Το 2018, ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών των Σοσιαλδημοκρατών Ζίγκμαρ Γκάμπριελ δήλωνε πως «σ’ έναν κόσμο γεμάτο από σαρκοφάγους οι χορτοφάγοι περνούν πολύ δύσκολα». Τρία χρόνια αργότερα, Αμερικανοί και Ρώσοι συζητούσαν διμερώς για την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Με τους Ευρωπαίους να μιλούν περί της έννοιας της ισχύος, αλλά εξακολουθώντας να μη διαθέτουν κανένα από τα κύρια συστατικά της. Στρατιωτικές ικανότητες, στρατηγική κατεύθυνση και πολιτική βούληση. Διακηρύσσοντας γενικώς και αορίστως την επίκληση ενός διακριτού ρόλου για την Ευρώπη, χωρίς όμως την ενότητα που απαιτείται και το ειδικό βάρος για να τον φέρει εις πέρας. Επρεπε να φτάσουμε στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, την ηρωική αντίσταση της τελευταίας και τις αντιδράσεις της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης προκειμένου το Βερολίνο να προχωρήσει σε μια ιστορική στροφή πολιτικής. Ανατρέποντας το καταληκτικό σχόλιο του Ιβάν Κράστεφ σε άρθρο του στους NYT (3/2/2022): «Οταν προσκαλείς μια αρκούδα σε χορό, δεν είσαι εσύ που θα αποφασίσεις πότε ο χορός θα τελειώσει. Είναι η αρκούδα».
Με τα σημερινά δεδομένα, οι ανακοινώνεις του Γερμανού καγκελαρίου αποτελούν αλλαγή παραδείγματος και μια νέα μεταβλητή για τον απρόθυμο ηγεμόνα της Ε.Ε. Προκειμένου να αναβαθμίσει τη θέση του στα ζητήματα της ευρωπαϊκής ασφάλειας και άμυνας. Το Παρίσι θα διατηρήσει την πρωτοκαθεδρία του, αλλά σταδιακά το Βερολίνο θα αναλαμβάνει μεγαλύτερο μερίδιο ενεργητικής ευθύνης. Με μικρότερα περιθώρια για ουδέτερο ρόλο στη διαχείριση κρίσεων στην περιφέρεια και στο εγγύς εξωτερικό της Ευρώπης. Εξέλιξη που κρίθηκε επιβεβλημένη όχι μόνο εξαιτίας των ασφυκτικών πιέσεων που του ασκήθηκαν αλλά επειδή υπηρετεί και το γερμανικό συμφέρον στην περιφερειακή σφαίρα επιρροής του (χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης).
Εξετάζοντας ευρύτερα την επίπτωση στο ενωσιακό οικοδόμημα προκύπτει πως τα ζητήματα ασφάλειας και άμυνας πηγαίνουν χέρι χέρι με τη λογική της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Αρα τίποτε από τα παραπάνω δεν θα είναι εφικτό έξω από τη διαδικασία αναθέρμανσης των προσπαθειών για την εμβάθυνση της ενοποίησης. Στο πλαίσιο αυτό, ο ρόλος του Βερολίνου θα αποδειχθεί καθοριστικός προκειμένου η Ε.Ε. να προχωρήσει σε μια πιο ουσιαστική και ισορροπημένη ενοποίηση και όχι σε μια εκδοχή της που πρωτίστως θα υπηρετεί το γερμανικό συμφέρον. Εφαρμόζοντας τολμηρές πανευρωπαϊκές λύσεις που θα ευθυγραμμίζουν τους διαθέσιμους πόρους (ειδικά ως προς την άμυνα, πολλαπλάσιους συγκριτικά με εκείνους της Ρωσίας) με τα συμφέροντα της ενωμένης Ευρώπης. Εξέλιξη που αφορά και την Τουρκία, η οποία αν και θα παραμείνει στη λογική του αναθεωρητισμού, η αλλαγή παραδείγματος και της λογικής των ίσων αποστάσεων από το Βερολίνο, η ανάκτηση της υπονομευμένης συλλογικής ευρωπαϊκής αυτοπεποίθησης και η προτεραιοποίηση των εννοιών της εθνικής κυριαρχίας, του διεθνούς δικαίου και των ηθικών δεσμεύσεων, δεν θα της επιτρέψουν να ασκήσει περαιτέρω πίεση προς την Ελλάδα. Αντιθέτως, η ενίσχυση της διαπραγματευτικής θέσης της Αγκυρας έναντι της Ρωσίας (βλ. Μαύρη Θάλασσα) από κοινού με την αναγκαστική στροφή της και προς τη Δύση, πιθανόν να δημιουργήσει ευνοϊκότερες προϋποθέσεις για την προσέγγιση με τις Βρυξέλλες. Σε αυτή την περίπτωση, η Αθήνα με αναβαθμισμένη και τη δική της γεωπολιτική θέση (βλ. Αιγαίο) θα είχε κάθε λόγο να αξιοποιήσει το ευνοϊκό για εκείνην «παράθυρο ευκαιρίας». Προκειμένου να συμπεριληφθεί στη διαδικασία και η εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Καταληκτικά, ποτέ δεν αφήνεις μια τέτοια κρίση να πάει χαμένη.
* Ο κ. Σωτήριος Κ. Σέρμπος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.