Αυτή είναι μια παλιά ηπειρώτικη παροιμία. Οχι τόσο γνωστή, βέβαια, όσο μια άλλη: «Αρνί που φεύγει απ’ το κοπάδι, το τρώει ο λύκος». Τη δεύτερη την έκανε ευρύτερα γνωστή ο Ευάγγελος Αβέρωφ το 1985. Είχε, τότε, χάσει ο Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος στις εσωκομματικές εκλογές της Νέας Δημοκρατίας από τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και απογοητευμένος αποφάσισε να αποχωρήσει από το κόμμα και να ιδρύσει δικό του, τη ΔΗ.ΑΝΑ. Δεν χρειάζεται να σας θυμίσω την τύχη του, είναι η ίδια με όλα τα παρόμοια splinter parties (τα κόμματα που ιδρύουν διαφωνούντες που εγκαταλείπουν ένα μεγάλο κόμμα) στην περίοδο της Μεταπολίτευσης: τα τρώει ο λύκος.
Κι όμως, η ιστορία δεν διδάσκει. Οι ηττημένοι στις εσωκομματικές διαδικασίες επιμένουν να δοκιμάζουν την τύχη τους. Το κάνουν για διάφορους λόγους: (α) Αυταπάτη μεγαλείου: οι διαφωνούντες νομίζουν ότι είναι τόσο σημαντικοί που θα τους ακολουθήσει το μέγα πλήθος δικαιώνοντας την αποχώρησή τους. (β) Ιδεοληψία: οι διαφωνούντες δεν ανέχονται όσους θεωρούν αιρετικούς, δηλαδή όλους τους άλλους (εδώ η Αριστερά έχει μεγάλη παράδοση). (γ) Καιροσκοπισμός: οι διαφωνούντες ελπίζουν να χρησιμοποιήσουν το προσωποπαγές κόμμα τους ως διαπραγματευτικό ατού για να επανέλθουν με καλύτερους όρους. δ) Εξορία: εξωθούνται ή ακόμα και εκδιώκονται από τους νικητές. Από το 1974 μέχρι σήμερα έχουμε δει πολλές περιπτώσεις που αποτελούν συνήθως συνδυασμό των τεσσάρων λόγων αποχώρησης. Ενα είναι βέβαιο, πως αν δεν πιάσει το (γ) και δεν επιστρέψουν πριν νυχτώσει στο μαντρί, ο λύκος καραδοκεί.
Αλλά επέλεξα άλλη παροιμία για τον τίτλο, όχι τυχαία. Ενα μεγάλο μέρος των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ πιστεύει πως μετά την εκλογή Κασσελάκη το κόμμα τους κατευθύνεται ολοταχώς προς έναν γκρεμό, σε μια μετάλλαξη που την ταυτίζουν με την καταστροφή. Θα προτιμούσαν ένα μικρότερο αλλά ορθόδοξο κόμμα, παλαιοαριστερού τύπου, με τα κόκκινα λάβαρα και τα παραφερνάλιά τους. Ακούω το επιχείρημά τους ως εξής: «Ακόμα κι αν ο σύντροφος Κασσελάκης είναι αποτελεσματικός και νικήσει τη Δεξιά, η νίκη δεν θα είναι της Αριστεράς και δεν θα οδηγήσει σε πραγματική ανατροπή και έλεγχο των αρμών της εξουσίας». Καταλογίζουν διπλή ευθύνη στον Αλέξη Τσίπρα: όχι μόνο γιατί φύτευσε τον Κασσελάκη στον ΣΥΡΙΖΑ αλλά και γιατί ο ίδιος ο Τσίπρας ήταν –μας λένε τώρα– μια πρώιμη εκδοχή Κασσελάκη που μετέτρεψε ένα αριστερό συλλογικό κόμμα σε βοναπαρτικό.
Θα οδηγήσει η κριτική σε διάσπαση; Δεν νομίζω, για πολλούς λόγους. Κατ’ αρχάς, ο Στέφανος Κασσελάκης δεν νίκησε απλώς, θριάμβευσε. Οποιος αποχωρήσει τώρα θα δείξει περιφρόνηση στις δημοκρατικές διαδικασίες, στα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ, στους κανόνες που έχει ήδη αποδεχθεί. Επιπλέον, η αριστερή πτέρυγα του ΣΥΡΙΖΑ είδε με τα ίδια της τα μάτια να κατασπαράζει ο λύκος τον Αλέκο Αλαβάνο, τον Παναγιώτη Λαφαζάνη, τον Γιάνη Βαρουφάκη. Ξέρει πολύ καλά την τύχη που την περιμένει έξω από το μαντρί και δεν φαίνεται να είναι διατεθειμένη να αυτοκτονήσει για ένα πουκάμισο αδειανό.
Ομως υπάρχει ένας άλλος λόγος που θα αποτρέψει τη διάσπαση. Θα παρατηρήσατε πως τα περισσότερα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ και οι περισσότεροι βουλευτές του έχουν εξαφανιστεί μετά την πρώτη Κυριακή. Περίμεναν να δουν πού θα κάτσει η μπίλια. Ελάχιστοι εκδηλώθηκαν και εκτέθηκαν κατά του Κασσελάκη. Αλλά κι από αυτούς οι περισσότεροι το έχουν ήδη αποδεχθεί. Θα αποχωρήσουν μόνο όσοι δεν έχουν τίποτε να χάσουν και βέβαια αυτοί που πιστεύουν όσα λένε – είτε είναι ιδεολόγοι είτε είναι ιδεοληπτικοί. Το μεγάλο μέρος των στελεχών, ιδίως των νεότερων, δυναμικότερων και φιλόδοξων, που ενώ έλπιζαν να επιστρέψουν στην εξουσία (που ήταν τόσο γλυκιά πανάθεμά την), επέστρεψαν τελικά σε δικηγορικά γραφεία, σε διδακτορικά που είχαν παρατήσει και σε θέσεις γραφείου που δεν τους χωράνε, θα πίνουν νερό στο όνομα του Κασσελάκη. Για όσο διάστημα το θαύμα θα κρατήσει.
* Ο κ. Αριστείδης Ν. Χατζής είναι καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.