«Ο δράστης με κάρφωσε στην κοιλιά, αλλά δεν το είχα καταλάβει. Συνειδητοποίησα ότι με είχε πληγώσει όταν είδα το μαχαίρι γεμάτο αίματα στο χέρι του. Ευτυχώς σώθηκε ο μαθητής. Οι γιοι μου τρόμαξαν πολύ. “Μπαμπά, γιατί το έκανες;”. Δεν ξέρω να σας πω με ακρίβεια τι σκέφτηκα εκείνη την στιγμή. Λειτούργησα ενστικτωδώς. Η ζωή ενός μαθητή μου κινδύνευε. Σήμερα σκέφτομαι ότι πρέπει να περάσει το μήνυμα προς όλους, πως βοηθάμε τον διπλανό μας. Και ο δάσκαλος έχει έναν τέτοιο ρόλο».
Ο Γεώργιος Παπαδαντωνάκης, καθηγητής Πληροφορικής, που υπηρετεί ως διευθυντής στο 41ο Γυμνάσιο Αθηνών, πονάει καθώς διηγείται στην «Κ» τα γεγονότα πριν από έναν μήνα, στις 26 Μαρτίου συγκεκριμένα. Τότε ένας 19χρονος εξωσχολικός μπήκε στο σχολείο και επιτέθηκε σε μαθητή με μαχαίρι, ο οποίος διεσώθη από την παρέμβαση του εκπαιδευτικού που τραυματίστηκε. Δεν είναι εύκολο, ας μη γελιόμαστε. Απαιτείται ψυχική γενναιότητα, τόλμη για να μπεις στη μέση όταν ο άλλος κρατάει όπλο.
Η περιπέτεια του κ. Παπαδαντωνάκη δείχνει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι εκπαιδευτικοί μέσα στο σχολείο, εκτός των διδακτικών τους καθηκόντων, και κυρίως σε γειτονιές με υψηλή νεανική παραβατικότητα.
Και ο καθηγητής με τις κρητικές ρίζες δεν είναι η μόνη περίπτωση. Δύο ακόμη εκπαιδευτικοί τιμήθηκαν προ ημερών από την ηγεσία του υπουργείου Παιδείας για «εξαιρετικές πράξεις κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας, που δεν επιβάλλονται από τα καθήκοντά τους», όπως ανέφερε η απόφαση του υπουργείου. Ολοι τους έσωσαν τη ζωή ενός μαθητή τους.
«Τον χτύπησε, τον χτύπησε»
«Ακουσα τη σειρήνα κινδύνου του σχολείου και μετά κραυγές, “τον χτύπησε, τον χτύπησε”», διηγείται ο Γιώργος Παπαδαντωνάκης, που είναι διευθυντής σε σχολείο «στις δύσκολες γειτονιές του κέντρου», όπως λέει, κοντά στον Αγιο Παντελεήμονα. Ο 19χρονος δράστης, αδελφός μαθητή του σχολείου, μπήκε στο κτίριο και άρχισε να ψάχνει έναν 17χρονο μαθητή για να τον χτυπήσει, κρατώντας ένα σφυρί και ένα μαχαίρι. Και τα κατάφερε. Το παιδί άρχισε να τρέχει στις σκάλες προς το γραφείο του διευθυντή. «Βγαίνω από το γραφείο και βλέπω ένα παιδί αιμόφυρτο στο πλατύσκαλο. Το παιδί είχε τις αισθήσεις του, το πήγα στο γραφείο και καλέσαμε ασθενοφόρο». Ο δράστης ακολούθησε τον μαθητή και ο διευθυντής προσπάθησε να τον σταματήσει. Ετσι, δεν δίστασε να του καρφώσει το μαχαίρι που κρατούσε στην κοιλιά. Κατόπιν κρύφτηκε στο υπόγειο του σχολείου και απειλούσε με το μαχαίρι αστυνομικούς.
Σήμερα ο 60χρονος εκπαιδευτικός βρίσκεται στη φάση της αποθεραπείας. «Στο σχολείο εισέπραξα αγάπη από τους μαθητές μου και τους συναδέλφους. Δεν νιώθω ήρωας. Θα ήθελα να μάθει ο κόσμος τις δυσκολίες που υπάρχουν στα σχολεία περιοχών όπως η δική μας. Ολοι χρειάζονται βοήθεια. Κι εμείς, αλλά και τα παιδιά. Στο σχολείο φοιτούν 300 μαθητές από 30 χώρες, πολλοί εξ αυτών δεν γνωρίζουν ελληνικά, όπως και οι γονείς τους. Ετσι χωλαίνουν στα μαθήματα και τελικά ελάχιστα τους οφελεί το σχολείο», τονίζει ο κ. Παπαδαντωνάκης.
«Το παιδί πνίγεται, σκέφτηκα έντρομη. Ηδη οι συμμαθητές του είχαν τρομάξει, επειδή το πρόσωπό του είχε μελανιάσει και τα μάτια του είχαν γουρλώσει. Στραβοκατάπιε και πνίγηκε από μια μπουκιά κρέας, το πουλάκι μου», θυμάται μιλώντας στην «Κ» η Αντωνία Βαγενά, δασκάλα στο Πειραματικό Δημοτικό Σχολείο Σερρών «Κ. Καραμανλής». Ευτυχώς, η ίδια έχει κάνει επιμόρφωση για να προσφέρει πρώτες βοήθειες σε περιπτώσεις όπως αυτή που συνέβη 21 Σεπτεμβρίου 2023 στον 8χρονο μαθητή της Β΄ Δημοτικού την ώρα του γεύματος. Η κ. Βαγενά τον σήκωσε με δυσκολία, εφαρμόζοντας τη λαβή Χάιμλιχ. Δηλαδή, στάθηκε πίσω από το παιδί και χρησιμοποίησε τα χέρια της για να ασκήσει πίεση στο κάτω μέρος του διαφράγματός του, ώστε να συμπιεστούν οι πνεύμονες και το κομμάτι κρέας να αποβληθεί. Και τα κατάφερε. Το παιδί έκανε εμετό και μετά αποκαμωμένο και τρομαγμένο έβαλε τα κλάματα. Οταν η ταραχή πέρασε, συνέχισε το… παιχνίδι. Τέλος καλό. «Θέλει μεράκι για τη δουλειά, υπομονή και αγάπη για τα παιδιά», δηλώνει η κ. Βαγενά.
«Εσωσες την ψυχή μας»
Τυχερή στην ατυχία της ήταν η μαθήτρια της Β΄ τάξης του 3ου Γυμνασίου Κω στις 3 Νοεμβρίου 2023, καθώς στο σχολείο βρισκόταν ο 36χρονος καθηγητής μουσικής Ιωάννης-Ερρίκος Τρουμούλης. Σε ένα διάλειμμα το κορίτσι κατέρρευσε και πήγαινε να πάθει καρδιακή ανακοπή. «Την είδα στις σκάλες μελανιασμένη. Την πήγαμε με συναδέλφους στο πλατύσκαλο, φέραμε έναν από τους δύο απινιδωτές που διαθέτει το σχολείο και της έκανα καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση, ΚΑΡΠΑ όπως λέγεται. Το παιδί είναι τώρα καλά», λέει στην «Κ» ο κ. Τρουμούλης. Ο εκπαιδευτικός έχει επιμορφωθεί σχετικά από την ελληνική Ομάδα Διάσωσης. «Από το 2016 είμαι εθελοντής διασώστης και προσπαθώ να παρακινήσω όσο περισσότερους να μάθουν τις σχετικές τεχνικές. Ευτυχώς που το έπαθε στο σχολείο».
Ο ίδιος εισέπραξε μεγάλη αγάπη και θαυμασμό από τον κόσμο, αλλά κρατάει και εκείνο που του είπαν οι συνάδελφοί του: «Εσωσες τη ζωή του παιδιού και τη δική μας την ψυχή, γιατί πώς θα νιώθαμε εάν “χάναμε” ένα παιδί». Τώρα αυτό που εύχεται είναι «να υπάρχει στο σχολείο της κόρης μου κάποιος να γνωρίζει να προσφέρει τις πρώτες βοήθειες. Πρέπει να υπάρχουν διασώστες σε όλα τα σχολεία».
«Στάση ζωής»
Οι πράξεις των τριών εκπαιδευτικών δικαιώνουν τα λόγια του υπουργού Παιδείας Κυριάκου Πιερρακάκη: «Είστε παραδείγματα ανθρώπων που αποδεικνύουν ότι εκπαιδευτικός δεν σημαίνει απλώς μετάδοση γνώσεων, αλλά στάση ζωής. Στάση ζωής που σώζει ζωές».
Αγχος, ταλαιπωρία και αυτόφωρο, στο μενού των σχολικών εκδρομών
Καθηγητές μένουν άγρυπνοι για να προλάβουν τυχόν ξεστρατίσματα μαθητών τους, άλλοι κάνουν εφόδους στα δωμάτια για να δουν αν όλοι είναι στα κρεβάτια τους, γενική είναι η ανησυχία μήπως οι έφηβοι κάνουν χρήση αλκοόλ. Μάλιστα, κάποιοι βρίσκονται μπλεγμένοι στα δίχτυα της αστυνομικής γραφειοκρατίας και φτάνουν ακόμη και στο αυτόφωρο, υφιστάμενοι πολύωρη ταλαιπωρία, στην περίπτωση που οι μαθητές υποπέσουν σε ποινικά παραπτώματα. Οι σχολικές εκδρομές στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, και δη στο λύκειο, έχουν καταντήσει μεγάλος βραχνάς για τους καθηγητές, όπως προκύπτει από τις μαρτυρίες εκπαιδευτικών στην «Κ», αναδεικνύοντας μια άλλη πτυχή του βαρέος και ανθυγιεινού επαγγέλματος του εκπαιδευτικού.
«Στις εκδρομές, για το φαγητό πρέπει κάθε φορά να βρω εστιατόριο –προφανώς με τιμές οικονομικές για τα βαλάντια όλων των παιδιών–, να κλείσω τραπέζια για όλη την ομάδα και, τυπικά, να ελέγξω τους χώρους και να διαπιστώσω αν το φαγητό είναι κατάλληλο και αν το μαγαζί έχει άδεια λειτουργίας. Θυμάστε που πριν από μερικά χρόνια μαθητές σχολείου από τη Ροδόπη έπαθαν τροφική δηλητηρίαση και διακομίσθηκαν σε διαφορετικά νοσοκομεία των Αθηνών; Τι έφταιγαν οι εκπαιδευτικοί;» διηγείται στην «Κ» καθηγητής σε δημόσιο λύκειο της Αττικής, που φέτος συνόδευσε μαθητική εκδρομή στη Ρώμη. Μάλιστα, ο ίδιος είχε μια νυχτερινή περιπέτεια. «Μετά το βραδινό φαγητό, άφησα τους μαθητές στα δωμάτιά τους. Ωστόσο, κάποιος μαθητής έφυγε για λίγο από το δωμάτιό του, βγήκε βόλτα, το έμαθα, και μέχρι που να γυρίσει πήγε η… ψυχή μου στην Κούλουρη».
Οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν το δικαίωμα να ελέγξουν τις βαλίτσες των μαθητών, προκειμένου να διαπιστώσουν αν μεταφέρουν ποτά, ναρκωτικά ή ακόμη και όπλα»».
Σε άλλη εκδρομή, στη Βουδαπέστη, ο συνοδός καθηγητής άφησε τα παιδιά στα δωμάτιά τους για ύπνο. Ομως, έμπειρος στα εφηβικά τερτίπια, μισή ώρα αργότερα, επέστρεψε για να ελέγξει εάν όντως τα παιδιά ήταν στα κρεβάτια τους. Αμ δε! Μια ομάδα παιδιών είχε αγοράσει ποτά σε μικρά μπουκάλια από περίπτερο και είχε συγκεντρωθεί σε ένα δωμάτιο για να διασκεδάσει. «Καλύτερο είναι να συνοδεύσεις τους μαθητές όλους μαζί σε ένα μπαρ, ώστε και να διασκεδάσουν και να τους ελέγχεις…», παρατηρεί στην «Κ» ο εκπαιδευτικός.
Επίσης, οι καθηγητές που συνοδεύουν τους μαθητές στην εκδρομή είναι υπόλογοι απέναντι στους γονείς για τυχόν ατυχήματά τους. Πρόσφατα, μάλιστα, συνέβη και ένα πολύ ασυνήθιστο περιστατικό. Σε μαθητική εκδρομή στα Γιάννενα, δύο αστυνομικοί επιχείρησαν να ελέγξουν τους ανηλίκους. Οι 16χρονοι φέρεται να απώθησαν τους αστυνομικούς. Τράπηκαν σε φυγή, ωστόσο, συνελήφθησαν λίγα μέτρα παραπέρα. Ο συνοδός εκπαιδευτικός της σχολικής εκδρομής συνελήφθη για παραμέληση εποπτείας ανηλίκων. Σε άλλο περιστατικό, επίσης στα Γιάννενα, 17χρονος σε έλεγχο που του έγινε, βρέθηκε με μικροποσότητα ναρκωτικών και τρίφτη κάνναβης. Και σε αυτή την περίπτωση συνελήφθη και η συνοδός εκπαιδευτικός. «Οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν το δικαίωμα να ελέγξουν τις βαλίτσες των μαθητών, προκειμένου να διαπιστώσουν αν μεταφέρουν ποτά, ναρκωτικά ή ακόμα και όπλα», εξήγησε στην «Κ» η Στέλλα Μανουσογιωργάκη, γραμματέας της ΟΛΜΕ. Η εκπαιδευτική ομοσπονδία ανέφερε ότι «η πληθώρα περιστατικών τα οποία σχετίζονται με τη λειτουργία των σχολικών μονάδων ή την πραγματοποίηση σχολικών εκδρομών και καταλήγουν σε πρωτόγνωρες καταστάσεις αντιμετώπισης των εκπαιδευτικών με όρους δικαστικούς και αστυνομικούς, πρέπει να σταματήσει. Δεν μπορεί να γίνεται αποδεκτή μια πραγματικότητα στην οποία οι εκπαιδευτικοί συλλαμβάνονται ή τίθενται υπό κράτηση σε ρόλο εν δυνάμει υποδίκων και βρίσκονται αντιμέτωποι με μια διαδικασία η οποία μπορεί να φτάσει ακόμη και στο επίπεδο παροχής δακτυλικών αποτυπωμάτων και φωτογραφιών», προσθέτοντας ότι «η πολιτεία στην πράξη επιτρέπει τη στοχοποίηση των συναδέλφων, ενώ την ίδια ώρα υπηρεσίες της Δικαιοσύνης και της Δημόσιας Τάξης αντιμετωπίζουν με όρους ποινικούς τους εκπαιδευτικούς».
Οπως σημείωσε στην «Κ» ο ταμίας της ΟΛΜΕ, Ανδρέας Παπαδαντωνάκης, τα βασικά αιτήματα της ομοσπονδίας είναι να χορηγείται επιμίσθιο σε όσους εκπαιδευτικούς συνοδεύουν εκδρομή, η υπεύθυνη δήλωση των γονέων, με την οποία δίνουν τη συναίνεση στο παιδί να συμμετάσχει στην εκδρομή, να έχει νομική ισχύ (στην πράξη για ό,τι συμβεί υπεύθυνος είναι ο εκπαιδευτικός ακόμη και εάν δεν είναι παρών στο περιστατικό), και ένας μαθητής να μπορεί να αποκλειστεί από την εκδρομή εάν έχει παραβατική συμπεριφορά.
Το υπουργείο Παιδείας, από την πλευρά του, σχεδιάζει αλλαγές στο πλαίσιο των σχολικών εκδρομών. Σύμφωνα με υψηλόβαθμο στέλεχός του, που μίλησε στην «Κ», θα προσδιοριστεί με ακρίβεια το πλαίσιο ευθύνης των εκπαιδευτικών, θα οριστούν οι πράξεις των μαθητών που τιμωρούνται ως παραβατικές και θα γίνουν πιο αυστηρές οι συνέπειες για τους μαθητές που έχουν παραβατική συμπεριφορά.