«Δεν θέλω τα έργα μου να μοιάζουν, να παριστάνουν, αλλά να είναι. Δεν αντιγράφω αυτά που βλέπω, δεν με απασχολεί η αναπαράσταση και η καταγραφή τους. Επιδιώκω να φτάσω στην ψυχή του θέματός μου, είτε αυτό είναι ένα φυτό, ένας άνθρωπος ή ένα κοχύλι. Με απασχολεί τα έργα μου να είναι “ζωντανά”, να σε κοιτάνε», εξηγεί στην αρχή της κουβέντας μας η ζωγράφος Χριστιάνα Σούλου. Διεθνής καλλιτέχνις, με δουλειά σε σημαντικά μουσεία και ιδρύματα και παρουσία σε ομαδικές εκθέσεις, όπως το New Museum της Νέας Υόρκης –με έργα από τη συλλογή Δάκη Ιωάννου–, αναδρομικές εκθέσεις όπως στο Kölnischer Κunstverein της Κολωνίας αλλά και συμμετοχές σε σπουδαίες διοργανώσεις, όπως το Διεθνές Περίπτερο στην 55η Μπιενάλε της Βενετίας και η 4η Μπιενάλε του Βερολίνου παρουσιάζει τώρα την τρίτη της ατομική έκθεση στην γκαλερί Bernier/Eliades, με τίτλο «Στερέωμα».
Πριν προλάβω να ρωτήσω τι είναι αυτό που κάνει τα έργα της «έμψυχα», μου μιλάει για την κίνηση, αλλά και για την ακρίβεια και την καθαρότητα που πρέπει να έχει η γραμμή για να την αποδώσει. «Κάθε γραμμή που ζωγραφίζει η Σούλου είναι μια προσεκτική απόφαση, φαινομενικά λεπτή, “ελαφριά”, αλλά στην πραγματικότητα επιφορτισμένη με ευθύνη», γράφει για εκείνη με αφορμή τα «Φανταστικά Οντα – μετά τον Μπόρχες», ο Ντονατιέν Γκρo, ιστορικός τέχνης και σύμβουλος για το σύγχρονο πρόγραμμα στο Μουσείο του Λούβρου. Αναφέρει ότι έχει αφιερώσει όλη της τη ζωή στην τελειοποίηση της γραμμής, στη σαφήνεια και στην ηλεκτρική της ενέργεια. «Ακόμα και με τρεις γραμμές μπορείς να αποδώσεις το όλον, να φτάσεις μέχρι τα κόκαλα, τους μυς που κινούν το σώμα». Ο Μπόρχες έφτιαξε μια εγκυκλοπαίδεια φανταστικών πλασμάτων χωρίς να δώσει καμία εικόνα. Η Χριστιάνα Σούλου, όμως, όπως τονίζει ο Γκρο, «κατορθώνει το αδύνατο, μετατρέποντας το φανταστικό σε εικόνα».
Δεν είναι η μοναδική φορά που το κάνει αυτό, μου εξηγεί ποια είναι η «Jeanne de Hardovey» από τα ζωγραφικά έργα με μολύβι που παρουσιάζει στην έκθεση της Αθήνας. «Είναι μια γυναίκα που έχει πνιγεί. Τα στολίδια στο μπούστο της είναι πλάσματα του βυθού που την κατατρώνε. Ομως η ασχήμια του κόσμου στο έργο γίνεται εικαστική ομορφιά. Στην τέχνη, αυτές οι έννοιες ανατρέπονται». To συγκεκριμένο έργο έχει πάρει τον τίτλο του από το όνομα της ηρωίδας του Γάλλου μυθιστοριογράφου Μπαρμπέ ντ’ Ορεβιγί, «Η σαγηνεμένη». Διευκρινίζει, ωστόσο, ότι δεν υπάρχει μια ιστορία ως γραμμική αφήγηση πίσω από τα έργα. «Είναι ο κόσμος πίσω από τη μορφή, μπορεί να είναι ένα ποίημα ή μια στιγμή. Το έργο είναι ένα πάθημα».
Δεν ξέρω αν είναι οι λέξεις που την οδηγούν στην εικόνα ή το αντίθετο, το μόνο σίγουρο είναι πως ό,τι βιώνει το χρησιμοποιεί σαν αποσκευή για να την οδηγήσει στη ζωγραφική. «Συνήθως ζούμε και δίπλα δουλεύουμε, εγώ πιστεύω ότι το πιο πραγματικό πράγμα σε μένα είναι η ζωγραφική. Εχει τη δύναμη να υπερβαίνει τα τυχαία συμβάντα της ζωής». Τονίζει πως οι μορφές που ζωγραφίζει είναι απλά το πλαίσιο για να μιλήσει για αυτά που την απασχολούν. Είναι σε διαρκή επαφή με το σήμερα, μιλάει για την ανησυχία, την επιθυμία, τη βία με τον δικό της τρόπο. «Δεν χρειάζεται το έργο να είναι αφίσα». Υποστηρίζει ότι η βία δεν έχει φύλο, μου λέει πως ακόμα και οι άνδρες που ασκούν βία, στην πραγματικότητα αποκαλύπτουν την ανθρώπινη μικροψυχία. «Η βία της πείνας, της καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν κάνει διακρίσεις. Η Χάνα Αρεντ αναφερόταν στην μπαναλιτέ του κακού». Με ρωτάει αν είδα τη «Ζώνη ενδιαφέροντος». «Η γυναίκα του αξιωματικού που διοικεί το Αουσβιτς έχει ένα λαχανόκηπο, μεσοτοιχία με το στρατόπεδο. Ο αέρας μυρίζει καμένα σώματα αλλά εκείνη επιλέγει να μην ξέρει. Αυτό είναι βία». Χρησιμοποιεί το ίδιο παράδειγμα για να μου πει πως η φαντασία του ενός μπορεί να είναι η πραγματικότητα του άλλου. «Στον αρχαίο κόσμο, η γκάμα των εμπειριών των ανθρώπων ήταν πολύ μεγαλύτερη, όπως και η ελευθερία να τις διαχειρίζονται. Η Αναγέννηση δημιούργησε εξωτερικούς κανόνες αναπαράστασης, αναλογιών, προοπτικής και έτσι έκανε τον κόσμο μικρότερο από ό,τι είναι για να μπορέσει να επιβληθεί. Είναι μια ψευδαίσθηση όμως, μια φαντασία».
Μιλάμε και άλλο για βιβλία, τη ρωτώ πώς ανακάλυψε τον Ντ’ Ορεβιγί. «Το πιο ενδιαφέρον στα βιβλία είναι οι υποσημειώσεις, εκεί κρύβονται θησαυροί. Ενας τέτοιος βρέθηκε και στο συγγραφικό έργο του ζωγράφου Πιερ Κλοσόφσκι, αδελφού του Μπαλτίς, του οποίου το έργο επίσης με ενδιαφέρει απόλυτα».
Σήμερα ντυνόμαστε πρόχειρα, τρώμε άθλια. Εχει χαθεί η τελετουργία σε όλες αυτές τις πράξεις. Δεν υπάρχει ούτε χώρος ούτε χρόνος να ζήσουμε τη ζωή μας. Το έργο μου προσπαθεί να διαφυλάξει τη ζωή από αυτή τη βία.
Η κουβέντα πάει και στον Χαϊνριχ φον Κλάιστ όπως και στον ζωγράφο Χανς Μπελμέρ, τις δύο σταθερές και σημαντικότερες επιρροές της από τα νεανικά της χρόνια μέχρι σήμερα. «Εχω διαβάσει όλα τα βιβλία του Κλάιστ, όμως οι “Μαριονέτες” στις οποίες μιλάει για τη χάρη απέναντι στην προσποίηση, τον ακκισμό, έχουν επιδράσει καταλυτικά στο έργο μου. Η σχέση μεταξύ ανδρείκελου και πραγματικής μορφής υπάρχει και στη ζωγραφική μου».
Η εμπλοκή με τη μόδα
Σχολιάζει πως σήμερα κολυμπάμε στον ωκεανό της προσποίησης, κι έτσι μου δίνει χώρο να τη ρωτήσω πώς μπλέχτηκε με τη μόδα, αφού υπέγραψε μια σειρά σχεδίων πάνω στον αρχαιοελληνικό πέπλο για την cruise collection της Dior το 2022. «Η ομάδα του οίκου ήταν εξαιρετικά γενναιόδωρη μαζί μου, με άφησαν απόλυτα ελεύθερη. Η σύγχρονη μόδα βέβαια, δεν με ενδιαφέρει τόσο, προτιμώ το Μπάουχαους, εκεί οι καλλιτέχνες δεν “κλείστηκαν”, άνοιξαν δρόμους». Οι μορφές της, ωστόσο, παραπέμπουν στυλιστικά σε ακόμα παλιότερους χρόνους. «Τα σύγχρονα ρούχα προδίδουν μια απαλοιφή στις ποιότητες. Τα κοστούμια παλιά ιεραρχούνταν με πολλούς τρόπους, αυτές οι λεπτομέρειες στην ένδυση έχουν να κάνουν με πεποιθήσεις, επιθυμίες. Σήμερα ντυνόμαστε πρόχειρα, τρώμε άθλια. Εχει χαθεί η τελετουργία σε όλες αυτές τις πράξεις. Δεν υπάρχει ούτε χώρος ούτε χρόνος να ζήσουμε τη ζωή μας. Το έργο μου προσπαθεί να διαφυλάξει τη ζωή από αυτή τη βία».
Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 29 Φεβρουαρίου. Περισσότερες πληροφορίες στο www.bernier-eliades.com.