Μεγάλωσε στην καλλιτεχνική παλιά Κυψέλη των κινηματογράφων, σπούδασε στη σχολή Χατζίκου και έπειτα στο Royal College of Arts στο Λονδίνο, γύρισε ένα συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ για τον Γάλλο δύτη Ζακ Μαγιόλ, το βραβευμένο «Dolphin Man» του 2017, και από το 2019 έως το 2021 κατέκτησε την ελληνική τηλεόραση με τις «Αγριες μέλισσες». Πρόκειται για τον σκηνοθέτη Λευτέρη Χαρίτο, ο οποίος πέρυσι τέτοια εποχή έγινε πρόεδρος της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου και ξεκίνησε τα γυρίσματα για τη νέα του σειρά, το ιστορικό έπος «Η μάγισσα», που διαδραματίζεται στην προεπαναστατική Μάνη και έχει αρχίσει να προβάλλεται στον ΑΝΤ1. Τον συναντήσαμε για μια συζήτηση για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση, τις μικρού μήκους «Φράουλες» του 1993 και την κινηματογραφική Αθήνα της δεκαετίας του ’80.
– Τι θέση έχει στην καριέρα σου η μικρού μήκους ταινία «Φράουλες» που έκανες το 1993; Κάποιες κριτικές την ονόμασαν «αριστούργημα».
– Hταν ένα από αυτά τα πράγματα που κάνεις σε μικρή ηλικία επειδή δεν ξέρεις ποιος είσαι, που φανερώνουν όμως ποιος είσαι. Πάνε πια τριάντα χρόνια από τότε, αλλά ακόμη το ίδιο κάνω: δίνω βάρος στους χαρακτήρες, στην απλότητα και στην αναζήτηση του καλαίσθητου. Οι «Μέλισσες» με τις «Φράουλες» έχουν πολύ κοντινή σχέση. Οι «Φράουλες» ήταν πάντως μια ταινία που δεν είχα σκοπό να προβάλω πουθενά, καθότι ήταν απλά μια άσκηση. Οταν γύρισα στην Ελλάδα, με ενθάρρυνε ο πατέρας μου να τη στείλω στο Φεστιβάλ της Δράμας, και μετά έγινε ένας χαμός. Εγραψαν μέχρι και πως ήταν «μία από τις καλύτερες ταινίες μικρού μήκους όλων των εποχών». Στη χώρα μας, είμαστε ή του ύψους ή του βάθους, και αυτό είναι κάτι που μπορεί να καταστρέψει κόσμο. Ή που έχεις κάνει αριστούργημα ή που έχεις κάνει σκουπίδι.
– Τι θυμάσαι από τα δύο χρόνια που έζησες και σπούδασες στο Λονδίνο, στις αρχές του ’90;
Για να κάνεις σήμερα μια αληθινά καλή ταινία, πρέπει να έχεις κάτι πολύ σημαντικό να πεις. Αλλιώς το κάνεις σειρά.
– Πως πάντα ένιωθα ότι πρέπει να κερδίσω ένα χαμένο έδαφος, το οποίο όμως, στην πραγματικότητα, ποτέ δεν κερδίζεται. Παρ’ όλα αυτά, αποδείχθηκε ότι στην Ελλάδα είχαμε δει περισσότερο κινηματογράφο από ό,τι, π.χ., οι αντίστοιχοι συμφοιτητές μου στο μεταπτυχιακό.
– Πώς διαφέρει ο κινηματογράφος από την τηλεόραση;
– Η μεγάλη διαφορά βρίσκεται στον χρόνο εξέλιξης της ιστορίας: μια ταινία καλείται να συμπυκνώσει την ιστορία σε δύο ώρες, ενώ μια σειρά έχει τη δυνατότητα να την ανοίξει. Η ψυχή τους, δηλαδή, ο τρόπος που λένε την ιστορία τους, είναι διαφορετικός. Είναι άλλο να σου πω ένα παραμύθι που θα τελειώσει σε δέκα λεπτά και διαφορετικό να αρχίσω κάθε βράδυ να σου λέω ένα παραμύθι που θα τελειώσει σε ένα μήνα. Είναι και τα οικονομικά· η ταινία πρέπει σε κάθε της λεπτό να είναι άριστη και η παραγωγή της παίρνει πολύ περισσότερο καιρό από αυτήν της τηλεόρασης. Επίσης, οι σειρές στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στον διάλογο. Αλλά μόνο και μόνο το γεγονός πως απευθύνονται σε διαφορετικές συνθήκες θέασης, αυτό αυτομάτως επηρεάζει τον τρόπο που παράγονται. Πρόκειται για δύο διαφορετικούς κόσμους. Αυτό που ίσως κάνει κάποιους να λένε πρόσφατα ότι μερικές σειρές έχουν κάτι «κινηματογραφικό», είναι η διεύθυνση φωτογραφίας ή το γεγονός πως υπάρχουν πολλά εξωτερικά πλάνα και, σίγουρα, η ποιότητα και το βάθος. Μάλιστα, από πλευράς ανάπτυξης χαρακτήρων, η τηλεόραση μπορεί να έχει μεγαλύτερο βάθος από τον κινηματογράφο. Είναι πολύ δύσκολο να βρεις σε κινηματογραφική ταινία ένα χαρακτήρα όπως αυτόν του «Breaking Bad» ή του «Better Caul Saul». Και αυτή η μεγάλη εμβάθυνση δεν προκύπτει μόνο από τη δομή του μέσου, που περιλαμβάνει διάρκεια και πολλά επεισόδια. Η πολυπλοκότητα των χαρακτήρων, ακριβώς επειδή έχεις τόσο χρόνο να τους αναπτύξεις, είναι και το ζητούμενο. Και αυτό είναι κάτι που στον κινηματογράφο έχει εκλείψει τελευταία. Θα πρέπει να πάμε στην Αμερική της δεκαετίας του ’70 ή σε δημιουργούς όπως ο Μπέργκμαν για να βρούμε αξιομνημόνευτους χαρακτήρες. Δυστυχώς, τέτοιες ταινίες, πέντε τον χρόνο γίνονται πια. Για να κάνεις σήμερα μια αληθινά καλή ταινία, πρέπει να έχεις κάτι πολύ σημαντικό να πεις. Αλλιώς το κάνεις σειρά. Ο κινηματογράφος, από την άλλη, έχει πολύ μεγαλύτερη ελευθερία από την τηλεόραση. Μπορείς να φτιάξεις μια ταινία και να μην έχεις να δώσεις λογαριασμό σε κάποιον – δεν έχεις κάποιον στο κανάλι να περιμένει να φέρεις νούμερα. Μια ταινία μπορεί να είναι ένα καθαρά καλλιτεχνικό προϊόν, ενώ δεν υπάρχει «καλλιτεχνική τηλεόραση» – εξαιρώντας βέβαια τα καινοτόμα πράγματα που έκαναν κάποτε κάποιοι σαν τον Φασμπίντερ ή τον Ντέιβιντ Λιντς.
– Ποια είναι η αγαπημένη σου σειρά και γιατί;
– Το «Six Feet Under», για την τόσο μεγάλη εμβάθυνσή του στους χαρακτήρες, που μοιάζουν απολύτως αληθινοί, σαν υπαρκτοί άνθρωποι. Επίσης, το «Mad Men», γιατί είναι μια σειρά με βραδυφλεγή εξέλιξη και, όσο χαζό και αν ακούγεται αυτό, ένα κομμάτι των «Μελισσών» το είχα στηρίξει πάνω του. Μιλώ για τη σκηνοθεσία που είναι πολύ ακαδημαϊκή, πολύ κλασική και αφήνει τα πάντα πάνω στους χαρακτήρες.
Θα ήθελα να κάνω ταινίες σαν του Πόλακ
– Τι σου αρέσει στο να δουλεύεις για την τηλεόραση;
– Το ότι ξυπνάς το πρωί και πας να σκηνοθετήσεις μια σκηνή τσακωμού, το άλλο πρωί μια σκηνή μαχαιρώματος, το επόμενο ένα ερωτικό – η τηλεόραση σου δίνει την ευκαιρία να σκηνοθετήσεις όλων των ειδών τις σκηνές. Και, καμιά φορά, εκεί που γίνεται το γύρισμα, ξεπηδάει μέσα σου και μια αναφορά από τον κινηματογράφο. Δεν μπορείς να έχεις τηλεοπτικές αναφορές όταν κάνεις τηλεόραση, τουλάχιστον όχι ως σκηνοθέτης. Οι πρώτες πηγές έρχονται από τον κινηματογράφο, επειδή είναι μοναδικός σε επίπεδο εικονοποίησης. Οσες σειρές και αν έχω δει, η έννοια «κάδρο» ή «πλάνο» δεν υπάρχει όπως στον κινηματογράφο, όπου ακόμη και σε εμπορικές ταινίες, π.χ. σε αυτές του Σπίλμπεργκ, βλέπεις κάδρα. Δεν έχεις ακούσει ποτέ κανέναν να μιλάει για «κάδρα» στην τηλεόραση. Κάποιες φορές, σπάνια, μπορεί κανείς να δει κάτι τέτοιο, αλλά δεν είναι και συγκλονιστικό. Οι αναφορές, λοιπόν, είναι πάντα κινηματογραφικές. Αλλά ο κινηματογράφος παίρνει χρόνο. Ενας φίλος Αμερικανός σκηνοθέτης, ο Τζέρεμι Ποντέσουα, που έχει κάνει πολλές σειρές, μου είχε πει κάποτε πως ο λόγος που σταμάτησε τις ταινίες και γύρισε στην τηλεόραση είναι πως δεν ήθελε να κάνει ένα γύρισμα κάθε τέσσερα χρόνια.
– Αν ασχολιόσουν μόνο με ταινίες, τι ταινίες θα ήθελες να κάνεις;
– Σαν αυτές του Σίντνεϊ Πόλακ: μεγάλες ταινίες δράσης που στο κέντρο τους έχουν μια ερωτική ιστορία. Είναι το αγαπημένο μου είδος κινηματογράφου.
«Γενικά, ήταν μια πρόκληση, μια συνθήκη δύσκολη: έγκλημα, μεταφυσική και Ιστορία. Αλλά μου αρέσει να υπάρχει ρίσκο στη δουλειά μου, αλλιώς βαριέμαι», λέει για τη «Μάγισσα» ο δημιουργός της.
– Πόσο δύσκολη ήταν η αναβίωση της ιστορικής συγκυρίας της «Μάγισσας»;
– Ηταν σαν επιστροφή στον χρόνο. Τα κοστούμια ήταν μια τεράστια δουλειά, καθότι δεν υπάρχουν σε βεστιάρια. Οσο για το σκηνικό, χρησιμοποιήσαμε κάποιες παρατημένες εγκαταστάσεις στο κτήμα Νάσιουτζικ, καταλήγοντας τελικά να χτίζουμε εκεί έναν ολόκληρο πύργο. Γενικά, ήταν μια πρόκληση, μια συνθήκη δύσκολη: έγκλημα, μεταφυσική και Ιστορία. Αλλά μου αρέσει να υπάρχει ρίσκο στη δουλειά μου, αλλιώς βαριέμαι.
– Τι θυμάσαι από την «κινηματογραφική» Κυψέλη του ’80 όπου μεγάλωσες;
– Η Κυψέλη διέθετε αμέτρητους κινηματογράφους, και χειμερινούς και καλοκαιρινούς. Ηταν μια γειτονιά όπου μπορούσες πολύ εύκολα να πας σινεμά, γιατί οι αίθουσες ήταν κυριολεκτικά μέσα στα πόδια σου. Θυμάμαι να πηγαίνω συνέχεια να βλέπω ταινίες με τον πατέρα μου, συχνά στο θρυλικό Σινέ Στούντιο στην πλατεία Αμερικής, που πρόβαλλε μόνο ταινίες τέχνης, και πρώτης προβολής, και αφιερώματα. Γενικά όμως οι αίθουσες έφερναν πολλές ταινίες τέχνης, κάτι που δεν συνέβαινε σε άλλες πρωτεύουσες της Ευρώπης. Ηταν ένα βίτσιο που συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια. Για μια μικρή πόλη σαν την Αθήνα, ήταν ένα ιδιότυπο φαινόμενο. Αλλά αυτό που μου έχει μείνει πιο έντονα στη μνήμη μου είναι πως οι τόσο πολλές αίθουσες έδιναν μια φοβερή ζεστασιά μέσα στην πόλη, που σήμερα λείπει πολύ. Τότε ο κινηματογράφος ήταν ένα με τη ζωή μας.
