«Τον καρκίνο τον παντρεύεσαι…». Η φράση είναι βαριά μα αληθινή. Η «παντρειά» αυτή αφορά στο βάρος που κουβαλάς. Μονίμως. Οχι μόνο με τη βιολογική του διάσταση, αλλά και την ψυχολογική.
Τον περασμένο Ιούνιο, η κοινωνική ψυχολόγος Δέσποινα Λιμνιωτάκη ενημερώνεται ότι έχει καρκίνο του μαστού και πρέπει να προχωρήσει σε μαστεκτομή. Η επέμβαση έγινε τον περασμένο Σεπτέμβριο. Για την ίδια ο καρκίνος δεν ήταν μία άγνωστη έννοια, καθώς τα τελευταία δέκα χρόνια ήταν φροντιστής των γονιών της – «ήδη γνώριζα από μέσα κάποια πράγματα, είχα επισκεφθεί όλους τους τόπους μαρτυρίου των ογκολογικών ασθενών».
Η επικοινωνία μας γίνεται με βιντεοκλήση, καθώς αυτές τις ημέρες βρίσκεται στην Κρήτη. Η φωνή της είναι ήρεμη, διανθίζεται από ένα γλυκό χρωματισμό. Μιλάει σταθερά, καταθέτει στιγμές και αισθήματα καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδρομής: Από την ανακοίνωση μέχρι την αλλαγή του σώματός της.
Η μαστεκτομή είναι ακρωτηριασμός – δεν σου το λένε, αλλά το βιώνεις ως τέτοιο.
Παρατηρώ ότι είναι πολλές οι γυναίκες που έχουν υποστεί μαστεκτομή, αλλά δεν γνωρίζουμε πολλά: «Δεν μιλάνε, παραμένει ταμπού, ντρέπονται. Υπάρχει μεγάλη έμφαση στο πώς θα επιβιώσεις, αλλά όχι στη διαδικασία, στη διαδρομή. Επίσης, πολλές γυναίκες που έχουν κάνει χημειοθεραπεία κι έχουν βγάλει μαλλιά, θεωρούμε ότι είναι καλά, δεν είναι όμως έτσι. Υπάρχουν ψυχολογικές επιπτώσεις».
Σε όλη τη διαδρομή της δικής της περιπέτειας, αποφάσισε να διερευνήσει όσο περισσότερα μπορούσε. Τώρα διηγείται τη δική της ιστορία. «Η ψυχοκοινωνική και διαπροσωπική διάσταση, η συναισθηματική αλλάζουν άρδην, και όλα αυτά δεν τα συζητούν οι γυναίκες. Ισως ντρέπονται. Πρέπει να κοιτάνε πώς να επιζήσουν και ψυχολογικά, είναι σημαντικό. Ο άνθρωπος είναι και ψυχολογία, όχι μόνο βιολογία. Η ποιότητα ζωής έχει μεγάλη σημασία».
Η ανακοίνωση
Στα τέλη του περασμένου Ιουνίου σε μια εξέταση πρόληψης ανακαλύπτει ότι νοσεί. Εκείνη την περίοδο συμμετείχε στις εθνικές εκλογές ως επικεφαλής της Φιλελεύθερης Συμμαχίας. «Ημουν ακόμα ζαλισμένη από την προεκλογική εκστρατεία, έβλεπα ότι κάτι δεν πήγαινε καλά». Υπήρξαν σημάδια που την προβλημάτισαν κι έτσι προχώρησε σε εξετάσεις.
«Θα μπορούσα να γράψω μία μικρή διατριβή για το πώς επικοινωνούν ορισμένοι γιατροί την πρώτη ανακοίνωση – είναι μια λεπτή τέχνη που διδάσκεται στο εξωτερικό, αλλά υποψιάζομαι όχι στην Ελλάδα», τονίζει για να σχολιάσει: «Είναι πιο τραχείς εδώ». Της ανακοινώθηκε ψυχρά, ενώ στεκόταν γυμνή από τη μέση και πάνω. Αμέσως μετά, ο γιατρός της είπε κάτι του στυλ: «…Συγγνώμη πρέπει να πεταχτώ στο διπλανό δωμάτιο, να βάλω κάτι υπογραφές και ξανάρχομαι».
Υπέστη ένα μικρό σοκ, αλλά αποφάσισε να κάνει τον εαυτό της «πειραματόζωο όσον αφορά την κοινωνική έρευνα». Εψαχνε πώς μπορεί μια γυναίκα να αντιμετωπίσει οτιδήποτε της τύχει σε αυτή τη διαδρομή.
«Παρότι υπάρχουν κέντρα υποστήριξης, σύλλογοι κι οργανισμοί για τον καρκίνο, μας διαφεύγουν πολλές πληροφορίες: Από το γεγονός ότι όταν κάνεις μαστεκτομή αλλάζει η μορφή του σώματός σου και δεν το λέει κανένας, από το ότι ακόμα και οι καλλιτέχνες/φωτογράφοι όταν αποτυπώνουν τη μαστεκτομή, το κάνουν σαν μια flat κατάσταση, ενώ υπάρχουν κι άλλες καταστάσεις – υπάρχει η μερική μαστεκτομή, να κρατήσεις το ένα στήθος και το άλλο να είναι οτιδήποτε: είτε flat ή απλά ένα κομμάτι που έχει μείνει εκεί είτε ένα ασχημάτιστο βουναλάκι».
Η κ. Λιμνιωτάκη υπογραμμίζει ότι έπρεπε εξαρχής να ανακαλύψει (σχεδόν) τα πάντα μόνη της – ότι δεν υπήρχε ένας «οδικός χάρτης» για τις γυναίκες: Πώς θα διαπλεύσουν αυτές τις συμπληγάδες. Για το πριν, το τώρα, το μετά.
Ολο αυτό έπρεπε να το ανακαλύψω μόνη μου, δεν υπήρχαν πουθενά τα βήματα, τι να κάνεις, σε ποιον να απευθυνθείς.
Στην αρχή, οι γιατροί εκτίμησαν ότι θα έχανε μόνο το κομμάτι του στήθους όπου υπήρχε ο όγκος. Ενα απόγευμα, της τηλεφωνεί ο γιατρός, λέγοντας: «Πρέπει να περάσεις από το γραφείο».
Η κ. Λιμνιωτάκη ανησυχεί – «η φράση αυτή δεν είναι ποτέ καλή». Ζητάει αμέσως να μάθει τι συμβαίνει. «Μου αποκάλυψε ότι τελικά πρέπει να χάσω όλο το στήθος, διότι ο όγκος έχει πάει βαθιά. Επρεπε να καθαρίσουμε όλη την περιοχή, να πάει βαθιά το νυστέρι». Αλλάζουν τα πάντα, «μια τέτοια κατάσταση σε βάζει σε μεγαλύτερη ανησυχία – σου λένε ότι αν το βρεις εγκαίρως, θα έχεις μια πιο καλή εξέλιξη, εγώ –σκεφτόμουν– τι καλή εξέλιξη είχα;».
Πριν κάνει τη μαστεκτομή τηλεφώνησε σε δεκάδες γυναίκες με το ίδιο πρόβλημα και κατάλαβε το εξής: «Είμαστε πολλές, κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, όλες μεταξύ μας ψαχνόμαστε… Δεν υπάρχει όμως ένα μέρος με πληροφορίες, να βλέπεις όλα τα βήματα».
Το σουτιέν
Στις αρχές του περασμένου Σεπτεμβρίου φτάνει στο νοσοκομείο για την επέμβαση. «Μου είχαν πει να έχω ένα μετεγχειρητικό σουτιέν (σε κρατάει σφιχτή στο στήθος). Δεν θα το βρεις σε όλα τα μαγαζιά, μόνο σε εξειδικευμένα – ειδικά στην επαρχία είναι δύσκολο. Βρήκα μόνο σε ένα μεγάλο κατάστημα. Πρέπει να το φοράς για περίπου 3 μήνες».
Οταν πήγε στο νοσοκομείο έχοντας το ειδικό σουτιέν, της λένε οι νοσοκόμες: «Από πού το πήρες, να στέλνουμε και τις άλλες εκεί…». Οργίστηκε και σκέφτηκε: «Εσείς έπρεπε να μου πείτε, όχι να το βρω εγώ…».
Η άλλη της ανησυχία αφορούσε στο οικονομικό κομμάτι, καθώς στη δική της περίπτωση δεν υπήρχε δυνατότητα για ιδιωτικό θεραπευτήριο – μόλις είχαν ολοκληρωθεί οι μακροχρόνιες θεραπείες των γονιών της. «Πήγα σε δημόσιο νοσοκομείο, ήταν άψογο. Η χρόνια ασθένεια όμως κοστίζει: εξετάσεις, επισκέψεις σε γιατρούς, δεύτερη και τρίτη γνώμη (ρώτησα κι άλλους και ήταν κοντά οι απόψεις τους)».
Η επέμβαση
Της θέτω το ερώτημα για το κατά πόσο τη βοήθησε η προληπτική μαστογραφία. «Η πρόληψη είναι σχετική έννοια. Τι ανακάλυψα; Εκανα κάθε χρόνο προληπτικές εξετάσεις – από τον ένα χρόνο στον άλλο οι εξετάσεις ήταν δραματικά διαφορετικές. Πήρα τις περυσινές εξετάσεις και τις εφετινές και λέω στον γιατρό: Πες μου αν έκανα εγώ ή ο γιατρός κάποιο λάθος, αν υπήρχε κάτι που δεν το είδαμε. Δεν υπήρχε απολύτως τίποτα. Μέσα σε ένα χρόνο είχε προκύψει πρόβλημα».
Δηλώνει πάντως τυχερή που το εντόπισε γρήγορα και υπεβλήθη σε μαστεκτομή μέσα σε τρεις μήνες, καθώς, αν υπήρχε αναμονή, θα μπορούσε να είχε επηρεαστεί και το άλλο στήθος. «Κάθε γυναίκα έχει άλλη διαδρομή – επειδή στην περίπτωσή μου έφτασα βαθιά, μέχρι τον θώρακα, κέρδισα λιγότερο βαριές θεραπείες, δεν έχω κάνει χημειοθεραπεία. Οι βιοψίες έδειξαν ότι καθάρισε η περιοχή. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι δεν θα βρεθεί κάτι στο μέλλον».
Τώρα παρατηρεί ότι έχει αλλάξει η υφή και αφή, η αίσθηση του στήθους – «στο ένα έχεις το αίσθημα του δέρματος, στο άλλο είναι σαν να πιάνεις σόλα παπουτσιού, έχει νεκρωθεί».
Το πένθος
Σημειώνω ότι ως έμπειρη ψυχολόγος η ίδια είχε τα γνωστικά εργαλεία για να διαχειριστεί ψυχολογικά το θέμα. «Πρέπει να κάνεις διεργασία πένθους. Εγώ πέρασα από όλες τις φάσεις πριν από την επέμβαση: είχα πέσει στα πατώματα, εκεί συνειδητοποιείς ότι η ζωή σου αλλάζει».
Τονίζει ότι οι άνθρωποι που προσπαθούν να σε κάνουν να αισθανθείς καλά και να σου δώσουν ελπίδα «κάνουν κακή δουλειά, γιατί δεν μπορείς να ξεπεράσεις και να ξεπετάξεις τα συναισθήματα – πρέπει να τα αναλύσεις μέσα σου και να δεις τη συνάφεια που έχουν σε σχέση με όλη τη ζωή που έχεις ζήσει μέχρι εκείνη τη στιγμή».
Υπογραμμίζει ότι αλλάζουν πολλά, ακόμα κι ο τρόπος που ντύνεσαι, το στυλ που έχεις. «Εχει αλλάξει ακόμα και η νοοτροπία μου, έχω ξεπεράσει το κομμάτι της γυναικείας φιλαρέσκειας».
Σχολιάζει ότι τώρα για πρώτη φορά είδε δύο αναφορές για το πώς αλλάζει η σεξουαλική ζωή μετά από μαστεκτομή. «Καλά είναι να μαζεύονται λεφτά, αλλά θα ήθελα την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου να υπάρχει και μία βιτρίνα με ένα σουτιέν μαστεκτομής ή μια ανοιχτή συζήτηση του πώς δεν μπορείς να κάνεις πλέον ορισμένες κινήσεις στο σεξ. Εγώ κοιμάμαι ανάσκελα από τον Σεπτέμβρη, δεν μπορώ να σταθώ στο πλάι».
Η πρόκληση του Δήμου Αθηναίων
Η κ. Λιμνιωτάκη βρισκόταν στο νοσοκομείο όταν έλαβε μία τηλεφωνική κλήση – δέχθηκε πρόταση υποψηφιότητας με τον Χάρη Δούκα. «Μου είπαν ότι υπάρχει ένας νέος υποψήφιος που ψάχνει για ανθρώπους που μπορούν να πουν κάτι διαφορετικό».
Συνάντησε τον κ. Δούκα, του μίλησε ανοιχτά για τις θέσεις της, «χωρίς ωραιοποιήσεις», ειδικά όσον αφορά το κομμάτι της ψυχικής υγείας αλλά και την έμφυλη διάσταση στην πόλη. Ενιωσε ότι χρειαζόταν κάτι για να πάρει το μυαλό της από την αρρώστια κι έτσι απάντησε θετικά.
Ομολογεί ότι ούτε τη νίκη Χάρη Δούκα περίμενε ούτε τη δική της εκλογή. Τώρα από τη θέση της εντεταλμένης σύμβουλου στον τομέα Δημόσιας Υγείας και Δημοτικών Ιατρείων, με ευθύνη την εποπτεία και τον συντονισμό των δράσεων του Τμήματος Προληπτικής Ιατρικής και Προαγωγής της Υγείας για τον Δήμο Αθηναίων, θέλει να επικοινωνήσει την εμπειρία της, να βοηθήσει όπου μπορεί.
* Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου την προσεχή Κυριακή, ο Δήμος Αθηναίων διοργανώνει σειρά δράσεων, μεταξύ άλλων προληπτικές εξετάσεις για τον καρκίνο στα Πολυδύναμα Ιατρεία από τις 5 έως τις 9 Φεβρουαρίου.