Η θεσμική διαδικασία μετασχηματισμού του ΣΥΡΙΖΑ σε ένα νέο κόμμα εισέρχεται στην τελική ευθεία, με πρώτο σταθμό την αναμενόμενη στο τέλος του μήνα σύγκληση της Πολιτικής Γραμματείας, που θα προσδιορίσει τον οδικό χάρτη αρχικά για την Κεντρική Επιτροπή του Σεπτεμβρίου και, ακολούθως, για τα ενδιάμεσα βήματα μέχρι το συνέδριο που θα σφραγίσει τη μορφή και τα χαρακτηριστικά του νέου κόμματος. Η πορεία μέχρι το συνέδριο μόνο ανέφελη δεν θα είναι, καθώς στο εσωτερικό του κόμματος αναπτύσσεται ήδη έντονος διάλογος και διεργασίες για μια σειρά από ζητήματα, με το σημείο αιχμής να εντοπίζεται στον ρόλο που θα διαδραματίσει το υφιστάμενο κόμμα και οι δομές του στη συζήτηση για την επόμενη ημέρα. Με απλά λόγια, ο υφιστάμενος ΣΥΡΙΖΑ, ένα κόμμα δομημένο ακόμη όπως ήταν όταν τα ποσοστά του κυμαίνονταν γύρω στο 3%, διεκδικεί ουσιαστικό ρόλο και στην επόμενη ημέρα. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, η στρατηγική της ηγετικής ομάδας προκρίνει το άνοιγμα του κόμματος σε μαζικές εγγραφές νέων μελών και, σε ένα δεύτερο στάδιο, στην εμπλοκή των μελών αυτών στη λήψη των αποφάσεων για τη μορφή, τα χαρακτηριστικά, το πρόγραμμα, τη διάρθρωση των οργάνων, την εκλογή ηγεσίας κ.λπ.
Ολοι, πάντως, εμφανίζονται να συμφωνούν ότι προκειμένου το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης να καταφέρει να εκφράσει το 31,5% των ψηφοφόρων που το εμπιστεύτηκαν στην εκλογική αναμέτρηση του Ιουλίου, θα πρέπει να προσαρμόσει αναλόγως την ταυτότητά του. Η διαφωνία είναι εάν αυτό μπορεί να γίνει με επιμονή σε αριστερό προσανατολισμό ή εάν είναι μονόδρομος η στροφή προς τη σοσιαλδημοκρατία. Η Προοδευτική Συμμαχία, το «όχημα» με το οποίο ο ΣΥΡΙΖΑ πορεύθηκε στις εκλογές του Ιουλίου, αποτιμάται ως μια βεβιασμένη προσπάθεια –ενόψει των εκλογών– να μορφοποιηθεί κάπως αυτό που καταγράφηκε στην πορεία του κόμματος από το 2015 και μετά, τα ανοίγματα και ο αναπροσανατολισμός να μεταφραστούν σε συσπείρωση και ενεργοποίηση πολιτικού προσωπικού από ένα ευρύ τόξο του πολιτικού φάσματος. Κάτι, όμως, που έγινε βιαστικά και «από πάνω», χωρίς να διατρέξουν τη δομή του κόμματος οι διεργασίες διεύρυνσης. Καθώς στο επόμενο διάστημα ο ΣΥΡΙΖΑ θα ανοίξει τα μητρώα του για τη μαζική εγγραφή νέων μελών και σε κάθε νομό της χώρας προγραμματίζεται η πραγματοποίηση ανοιχτών συνελεύσεων για τη συγκρότηση του σχήματος ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία, στην Κουμουνδούρου «χαρτογραφούν» τα χαρακτηριστικά του περάσματος στη νέα εποχή. Κεντρικό στοιχείο στις αναλύσεις της κομματικής ηγεσίας είναι η σύνθεση του εκλογικού σώματος που συγκρατήθηκε στον ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Ιουλίου. Με βάση τις περιοχές που ο ΣΥΡΙΖΑ κατέγραψε τα υψηλότερα ποσοστά του, εντοπίζουν ως βασικό χαρακτηριστικό την περισσότερο συμπαγή λαϊκότητα, όσον αφορά την κοινωνικοοικονομική προέλευση των ψηφοφόρων αυτών. Επιπλέον, ιδιαίτερα λαμβάνεται υπ’ όψιν το γεγονός ότι, αναφορικά με τις ηλικιακές ομάδες, ο ΣΥΡΙΖΑ συγκέντρωσε τα υψηλότερα ποσοστά στην ομάδα 17-34 ετών.
Κεντρικό θέμα στη συζήτηση για την επόμενη ημέρα του κόμματος, που ήδη απασχολεί έντονη και σε υψηλούς τόνους ανταλλαγή απόψεων μέσω αρθρογραφίας, είναι ο τρόπος ανάδειξης ηγεσίας, εάν αυτή θα γίνει με ψηφοφορία από τη βάση, όπως δείχνει να προκρίνει ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας. Μια τέτοια εξέλιξη υποστηρίζεται από το λεγόμενο «προεδρικό» μπλοκ, καθώς θεωρείται βέβαιο ότι ο κ. Τσίπρας θα έβγαινε απόλυτος κυρίαρχος από αυτή τη διαδικασία, κάτι που θα του έδινε σημαντική ευχέρεια κινήσεων να προχωρήσει με τον δικό του σχεδιασμό, όσον αφορά τη νέα ταυτότητα του κόμματος. Από τον κομματικό μηχανισμό υπάρχουν αντιρρήσεις, ακριβώς διότι μια τέτοια εξέλιξη θα περιόριζε σημαντικά τον ρόλο του κόμματος. Οι διαφωνούντες υποστηρίζουν ότι οι εκλογές για την ανάδειξη της ηγεσίας δεν έχουν κανένα νόημα, καθώς δεν υπάρχει αντίπαλος απέναντι στον κ. Τσίπρα, ενώ, την ίδια στιγμή, δεν υπάρχουν αυτή τη στιγμή στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ πολιτικές πλατφόρμες με διαφορετικές πολιτικές προσεγγίσεις και προτάσεις. Η πιο ισχυρή εσωκομματική ομαδοποίηση, αυτή των «53+», δεν έχει χαρακτήρα μιας τέτοιας πλατφόρμας, αναφέρουν στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ.
Σε κάθε περίπτωση, και αυτό δείχνει την αγωνία στις τάξεις του κόμματος να αποκτήσει πιο στέρεα σημεία αναφοράς στο εκλογικό σώμα, προκειμένου να παγιωθεί ως ο ένας από τους δύο βασικούς πόλους του πολιτικού συστήματος, ως προτεραιότητα τίθεται για το αμέσως επόμενο διάστημα η ενίσχυση των δεσμών και της διείσδυσης σε επιστημονικά σωματεία (γιατρούς, δικηγόρους) σε κοινωνικούς φορείς και στην Αυτοδιοίκηση. Κάτι που πρωτίστως, εκτιμούν κομματικές πηγές, απαιτεί σαφή προσδιορισμό του αντιπολιτευτικού στίγματος, που δεν μπορεί να αφεθεί στον λαϊκισμό ή να περιχαρακωθεί σε λογική «ώριμου φρούτου», αλλά θα πρέπει να αποκτήσει σαφή ιδεολογικοπολιτικό χαρακτήρα.