβλίο που θα γράψω. Μπορεί να μην καταφέρω να το ολοκληρώσω αλλά ζω με τη σκέψη ότι θα το κάνω.
– Η ζωή σας έδωσε και της δώσατε σε καλή αναλογία χαρές;
– Δεν θα έκανα πολλά πράγματα διαφορετικά. Η σωστότερη επιλογή μου ήταν ότι συνειδητοποίησα ότι ήμουν συγγραφέας από νωρίς και αυτό καθόρισε τα πάντα. Τις επιλογές των φίλων μου, των συντρόφων μου και το κλίμα μέσα στο οποίο ζω. Σε όλα τα βιβλία μου με κάποια τέχνη ασχολούμαι, είναι το περιβάλλον μου οι τέχνες. Για τις ιδέες δεν πολυσκοτώνομαι.
– Ο ήρωάς σας όμως δεν τα καταφέρνει…
– Κανείς μας δεν τα καταφέρνει στον βαθμό που επιθυμεί. Συμμερίζομαι τη στάση του Σπύρου γιατί και εγώ δεν έκανα αυτά που φανταζόμουν, έκανα αυτά που μπόρεσα. Η τέχνη είναι ένα άπιαστο ιδανικό. Η ελπίδα που έχει ο καθένας είναι να γίνει ο εαυτός του.
«Η πολιτική ορθότητα είναι καθαράυποκριτική κατάσταση, φερετζές»
– Εμφανίζετε μια 12χρονη πολύ πιο ώριμη από την ηλικία. Ζούμε σε εποχές που θέλουμε να φανταζόμαστε ότι τα 12χρονα είναι πολύ παιδιά, παρ’ όλα αυτά, σαν κάτι να μας διαφεύγει. Γιατί εάν σκεφτούμε τον εαυτό μας στα 12 ή στα 14 έτη μας, διαθέταμε όλες τις σκέψεις και τις επιθυμίες που είχαμε και μετά ως ενήλικες αναπτύξει. Φοβηθήκατε για την ηρωίδα σας;
– Οχι, δεν φοβήθηκα γιατί έχω γνωρίσει τέτοιες περιπτώσεις κοριτσιών και τις έχω ακούσει να μιλάνε. Το ωραίο είναι ότι είχα την επιβεβαίωση από πολλές φίλες μου, συνομήλικές μου σήμερα, οι οποίες μου είπαν ότι σε αυτές τις ηλικίες ήταν ερωτευμένες με πολύ μεγαλύτερα αγόρια. Σε όλες κάτι είπε αυτή η ιστορία, όλες κάτι έχουν να θυμούνται. Η ωριμότητα της ηρωίδας είναι περισσότερο σωματική παρά πνευματική, η ίδια παραμένει ένα παιδί.
– Δεν φοβηθήκατε τη σημερινή εποχή όμως;
– Η σημερινή εποχή είναι η εποχή της πολιτικής ορθότητας, η οποία είναι καθαρά υποκριτική κατάσταση, απλώς επιλέγουμε να κλείνουμε τα μάτια στην πραγματικότητα. Οσον αφορά τον ερωτισμό ιδίως, πάρα πολύ. Τα παιδιά είναι ερωτικά από τη στιγμή που γεννιούνται, από την κοιλιά της μάνας τους. Εγώ ήμουν τρελά ερωτευμένος από την Α΄ Δημοτικού, στη Β΄ άλλαξα αγαπημένη την οποία κράτησα μέχρι και την ΣΤ΄ Δημοτικού. Αλλο είναι ο ερωτισμός και άλλο η ενασχόληση με τη σεξουαλικότητα. Η πολιτική ορθότητα είναι ένας φερετζές και αναγκάζεται η κοινωνία να τον φορέσει επειδή ηθικά έχει εκπέσει πάρα πολύ. Υπάρχει στο μυαλό των ανθρώπων πολύ πορνικό στοιχείο και για αυτό χρειάζονται την πολιτική ορθότητα για να καλύψει τον εκχυδαϊσμό της σκέψης τους.
– Ο έρωτας ως συνθήκη, ως ατμόσφαιρα τι ρόλο έπαιξε στη ζωή σας;
– Ο έρωτας έπαιξε στη ζωή μου κυριαρχικό ρόλο, ο οποίος καθορίζει πάρα πολλά πράγματα. Καθορίζει τη διαμόρφωση της πραγματικότητας, την πνευματικότητα, τη στάση μας απέναντι στη ζωή, την ένταση και την ποιότητα των αισθημάτων μας. Ειδικά η τέχνη από τον έρωτα εκπηγάζει. Δεν υπάρχει τέχνη χωρίς έρωτα από μέσα σαν κίνητρο, σαν έμπνευση, σαν στόχευση. Ο έρωτας είναι το πιο βασικό πράγμα για τη δημιουργία, όπως είναι για τη δημιουργία της ζωής.