Για ένα καλοκαίρι ακραίων καιρικών συνθηκών που εξελίσσεται όμως σε μία νέα βίαιη κανονικότητα για την Ευρώπη αλλά και για όλο τον κόσμο, κάνει λόγο ο Ευρωπαίος επίτροπος Διαχείρισης Κρίσεων, Γιάνες Λέναρτσιτς , σε συνέντευξη που παρέθεσε στην «Κ» μετά την καταστροφική πυρκαγιά στον Εβρο, που χαρακτηρίστηκε ως η μεγαλύτερη στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ό,τι αφορά τις καμένες εκτάσεις.
Σχολιάζοντας τα ακραία φαινόμενα με τα οποία είναι αντιμέτωπη η χώρα μας τα τελευταία 24ωρα και είχαν ως αποτέλεσμα μέχρι στιγμής τρεις άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους, ο κ. Λέναρτσιτς επισημαίνει πως «παρακολουθούμε στενά τις εξελίξεις στην Ελλάδα και συγκεκριμένα την πρόσθετη πρόκληση που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή η χώρα με τις πλημμύρες και είμαστε έτοιμοι να ανταποκριθούμε εάν μας ζητηθεί».
Αναφερόμενος στις χιλιάδες καμένες εκτάσεις που άφησαν πίσω τους οι μέγα-πυρκαγιές, ο Ευρωπαίος επίτροπος επισημαίνει πως καμία χώρα δεν θα μπορούσε να αντέξει μόνη της αυτό που συνέβη στην Ελλάδα, τονίζοντας ότι τόσο ο ενισχυμένος πυροσβεστικός εναέριος στόλος του rescEU και το πρόγραμμα προεγκατάστασης πυροσβεστών όσο και η βοήθεια 13 χωρών προς τη χώρα μας ήταν δύο ουσιαστικά βήματα στήριξης. Ο κ. Λέναρτσιτς επισημαίνει την ανάγκη ενίσχυσης της ετοιμότητας του ευρωπαϊκού μηχανισμού, με στόχο την ανταπόκρισή του σε τόσο βίαιες περιόδους πυρκαγιών, ενώ αναγνωρίζει την ανάγκη αύξησης των επενδύσεων στον τομέα της πρόληψης και της προσαρμογής.
Γνωστοποιώντας πως ομάδα εμπειρογνωμόνων για τις πυρκαγιές του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της Ε.Ε. θα αξιολογήσει στο τέλος του καλοκαιριού τι είδους μέσα θα χρειαστούν τα κράτη της Ε.Ε για το επόμενο έτος, ο Ευρωπαίος επίτροπος επισημαίνει πως οι διαπραγματεύσεις με τους κατασκευαστές για την παραγγελία των 24 Canadair από τη rescEU βρίσκονται στο τελικό τους στάδιο και θα είναι έτοιμα προς χρήση το 2027.
Τέλος, δεδομένου πως όλα δείχνουν ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα γίνουν συχνότερα και σφοδρότερα, ο κ. Λέναρτσιτς τονίζει τη σημασία μίας ενιαίας προσαρμογής της Ε.Ε. στη νέα βίαιη κανονικότητα, γεγονός που θα προϋποθέτει καλύτερες και περισσότερες επενδύσεις στην πρόληψη και την προσαρμογή αλλά και στη χρήση σημαντικών χρηματοδοτικών μέσων – συμπεριλαμβανομένων και των γεωργικών κονδυλίων της Ε.Ε.– με στόχο τη στήριξη των κρατών-μελών.
– Οταν είχατε έρθει στην Ελλάδα πριν από δύο χρόνια, η χώρα μας ήταν αντιμέτωπη με το χειρότερο κύμα δασικών πυρκαγιών της δεκαετίας. Φέτος, η φωτιά στον Εβρο είναι η μεγαλύτερη στην Ιστορία της Ε.Ε. Θεωρείτε πως έπρεπε να έχουν ληφθεί περισσότερα μέτρα αντιμετώπισης πυρκαγιών σε συλλογικό και κρατικό επίπεδο;
Οι εντυπώσεις που προσκόμισα από την επίσκεψή μου στην Ελλάδα πριν από δύο χρόνια απλώς επιβεβαίωσαν αυτό που ξεκίνησε να γίνεται όλο και πιο εμφανές με την έναρξη κάθε αντιπυρικής περιόδου. Η περσινή περίοδος των πυρκαγιών ξεπέρασε την προηγούμενη. Πέρυσι ευτυχώς η Ελλάδα δεν επλήγη σε τόσο μεγάλο βαθμό, αλλά χώρες και περιοχές που παραδοσιακά δεν είχαν πληγεί βίωσαν πρωτόγνωρες καταστροφές. Πλέον κατανοούμε πως οι πυρκαγιές γίνονται πιο έντονες και ξεσπούν το ίδιο χρονικό διάστημα. Μετά τις περσινές καταστροφές, όπως κάθε χρόνο, καλέσαμε τους αρμόδιους υπουργούς από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες για μία συνάντηση με θέμα τα διδάγματα από τις πυρκαγιές, καθώς αυτές άρχισαν να εξαπλώνονται στη Βόρεια και Κεντρική Ευρώπη. Τότε υπήρχε μία σαφής κοινή συνειδητοποίηση πως οι πυρκαγιές πρέπει να αφορούν την Ευρώπη στο σύνολό της. Ετσι ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της Ε.Ε. θα πρέπει πρωτίστως να ενισχύσει τη συνεργασία μεταξύ των κρατών με στόχο την πρόληψη, την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση των πυρκαγιών σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Αυτό σήμαινε την επέκταση του υφιστάμενου στόλου πυροσβεστικών αεροσκαφών της Ευρώπης, δηλαδή των εθνικών στόλων, καθώς και την αύξηση των εφεδρικών πυροσβεστικών αεροσκαφών έκτακτης ανάγκης rescEU. Για τους παραπάνω λόγους παραδώσαμε και διπλασιάσαμε τον αεροπορικό στόλο rescEU από 12 σε 28 αεροσκάφη, στο πλαίσιο της προετοιμασίας για το καλοκαίρι του 2023. Ενα άλλο σημαντικό συμπέρασμα ήταν ότι πρέπει να βελτιώσουμε την ανταπόκρισή μας στις πυρκαγιές σε όλη την Ευρώπη μέσω του προγράμματος προεγκατάστασης Ευρωπαίων πυροσβεστών σε όλη την ήπειρο. Οπως γνωρίζετε, η πρακτική αυτή αποδείχθηκε επιτυχής πέρυσι στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και συνεχίστηκε και φέτος με τη συμμετοχή περισσότερων χωρών. Το καλοκαίρι του 2022, η Ε.Ε. έστειλε 200 πυροσβέστες και τεχνικό εξοπλισμό από 6 ευρωπαϊκές χώρες στην Ελλάδα (104 τον Ιούλιο και 98 τον Αύγουστο). Φέτος διπλασιάσαμε τον στόλο επίγειων πυροσβεστικών μέσων και επεκτείναμε το πρόγραμμα προεγκατάστασης πυροσβεστών στη Γαλλία και την Πορτογαλία. Και τέλος, το πιο σημαντικό, συμμεριστήκαμε την άποψη ότι πρέπει να ενισχύσουμε τις προσπάθειες για την πρόληψη των πυρκαγιών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Για τον σκοπό αυτόν καταρτίσαμε ένα σχέδιο δράσης ώστε να συμβάλουμε στις προσπάθειες των κρατών-μελών της ΕΕ να διαφυλάξουν τα δάση μας από τις πυρκαγιές, να βελτιώσουν τις τοπικές ικανότητες, να χρησιμοποιήσουν καλύτερα τα εργαλεία του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ε.Ε., καθώς και να μοιραστούμε τις γνώσεις για την πρόληψη των πυρκαγιών εξαρχής.
Να αυξηθούν οι επενδύσεις στην πρόληψη και την προσαρμογή.
Παρ΄όλα αυτά οι πυρκαγιές φέτος επέστρεψαν στην Ελλάδα με την πιο καταστροφική τους δύναμη μέχρι σήμερα. Λαμβάνοντας υπόψη το εξαιρετικά ζεστό και ξηρό καλοκαίρι, σε συνδυασμό με τους ισχυρούς ανέμους, αυτό δεν αποτελεί έκπληξη. Καμία χώρα δεν θα μπορούσε να αντέξει μόνη της, αυτό που συνέβη στην Ελλάδα. Ο ενισχυμένος πυροσβεστικός εναέριος στόλος του rescEU και οι πυροσβέστες που έχουν τοποθετηθεί εκ των προτέρων ήταν ένα ουσιαστικό βήμα προκειμένου να βοηθηθεί η χώρα που το έχει ανάγκη. Κι αυτό διότι οι πυροσβέστες άλλων χωρών έπρεπε να παραμείνουν σε μεγάλο βαθμό στη θέση τους και να είναι σε ετοιμότητα λόγω του αυξημένου κινδύνου πυρκαγιάς.
Τα παραπάνω μας οδηγούν σε ένα προφανές συμπέρασμα – πρέπει να συνεχίσουμε να ενισχύουμε την ετοιμότητα για να είμαστε σε θέση να ανταποκριθούμε σε ακόμη πιο βίαιες περιόδους πυρκαγιών. Ως εκ τούτου, η ΕΕ θα συνεχίσει να ενισχύει σταδιακά τις πυροσβεστικές της ικανότητες, ενώ τα ίδια τα κράτη μέλη πρέπει να το πράττουν κατ’ αρχάς. Ωστόσο, το σημαντικότερο συμπέρασμα θα πρέπει να είναι η αναγνώριση της ανάγκης να αυξηθούν οι επενδύσεις στην πρόληψη και την προσαρμογή. Η ΕΕ υποστηρίζει ήδη τέτοιες προσπάθειες, αλλά είμαι βέβαιος ότι μπορεί να κάνει περισσότερα και θα κάνει περισσότερα, με τα κράτη μέλη να έχουν φυσικά τον πρώτο λόγο.
– Δεδομένου πως η Ελλάδα είναι το πιο πολύπαθο κράτος της ΕΕ από τις πυρκαγιές φέτος, υπάρχει ενδεχόμενο ενίσχυσης του εναέριου και επίγειου στόλου πυρόσβεσης rescEU στη χώρα μας;
Όπως γνωρίζετε, στο πλαίσιο της ΕΕ, η ευθύνη για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της καταστροφής ανήκει στη χώρα όπου συμβαίνει η καταστροφή. Αυτό σημαίνει ότι οι ελληνικές εθνικές αρχές έχουν τον πρώτο λόγο για τη διασφάλιση ενός επαρκούς εθνικού στόλου πυροσβεστικών μέσων για τα επόμενα χρόνια. Ο κύριος ρόλος της Επιτροπής είναι να στηρίζει τις χώρες συντονίζοντας μια γρήγορη και αποτελεσματική ανταπόκριση μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ, εφόσον της ζητηθεί βοήθεια.
Μετά το τέλος του φετινού καλοκαιριού, η ομάδα εμπειρογνωμόνων για τις πυρκαγιές του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ θα αξιολογήσει, μεταξύ άλλων, τι είδους μέσα είναι πιθανότερο να χρειαστούν για το επόμενο έτος. Φέτος είδαμε πόσο πολύτιμη ήταν ο μηχανισμός προεγκατάστασης πυροσβεστών στην Ελλάδα. Θέλουμε να συνεχίσουμε αυτή την επιτυχημένη επιχείρηση. Και το πιο σημαντικό, αυτό το καλοκαίρι απέδειξε την προστιθέμενη αξία και επιβεβαίωσε την αναγκαιότητα για τον στόλο του rescEU.
Πυροσβέστες από 13 χώρες δίπλα στους Έλληνες συναδέλφους τους.
Na τονίσω επίσης ότι υπήρξε τεράστια αλληλεγγύη μεταξύ της Ελλάδας και της οικογένειας πολιτικής προστασίας της ΕΕ. Τα ελληνικά αιτήματα για διάφορες μορφές βοήθειας μέσω του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ ικανοποιήθηκαν γρήγορα και ομάδες εναέριας και επίγειας πυρόσβεσης από την Κύπρο, την Τσεχία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Κροατία, την Ισπανία, τη Σουηδία, τη Σλοβακία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Σερβία, τη Γαλλία και την Ιταλία έδιναν μάχη κατά των πυρκαγιών δίπλα στους Έλληνες συναδέλφους τους.
Στις προσπάθειες προετοιμασίας μας για την επόμενη χρονιά, θα λάβουμε φυσικά υπόψη τον ακραίο κίνδυνο πυρκαγιάς σε ολόκληρη την περιοχή της Μεσογείου. Αυτό περιλαμβάνει την Ελλάδα, αλλά και άλλες χώρες, καθώς οι πυρκαγιές γίνονται όλο και πιο συχνές στην Κεντρική και την Βόρεια Ευρώπη.
– Σε τι φάση βρίσκεται η παραγγελία των 24 πυροσβεστικών αεροσκαφών από την rescEU; Μετά τον φετινό απολογισμό καταστροφών καταδεικνύεται αναγκαία η συντόμευση της;
Τα ενδιαφερόμενα κράτη-μέλη της Ε.Ε. έχουν λάβει οικονομική στήριξη για την αγορά των αεροσκαφών και οι διαπραγματεύσεις με τους κατασκευαστές για την αγορά τους βρίσκονται στο τελικό τους στάδιο. Τα αεροσκάφη αναμένεται να τεθούν σταδιακά σε λειτουργία από το 2027, καθώς δεν υπάρχουν αεροσκάφη Canadair στην αγορά αυτή τη στιγμή και δεν είναι δυνατή η επίσπευση της παράδοσής τους, διότι πρέπει να κατασκευαστούν από το μηδέν.
Οι διαπραγματεύσεις για την αγορά Canadair βρίσκονται στο τελικό τους στάδιο με τους κατασκευαστές.
Η Ε.Ε. πέτυχε μια σημαντική πρόοδο με τον συγκεκριμένο κατασκευαστή, καθώς μέχρι σήμερα δεν υπήρχε ενεργή γραμμή παραγωγής και συντονίζει αυτές τις κοινές προσπάθειες ώστε τα αεροσκάφη να είναι διαθέσιμα το συντομότερο δυνατό. Συνοπτικά, στο πλαίσιο της συμφωνίας με τον Καναδό κατασκευαστή θα διαπραγματευτούν συνολικά 24 αεροσκάφη (12 για τον στόλο της rescEU και 12 για άμεση εθνική χρήση από 6 κράτη-μέλη).
– Είναι ξεκάθαρο πως η κλιματική αλλαγή μας φέρνει αντιμέτωπους με περισσότερες προκλήσεις και καταστροφές. Θεωρείτε πως η Ε.Ε. έχει ανάγκη από ένα νέο μοντέλο διαχείρισης κρίσεων προκειμένου να θωρακιστεί αρχικά από τα ακραία καιρικά φαινόμενα και εν συνεχεία από τις συνέπειές τους όπως είναι οι μέγα-πυρκαγιές και οι πλημμύρες.
Οι καταστροφές που τροφοδοτούνται από την κλιματική αλλαγή δεν είναι κάτι καινούργιο για εμάς. Εχουμε γίνει μάρτυρες των καταστροφικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής εδώ και χρόνια, και γι′ αυτόν ακριβώς τονλόγο έχουμε αυξήσει την ετοιμότητά μας.
Μόλις πριν από λίγα χρόνια το rescEU ήταν απλώς μια πολιτική πρόταση στα χαρτιά. Τώρα, τον Αύγουστο του 2023, 18 αεροσκάφη από τα κοινά πυροσβεστικά αποθέματα της Ε.Ε. επιχειρούν στην Ελλάδα. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό επίτευγμα, ακόμη και εν μέσω αυτών των τραγικών γεγονότων.
Ομως, στη διαχείριση κρίσεων, πρέπει πάντα να έχουμε το βλέμμα μας στραμμένο στο μέλλον, ώστε να είμαστε προετοιμασμένοι για τις καταστροφές που έρχονται. Δεν αρκεί να είμαστε μόνο σε ετοιμότητα, πρέπει να επενδύσουμε τόσο στο κομμάτι της πρόληψης όσο και της προσαρμογής, ώστε να περιοριστούν οι καταστροφές και οι ζημιές από τέτοιες πυρκαγιές στις κοινότητες, τις οικονομίες μας και φυσικά στο περιβάλλον.
– Ποια πρόσθετα μέτρα θα έπρεπε να λάβουμε προς στην κατεύθυνση της πρόληψης σε ευρωπαϊκό και κρατικό επίπεδο;
Από την άποψη της πολιτικής προστασίας, η Επιτροπή συνεργάζεται με τα αρμόδια υπουργεία Πολιτικής Προστασίας για να υποστηρίξει, να συμπληρώσει και να συντονίσει τις προσπάθειές τους στην πρόληψη των δασικών πυρκαγιών και στον σχεδιασμό διαχείρισης κινδύνων.
Στο πλαίσιο αυτό χρηματοδοτούμε σχετικά έργα πρόληψης και ετοιμότητας, αποστέλλοντας εμπειρογνώμονες κατόπιν αιτήματος για την αξιολόγηση των κινδύνων, την παροχή συμβουλών και την υποστήριξη των τοπικών ή εθνικών Αρχών. Διοργανώνουμε επίσης ετήσιες συναντήσεις με τα κράτη-μέλη για να συζητήσουμε τις προκλήσεις της εποχής των δασικών πυρκαγιών στην Ευρώπη και να δούμε πώς μπορούμε να συνδράμουμε καλύτερα τις χώρες στις προσπάθειες πρόληψης και αντιμετώπισης καταστροφών. Από την πλευρά της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Πολιτικής Προστασίας αντλεί επίσης διδάγματα και επεξεργάζεται καλές πρακτικές από τις δραστηριότητές της στον τομέα της πρόληψης και της ετοιμότητας.
Υπάρχουν σημαντικά χρηματοδοτικά μέσα που πρέπει να χρησιμοποιηθούν για να στηρίξουν τα κράτη-μέλη.
Σε ευρύτερη κλίμακα, λόγω της προβλεπόμενης συνέχειας και πιθανότατα ακόμη και της εντατικοποίησης της παρατηρούμενης τάσης για συχνότερα και εξαιρετικά σφοδρά καιρικά φαινόμενα, όπως οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες, είναι ουσιώδες να προσαρμοστεί η Ε.Ε. στο σύνολό της σε αυτή τη βίαιη νέα κανονικότητα. Αυτό θα σήμαινε κυρίως καλύτερες και περισσότερες επενδύσεις στην πρόληψη και την προσαρμογή. Τέλος, υπάρχουν ορισμένα σημαντικά χρηματοδοτικά μέσα συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής συνοχής και της κοινής γεωργικής πολιτικής, τα οποία θα μπορούσαν και θα έπρεπε να χρησιμοποιηθούν για να στηρίξουν τα κράτη-μέλη ώστε να βελτιώσουν την ανθεκτικότητά τους σε τέτοιου είδους καταστροφές.
