Η ανάγκη άμεσων μεταρρυθμίσεων και συγκεκριμένων μέτρων για ανάταξη των χρόνιων προβλημάτων του δικαστικού μας συστήματος, η λειτουργία του οποίου αγγίζει σε ορισμένες περιπτώσεις το τέλμα, απασχολεί πλέον σε υψηλό κυβερνητικό επίπεδο και το υπουργείο Δικαιοσύνης.
Η προβληματική, έως αρνησιδικίας, λειτουργία κυρίως της ποινικής και αστικής δικαιοσύνης αποτελεί θεσμικό πονοκέφαλο τα τελευταία χρόνια και τροχοπέδη για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, σε μια συγκυρία εξαιρετικά φορτισμένη από την πολυετή κρίση και τη δοκιμασία του κορωνοϊού. Σύμφωνα με πληροφορίες που έχει στη διάθεσή της η «Κ», στην κυβέρνηση συζητούνται από καιρό ευρύτατες αλλαγές στο δικαστικό μας σύστημα, με στόχο να μπορέσουν να δώσουν ανάσα επιβίωσης σε έναν βαρύ θεσμικό χώρο, που ταλανίζεται χρόνια τώρα από τεράστια προβλήματα, ταλαιπωρώντας χιλιάδες πολίτες καθημερινά και δοκιμάζοντας τις αντοχές ενός κράτους δικαίου.
Οι επικείμενες αλλαγές, που βρίσκονται σε στάδιο προχωρημένης επεξεργασίας και σύντομα αναμένεται να αποτελέσουν αντικείμενο ευρύτατης διαβούλευσης, σύμφωνα με κυβερνητικούς παράγοντες είναι ανάγκη να στηριχθούν πρωτίστως από το ίδιο το δικαστικό σώμα και τον νομικό κόσμο της χώρας. Στο μεταρρυθμιστικό πακέτο περιλαμβάνονται θεσμικά μέτρα καθώς και η ευρεία ψηφιακή αναβάθμιση όλων των δικαστικών υπηρεσιών.
Τα μέτρα άμεσης απόδοσης
Ανάμεσα σε δεκάδες μέτρα που επεξεργάζεται η κυβέρνηση, ξεχωρίζουν ορισμένα άμεσης απόδοσης που δεν έχουν και οικονομικό κόστος, όπως:
1. Η καθιέρωση του θεσμού της πιλοτικής δίκης και στα πολιτικά και στα ποινικά δικαστήρια. Είναι θεσμός επιτυχημένος στη διοικητική δικαιοσύνη, όπου η Ολομέλεια του ΣτΕ αναλαμβάνει σε μία δίκη να λύσει ένα θέμα «μια κι έξω» ξεκαθαρίζοντας έτσι το τοπίο και μειώνοντας δραστικά τον αριθμό των δικών για το ίδιο θέμα. Παράδειγμα, τα αναδρομικά ή ο νόμος Κατρούγκαλου.
2. Η ριζική αλλαγή της επιθεώρησης των δικαστών με παράταση της θητείας των επιθεωρητών, ώστε να μπορούν να έχουν σωστή γνώμη για το έργο κάθε δικαστή, και η καθιέρωση αντικειμενικών κριτηρίων με βάση τα οποία ο δικαστής θα κρίνεται για να προαχθεί και να προχωρήσει. Μέτρο αναγκαίο για να ανακοπεί η προαγωγή δικαστών με ελάχιστα προσόντα, καθώς έως σήμερα όλοι προάγονται, χωρίς αξιολόγηση, με μόνο κριτήριο τη θέση τους στη δικαστική επετηρίδα.
3. Η αλλαγή της εκπαίδευσης των νέων δικαστών από την εθνική σχολή με την εισαγωγή νέων σύγχρονων αντικειμένων, όπως το δικαστικό management, τα οικονομικά και άλλα.
4. Η ίδρυση, επιτέλους, της δικαστικής αστυνομίας με εξειδικευμένα στελέχη που θα υποστηρίζουν τις εισαγγελίες και τους ανακριτές, θεσμός που είναι στα σκαριά από τις αρχές του 1990!
5. Η άμεση δημιουργία ειδικών τμημάτων στα μεγάλα δικαστήρια, ο σχετικός νόμος έχει ήδη ψηφιστεί, για να δικάζουν γρήγορα υποθέσεις μεγάλου οικονομικού ενδιαφέροντος και επενδύσεων. Η δημιουργία των τμημάτων αυτών αποτελεί προτεραιότητα για τον υπουργό Δικαιοσύνης και προς αυτή την κατεύθυνση κινείται το υπουργείο μετά την εκλογή νέων προϊσταμένων στα δικαστήρια.
6. Η πρόσληψη εξειδικευμένων επιστημόνων, σε οικονομικά κυρίως θέματα, για να συνδράμουν ανακριτές και εισαγγελείς, κάτι που χρόνια κουβεντιάζεται και δειλά εφαρμόζεται, ενώ στο τραπέζι της κυβέρνησης έχει πέσει και η πρόταση για πρόσληψη «επίκουρων» δικαστών, νομικών δηλαδή με προσόντα, που δεν θα αποκτούν δικαστική ιδιότητα, αλλά θα βοηθούν τους δικαστές, κυρίως στον Αρειο Πάγο.
7. Η ενίσχυση του συστήματος αυτοδιοίκησης των μεγάλων δικαστηρίων με εξειδικευμένους μάνατζερ, που θα βοηθούν τις διοικήσεις των δικαστηρίων σε θέματα διοικητικής φύσεως για την καλύτερη οργάνωση και απόδοση των δικαστικών υπηρεσιών.
Ψηφιακός εκσυγχρονισμός
Παράλληλα με τα θεσμικά μέτρα, το υπουργείο Δικαιοσύνης ήδη έχει ξεκινήσει την υλοποίηση με κοινοτικά χρήματα του μεγαλύτερου προγράμματος ψηφιακού εκσυγχρονισμού (e-justice) της Δικαιοσύνης, η οποία ειδικά στα ποινικά και στα αστικά δικαστήρια βρίσκεται στον αιώνα όχι μόνον του χαρτιού, αλλά της… καρότσας (χρησιμοποιούνται καροτσάκια του σούπερ μάρκετ για να μεταφέρονται οι τόνοι εγγράφων από γραφείο σε γραφείο).
Ειδικότερα στον τομέα της τεχνολογικής οργάνωσης των δικαστικών υπηρεσιών, ο υπουργός Δικαιοσύνης Κωνσταντίνος Τσιάρας έχει προχωρήσει με τον αρμόδιο υπουργό Ψηφιακής Πολιτικής Κυριάκο Πιερρακάκη πολύ. Το πρόγραμμα e-justice έχει ξεκινήσει δυναμικά με 31 εκατομμύρια ευρώ στο σύνολο και περιλαμβάνει:
– Την υποχρεωτική ηλεκτρονική κατάθεση όλων των δικογράφων σε όλα τα δικαστήρια.
– Την ηλεκτρονική καταγραφή όλων των συνεδριάσεων των ποινικών και αστικών δικαστηρίων.
– Την καθιέρωση ψηφιακού φακέλου για κάθε υπόθεση με ασφαλή ηλεκτρονική πρόσβαση μόνον σε διαδίκους.
Για το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα της κυβέρνησης για τη Δικαιοσύνη, πέραν του αρμοδίου υπουργού Κωνσταντίνου Τσιάρα, δουλεύουν συστηματικά ο υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης και ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Παναγιώτης Πικραμμένος, καθώς και οι δύο είναι βαθείς γνώστες των προβλημάτων της Δικαιοσύνης. Η ανάγκη των μεταρρυθμίσεων στη Δικαιοσύνη είναι απολύτως κατανοητή από την πλειονότητα των δικαστικών λειτουργών, οι οποίοι αναγκάζονται να εργάζονται υπό συνθήκες που μόνον ανάλογες του κύρους της Δικαιοσύνης δεν είναι.