Επί δεκαετίες οι επεμβάσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στη χώρα μας (με την εξαίρεση του ν. Διαμαντοπούλου που επιχείρησε τομές) προσπαθούσαν είτε να εξωραΐσουν με τριτεύουσες αλλαγές την καθήλωση και τον αναχρονισμό είτε να ικανοποιήσουν συντεχνιακά συμφέροντα και να προσαρμοστούν σε κατεστημένες δομές ισχύος. Η αναγγελία του πρωθυπουργού ότι θα αξιοποιηθεί το άρθρο 28 του Συντάγματος ώστε, μέσω διακρατικών συμφωνιών, να μπορούν να αναγνωρίζονται οι πανεπιστημιακές σπουδές που θα προσφέρουν ξένα ιδρύματα στην Ελλάδα, έρχεται να ταράξει τα νερά στο εγχώριο πανεπιστημιακό τοπίο και να σπάσει αρτηριοσκληρωτικές αγκυλώσεις.
Η προοπτική αυτή, με κατάληξη την αλλαγή του άρθρου 16, θα βγάλει πρώτα απ’ όλα την Ελλάδα από τη γελοία θέση της διεθνούς εξαίρεσης: να είναι η μόνη χώρα που δεν αναγνωρίζει ακαδημαϊκά πτυχία τα οποία αναγνωρίζονται σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο. Δηλαδή, πλέον, ένας απόφοιτος μη κρατικού ιδρύματος που θα έχει σπουδάσει στην Ελλάδα, θα μπορεί να κάνει μεταπτυχιακά στη χώρα του και να διεκδικεί ακαδημαϊκές θέσεις τόσο στο εξωτερικό, όπως έκανε πάντα, όσο και εντός της χώρας όπου ακαδημαϊκά λογίζεται σήμερα απόφοιτος λυκείου, ακόμη κι αν μετά τις σπουδές του εδώ έφτασε να κάνει και διδακτορικό στο εξωτερικό. Ετσι θα αντιμετωπιστεί και το σοβαρό πρόβλημα της άνισης μεταχείρισης των Ελλήνων πολιτών, που επειδή σπουδάζουν στη χώρα τους αντιμετωπίζονται σαν δεύτερης κατηγορίας πολίτες. Θα απαλλαγούμε, τέλος, από μια σειρά παραλογισμών: 1) να σπουδάζεις σε μη κρατικό ίδρυμα στην Αλβανία ή τη Βουλγαρία και το πτυχίο σου να έχει προοπτική αναγνώρισης στην Ελλάδα, ενώ αν το κάνεις σε αντίστοιχο ίδρυμα εδώ να μην έχεις καμία. 2) Να αναγνωρίζονται τα επαγγελματικά προσόντα αποφοίτων από ιδρύματα που πληρούν τις προδιαγραφές πανεπιστημίων, αλλά όχι τα ακαδημαϊκά, λες και τα πανεπιστήμια είναι επαγγελματικές σχολές. Τα πανεπιστήμια δίνουν επαγγελματικά προσόντα επειδή δίνουν πρώτα απ’ όλα ακαδημαϊκά. 3) Να εκχωρείς την αξιολόγηση δομών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε φορείς του εξωτερικού, όπως συμβαίνει σήμερα με τα ιδιωτικά κολέγια που λειτουργούν στη χώρα με συμφωνίες δικαιόχρησης με ευρωπαϊκά ΑΕΙ, κι εσύ ως πολιτεία να νίπτεις τας χείρας σου και να μην προστατεύεις τους δικούς σου πολίτες.
Η μεταρρύθμιση των δημόσιων πανεπιστημίων είναι το μείζον, διότι εκεί θα σπουδάζει η μεγάλη πλειονότητα της νεολαίας της χώρας.
Η βούληση της κυβέρνησης να προχωρήσει σε αυτή τη λύση, που καταλαβαίνω από αναλύσεις νομικών πως είναι θεσμικά εφικτή, σημαίνει ότι πρέπει, αφενός να τεθούν σοβαρές προδιαγραφές, όπως ήδη εξαγγέλθηκε, για την ίδρυση πανεπιστημίων, δημόσιων και μη δημόσιων, και αφετέρου να μην εγκαταλειφθούν τα δημόσια πανεπιστήμια στη μοίρα τους. Η μεταρρύθμιση των δημόσιων πανεπιστημίων είναι το μείζον διότι εκεί θα σπουδάζει η μεγάλη πλειονότητα της νεολαίας της χώρας. Η μεταρρύθμιση αυτή θα διευκολυνθεί, διότι με τις νέες εξελίξεις θα πρέπει το υπουργείο Παιδείας να παραχωρήσει μεγαλύτερη αυτονομία στα δημόσια ιδρύματα για να μπορέσουν να ανταγωνιστούν τα ιδιωτικά, ώστε η τριτοβάθμια εκπαίδευση στη χώρα να ανθήσει. Το υπουργείο πρέπει να απαιτεί λογοδοσία και να ασκεί υψηλή εποπτεία. Αυτό σημαίνει πως φαραωνικοί νόμοι, όπως ο τελευταίος που ψηφίστηκε, πρέπει να αλλάξουν, όχι μόνο διότι φάνηκαν ήδη στην πράξη οι σοβαρές δυσκολίες εφαρμογής αλλά, κυρίως, διότι υπεισέρχονται σε εξαντλητικές ρυθμίσεις απίθανων λεπτομερειών. Τα δημόσια πανεπιστήμια, παρά τις αντιστάσεις, θα υποχρεωθούν να αλλάξουν. Θα υπάρχουν πλέον new kids on the block. Οσα ενδιαφέρονται για την εκπαίδευση στη χώρα δεν έχουν τίποτε να φοβηθούν. Εχουν την παράδοση, τις υποδομές, το δυναμικό για να πρωταγωνιστήσουν. Αρκεί να θέλουν να συντονίσουν το βήμα τους με τις εξελίξεις προς όφελος των σπουδαστών τους και της χώρας και να μην προστατεύουν κατεστημένα συμφέροντα. Αν εξακολουθήσουν, π.χ., να εκλέγουν ημετέρους, οι καλοί υποψήφιοι που σήμερα βρίσκουν κλειστές πόρτες θα έχουν και άλλες επιλογές, καθώς θα μπορούν να στελεχώνουν ανταγωνιστικά ιδρύματα.
Προβάλλεται συχνά η αντίρρηση απ’ όσους δεν θέλουν την αλλαγή του «16», ότι δεν διαφωνούν να έρθει το Χάρβαρντ στην Ελλάδα, μόνο που δεν θα έρθει. Ας δεχθούμε ότι δεν θα έρθει. Γιατί πρέπει να του απαγορεύουμε να έρθει; Ολα αυτά δεν είναι παρά προσχήματα και προφάσεις. Η χώρα δεν έχει παρά να ωφεληθεί από την ελευθερία και τους ανοιχτούς ορίζοντες στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Η κ. Βάσω Κιντή είναι καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο ΕΚΠΑ.