Οι αντιδράσεις γύρω από τα νέα προγράμματα σπουδών των Θρησκευτικών δημιουργούν επικοινωνιακό θόρυβο, που δημιουργεί επικοινωνιακές εντυπώσεις. Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία γονιών και εκπαιδευτικών έχει αποδεχθεί τα προγράμματα σπουδών.
– Κύριε Μόσχο, τα Θρησκευτικά εξακολουθούν να βρίσκονται στην επικαιρότητα. Φέτος δόθηκαν για πρώτη φορά «Φάκελοι υλικού» στο πνεύμα των νέων Προγραμμάτων. Γίνεται τελικά το μάθημα θρησκειολογικό ή (όπως λένε κάποιοι) και συγκρητιστικό, δηλαδή ανακατεύει τις θρησκείες μεταξύ τους;
Και μόνο μια πρόχειρη ματιά στο ίδιο το πρόγραμμα, στον Οδηγό εκπαιδευτικού και τους φακέλους (όπως είναι στο διαδίκτυο) δείχνει ότι πρόκειται για ένα Ορθόδοξο μάθημα με κάπως διευρυμένες ματιές σε άλλες θρησκείες και χριστιανικές ομολογίες, που προσφέρουν τη δυνατότητα στους μαθητές να μάθουν πιο σωστά και πιο αντικειμενικά γι’ αυτές, που θα συναντήσουν στην καθημερινή ζωή τους και στο σύγχρονο κόσμο μέσα από τα μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης. Δίνεται ταυτόχρονα και η δυνατότητα στους μη Ορθόδοξους να κατανοήσουν τη θρησκεία και τον πολιτισμό της χώρας.
– Ναι, αλλά αυτή η διεύρυνση που αναφέρετε είναι κατάλληλη παιδαγωγικά ή μπερδεύει τα παιδιά καλλιεργώντας την ιδέα ότι όλες οι θρησκείες είναι ίδιες;
Συνήθως στο θέμα αυτό γίνονται δύο λάθη: το ένα είναι ότι οι μαθητές μέχρι την Γ’ Δημοτικού δεν έχουν ακούσει τίποτε για άλλες θρησκείες, οπότε το μάθημα τους εισάγει σε πράγματα άχρηστα και επικίνδυνα. Όμως, ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει. Οι μαθητές ήδη έχουν ακούσει και μάλιστα πλήθος πληροφοριών για θρησκείες που το δημόσιο σχολείο πρέπει να βάλει σε τάξη. Το άλλο λάθος είναι ότι η εντύπωση ότι οι φάκελοι του μαθήματος θα διαβάζονται ή και θα αποστηθίζονται κατευθείαν από το μαθητή – ένα είδος «Θρησκευτικά άνευ διδασκάλου». Δεν είναι καθόλου έτσι. Πρόκειται για ένα εργαλείο στα υπεύθυνα χέρια του εκπαιδευτικού. Αυτός θα χειρισθεί το υλικό των φακέλων, και άλλο αν το επιθυμεί, και θα το δουλέψει, σύμφωνα με τις αναλυτικές και πολύ κατατοπιστικές οδηγίες του Προγράμματος και του Οδηγού και των ειδικών οδηγιών εφαρμογής που έχει στείλει το ΙΕΠ στα σχολεία. Κι εκεί ακριβώς διασφαλίζεται ότι δεν πρέπει να οδηγηθούμε ούτε προς το θρησκευτικό συγκρητισμό αλλά ούτε να καλλιεργούμε τη μισαλλοδοξία.
– Πιστεύετε, όμως, ότι οι εκπαιδευτικοί είναι σε θέση να δουλέψουν με τα νέα Προγράμματα;
Αλοίμονο, αν δεν εμπιστευόμαστε τον Έλληνα εκπαιδευτικό και την κατάρτισή του! Βέβαια, η μετάβαση από την πιλοτική στη γενικευμένη εφαρμογή προϋπέθετε μια εντατική επιμόρφωση κυρίως πάνω στις νέες τεχνικές διδασκαλίας και προσέγγισης της διδακτέας ύλης, που δεν έγινε έγκαιρα και με τον καλύτερο τρόπο και αυτό δημιούργησε προβλήματα. Καλύπτεται, όμως, το πρόβλημα αυτό με συνδρομή φορέων (όπως του δικού μας του «ΚΑΙΡΟΥ», ήδη από πέρυσι) αλλά και από αυθόρμητες ακτιβιστικές αμοιβαίες ενημερώσεις και άτυπα σεμινάρια μεταξύ συναδέλφων. Είναι πραγματικά συγκινητική η συνεργασία τους σε ιστοσελίδες, μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή συναντήσεις στην περιφέρεια με σχέδια μαθήματος, εισηγήσεις, ιδέες για υλικό κ.λπ. Στην ίδια γραμμή κινήθηκαν και οι συντάκτες των φακέλων υλικού για το μάθημα σε κάθε τάξη, αφού εργάστηκαν με ενθουσιασμό και φυσικά αμισθί μέσα σε ασφυκτικά χρονικά πλαίσια, ακριβώς για να μην αφεθεί και η προσπάθεια της διδασκαλίας και ο εκπαιδευτικός για δεύτερη χρονιά στη τύχη του. Αυτή η κινητοποίηση, σπάνια για εποχή κρίσης, δείχνει πόσο οι θεολόγοι αγκαλιάζουν το μάθημα. Σε πρόσφατο συνέδριό μας με βιωματικά σεμινάρια, συμμετείχαν πάνω από 200 συνάδελφοι από όλοι την Ελλάδα, ενώ μέλος μας, επίσημος επιμορφωτής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση έχει ήδη ενημερώσει πάνω από 700 δασκάλους στην Αττική με μεγάλη επιτυχία και αποδοχή.
– Και οι αντιδράσεις για τις οποίες ακούμε;
Υπάρχουν δύο επίπεδα αντιδράσεων. Το πρώτο είναι το παιδαγωγικό που αφορά στη νόμιμη και λογική αγωνία πολλών γονέων, που ζητούν να ενημερωθούν και θέτουν τα ερωτήματα που μου θέσατε στην αρχή. Δυστυχώς, οι όποιες άλλες πραγματικές αντιδράσεις με τις (ανυπόστατες νομικά) «επιστροφές βιβλίων», σποραδικές στο σύνολο των 7.500 σχολικών μονάδων της χώρας, αφορούν ένα δεύτερο επίπεδο που είναι πολιτικό.
– Τι εννοείτε;
Υπάρχουν συγκεκριμένες ομάδες που δρουν πολιτικά με την ευρεία ή και με την στενή έννοια, κάτι που νομίζω το έχετε γράψει κι εσείς. Δεν είναι τυχαίο ότι οι αντιδράσεις σε ψηφίσματα και άρθρα επικεντρώνονται στη διδασκαλία του Ισλάμ (στην οποία ζητείται να τονιστεί η βίαιη πλευρά του) με φρασεολογία όμοια με αυτή της σχετικής ερώτησης στη Βουλή του βουλευτή της Χρυσής Αυγής Χρήστου Παππά στις 15/9. Σε πολλές πρωτοβουλίες είναι αναμιγμένοι πολιτευόμενοι σε κόμματα του λεγόμενου «εθνικοπατριωτικού χώρου» προς άγραν ψήφων, ενώ περιστασιακά αναμιγνύονται και δήμαρχοι, χωρίς να γνωρίζουν την επιστημονική και παιδαγωγική διάσταση για τους ίδιους λόγους. Οι αντιδράσεις εμφανίζονται, όχι τυχαία, σε περιοχές που δραστηριοποιούνται τέτοια στοιχεία και όχι αλλού.
– Δεν αντιδρά όμως και η Εκκλησία;
Η Εκκλησία της Ελλάδος συμμετείχε για πρώτη φορά (το τονίζω) με επιτροπή της στην κριτική ανάγνωση όλων των στοιχείων των νέων Προγραμμάτων και έκανε αναλυτικές παρατηρήσεις που σχεδόν όλες έγιναν δεκτές. Παρά ταύτα, παρόλο που αυτό συνιστά καταξίωση του ρόλου της Εκκλησίας στο θέμα (όπως τόνισε κι ο Μητροπολίτης Ύδρας Εφραίμ) κάποιοι (όχι πολλοί) Μητροπολίτες παρεμβαίνουν κι αυτοί με τον τρόπο του πολιτικού κι όχι του ποιμένα (που θα προσπαθούσε να λύσει τοπικά και χωρίς θόρυβο αυτό που θα θεωρούσε πρόβλημα, ειδικά σε μικρές κοινωνίες και ολιγάνθρωπα σχολεία της επαρχίας) και προτιμούν να εκδίδουν ανακοινωθέντα που επαναλαμβάνουν ξεπερασμένα επιχειρήματα, προφανώς για να κερδίσουν κάποιο μερίδιο δημοσιότητας ή για λόγους ενδοεκκλησιαστικών συσχετισμών.
– Είναι, λοιπόν, όλα καλά στα νέα προγράμματα;
Το τέλειο δεν υπάρχει πουθενά και ειδικά στην εξελισσόμενη εκπαιδευτική πραγματικότητα, αλλά ενώ η κριτική πρέπει να είναι πάντα ευπρόσδεκτη, η δημιουργία θορύβου που απλά αποδομεί το μάθημα για να ξεσηκώσει και να χειραγωγήσει ανθρώπους που αγωνιούν για το μέλλον των παιδιών τους υπονομεύει και το μάθημα και τον ρόλο της Εκκλησίας στην κοινωνία κι όσοι συμπράττουν σ’ αυτό φέρουν ακέραια την ευθύνη.