Το μήνυμα ήταν προσεκτικά ζυγισμένο. Δημόσια, η γλώσσα που επελέγη είχε στόχο την καταλλαγή. Το Μαξίμου θέλει να φέρει τη μεταρρύθμιση του οικογενειακού δικαίου με τις λιγότερες δυνατές εντάσεις. Εκτός μικροφώνου, όμως, το μήνυμα πρωτίστως προς τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου είναι κατηγορηματικό: η στάση του καθενός καταγράφεται στο «πολιτικό μητρώο» του. Και θα κριθεί σε δεύτερο χρόνο.
Αυτή η μέθοδος της «βελούδινης» πειθαρχίας άρχισε να ξεδιπλώνεται μετά τη συνέντευξη του Κυριάκου Μητσοτάκη την περασμένη Τετάρτη στη δημόσια τηλεόραση, όπου παρουσίασε το περιεχόμενο της νομοθετικής πρωτοβουλίας για την ισότητα στον γάμο, που προγραμματίζεται να συζητηθεί στο επόμενο υπουργικό συμβούλιο στα τέλη του μήνα. Μιλώντας για τους υπουργούς που διαφωνούν με το νομοσχέδιο, ο πρωθυπουργός είπε πως θα προσέλθουν στην ψηφοφορία «με τη βουλευτική τους ιδιότητα», αποφεύγοντας δημοσίως την επιβολή της κομματικής πειθαρχίας. Την επόμενη μέρα ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης απέφυγε να κάνει οποιαδήποτε ερμηνεία της αποστροφής του πρωθυπουργού, εμμένοντας αυστηρά στη φράση του κ. Μητσοτάκη περί «μεγαλύτερης δέσμευσης» των υπουργών να ψηφίσουν κάτι που αποφασίζει το υπουργικό συμβούλιο.
Δημιουργική ασάφεια
Η αόριστη αναφορά του πρωθυπουργού, που δεν έλυνε τον γρίφο τι θα γίνει εάν κάποιο μέλος της κυβέρνησης απέχει ή καταψηφίσει το νομοσχέδιο, δεν έγινε τυχαία. Το προηγούμενο διάστημα στο Μέγαρο Μαξίμου, στις κλειστές συσκέψεις όπου συζητήθηκε το θέμα της πειθαρχίας, οι επιλογές που έπεσαν στο τραπέζι ήταν τρεις: η πρώτη να υπάρξει απόλυτη ελευθερία και στους υπουργούς χωρίς κυρώσεις, μια πρόταση που απορρίφθηκε εν τη γενέσει της, καθώς θα έστελνε λάθος μήνυμα και θα δημιουργούσε φοβερές ανισορροπίες στο εσωτερικό της Κ.Ο. Πηγή του Μαξίμου εξηγεί στην «Κ»: «Δεν μπορεί κάποιος να απολαμβάνει κυβερνητικής θέσης και ταυτόχρονα να καταψηφίζει θέση της κυβέρνησης, καθώς αυτό δημιουργεί και αθέμιτο ανταγωνισμό στον απλό βουλευτή που εκλέγεται στην ίδια περιφέρεια». Αρα, απόμειναν δύο βασικές επιλογές: η πρώτη να δώσει το δικαίωμα να αποφασίσουν και οι υπουργοί, όπως οι βουλευτές, κατά συνείδηση, και η δεύτερη, να αποφασιστεί πως όποιος παρεκκλίνει της κυβερνητικής γραμμής φεύγει αυτομάτως από την κυβέρνηση. Με την τοποθέτησή του ο πρωθυπουργός έδειξε πως επέλεξε την πρώτη επιλογή για τους εξής δύο λόγους: αφενός ο ίδιος απέφυγε να εμφανιστεί πολύ σκληρός σε ένα θέμα που διχάζει την Κοινοβουλευτική Ομάδα, αφετέρου θέλησε με αυτόν τον τρόπο να μετρήσει τις αντιδράσεις των στελεχών του. Το ερώτημα όμως παρέμενε: εάν ένας υπουργός, όπως έχει δηλώσει ο Μάκης Βορίδης, ή υφυπουργός δεν ψηφίσει το νομοσχέδιο θα παραμείνει στην κυβέρνηση; Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ» το Μαξίμου θα αφήσει τα κυβερνητικά στελέχη να αποφασίσουν κατά συνείδηση και αμέσως μετά και ο πρωθυπουργός θα πράξει το.., ίδιο. Οι υπουργοί και υφυπουργοί που θα απέχουν ή πολύ περισσότερο θα καταψηφίσουν το νομοσχέδιο «μπαίνουν σε τροχιά αποχώρησης», όπως λέει πηγή που γνωρίζει καλά τις συζητήσεις στην Ηρώδου Αττικού. Αυτό δεν σημαίνει πως την επομένη της ψήφισης του νομοσχεδίου θα γίνει ανασχηματισμός για να «τιμωρηθούν» οι αντιφρονούντες υπουργοί, αλλά στην αμέσως επόμενη «στροφή», με το πρώτο δηλαδή λάθος ή στον πρώτο ευρύτερο ανασχηματισμό, η στάση τους θα ληφθεί υπόψη για την αποχώρησή τους από το κυβερνητικό σχήμα.
Οι «απέναντι»
Οσον αφορά τα πρόσωπα που ανήκουν στο υπουργικό συμβούλιο και κλίνουν προς την αποχή ή την καταψήφιση είναι τα εξής: πρώτος, ως γνωστόν, είναι ο Μάκης Βορίδης, που έχει δηλώσει πως για λόγους συνείδησης δεν θα το ψηφίσει. Από εκεί και πέρα στους υφυπουργούς που έχουν ενστάσεις, αλλά περιμένουν να δουν αναλυτικά το νομοσχέδιο, είναι ο Γιάννης Κεφαλογιάννης, η Μαρία Κεφάλα, ο Κωνσταντίνος Κυρανάκης και ο Σταύρος Κελέτσης, που ζήτησε τη γνώμη της επιτροπής Βιοηθικής για να αποφασίσει. Η εντύπωση πάντως που έχει σχηματιστεί στο Μαξίμου είναι πως από το υπουργικό –συμπεριλαμβανομένων και των υφυπουργών– οι απώλειες θα είναι ελάχιστες, καθώς οι περισσότεροι «θα πειστούν για την ορθότητα των επιχειρημάτων». Ενδεικτική είναι η περίπτωση του Δημήτρη Βαρτζόπουλου, που ενώ αρχικά είχε εκφράσει ενστάσεις, δήλωσε πως τελικά θα το ψηφίσει. Από την άλλη, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», και οι κ. Κεφαλογιάννης και Κυρανάκης, αλλά και η κ. Κεφάλα αναμένουν κάποιες διευκρινίσεις, οι οποίες θα δοθούν από τη Δευτέρα που υπάρχει προγραμματισμένη συνεδρίαση υπό τον Ακη Σκέρτσο, για απαντήσεις σε όλες τις ερωτήσεις των βουλευτών.
Οι υπουργοί και υφυπουργοί που δεν θα υποστηρίξουν τη μεταρρύθμιση του οικογενειακού δικαίου εκτιμάται πως θα θέσουν τον εαυτό τους σε τροχιά αποχώρησης από το κυβερνητικό σχήμα.
Το δέλεαρ
Οσον αφορά τους απλούς βουλευτές, τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα, καθώς η απόφασή τους εξαρτάται από διαφορετικές παραμέτρους, που έχουν εκλογικά και τοπικά κίνητρα. Ιδιαίτερα στην περιφέρεια οι πιέσεις που δέχονται από τους πολίτες είναι πολύ πιο άμεσες, ενώ η σχέση με την Εκκλησία παίζει τον δικό της ισχυρό ρόλο. Κρίσιμο είναι σε πολλές περιπτώσεις και το τι θα πράξει ο εσωκομματικός αντίπαλος στην ίδια περιφέρεια, αλλά και το κατά πόσο τρέφουν φιλοδοξία να υπουργοποιηθούν στο μέλλον. Πηγές του Μαξίμου φαίνεται να ενθαρρύνουν αυτό το σκεπτικό, λέγοντας πως η στάση των βουλευτών σ’ αυτό το νομοσχέδιο θα ληφθεί υπόψη για πιθανή είσοδό τους στο μέλλον στο κυβερνητικό σχήμα. Βασικό κριτήριο θα παίξουν και οι εσωτερικές αντιπαλότητες ανά νομό. Για παράδειγμα, την ώρα που ο Σταύρος Καλαφάτης ως γραμματέας της Ν.Δ. και η Ελενα Ράπτη ως υφυπουργός θα υπερψηφίσουν το νομοσχέδιο, ο αντίπαλός τους στην Α΄ Θεσσαλονίκης, Κώστας Γκιουλέκας, κλίνει προς καταψήφιση, διατηρώντας έτσι την απήχησή του στο πιο συντηρητικό κοινό. Τέτοια παραδείγματα υπάρχουν πολλά σε όλη την Ελλάδα.
Ζυγίζοντας το κόστος
Στο Μέγαρο Μαξίμου, πάντως, δεν βλέπουν πως μακροπρόθεσμα το συγκεκριμένο νομοσχέδιο θα έχει εκλογικό κόστος. Κι αυτό έχει μετρηθεί. Κυβερνητική πηγή εξηγούσε στην «Κ» πως όσοι δηλώνουν πως το νομοσχέδιο επηρεάζει την ψήφο τους, πρόσκεινται ήδη σε άλλα κόμματα δεξιότερα της Ν.Δ. Αντίθετα, οι κεντροδεξιοί και δεξιοί μπορεί να παρουσιάζονται κατά πλειοψηφία αρνητικοί στο νομοσχέδιο, αλλά δηλώνουν πως αυτό δεν θα επηρεάσει την ψήφο τους. Οι πιο κεντρώοι ψηφοφόροι τάσσονται στην πλειοψηφία τους θετικά, κάτι που υπηρετεί την κεντρική στρατηγική του Κυριάκου Μητσοτάκη.
Μετρώντας ψήφους
Την ίδια ώρα στο Μαξίμου έχουν βγάλει χαρτί και μολύβι και υπολογίζουν όλα τα πιθανά σενάρια με τα οποία θα περάσει το νομοσχέδιο. Σύμφωνα με το Σύνταγμα και τον Κανονισμό της Βουλής, η έγκριση νομοσχεδίων απαιτεί την πλειoψηφία των παρόντων βoυλευτών, η oπoία όμως δεν μπορεί να είναι μικρότερη από 75 βουλευτές. Με βάση τους υπολογισμούς του Μαξίμου, αυτή τη στιγμή, το νομοσχέδιο θα το ψηφίσουν περίπου 100 βουλευτές της Ν.Δ. Ο στόχος είναι, από τους περίπου 60 που είναι προβληματισμένοι, όσοι δεν μπορούν να το υπερψηφίσουν, τουλάχιστον να απέχουν, κάτι που ο πρωθυπουργός χαρακτήρισε «αξιοπρεπή στάση». Στα υποθετικά λοιπόν σενάρια που γίνονται προσώρας –γιατί υπάρχει πολύς δρόμος μέχρι την ψήφιση– ακόμη και 30 βουλευτές να απέχουν, αμέσως το όριο πέφτει στους 136 (270:2). Αν μάλιστα απέχουν και περίπου 10 βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, όπως λένε οι πληροφορίες, το όριο πέφτει στους 131 κ.ο.κ. Η εκτίμηση του Μαξίμου είναι πως το νομοσχέδιο θα «περάσει σε κάθε περίπτωση», το ζήτημα είναι όμως να περάσει με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη πλειοψηφία.
Οι υπέρ, οι κατά και οι αναποφάσιστοι της Κοινοβουλευτικής Ομάδας
Η εκστρατεία πειθούς στην Κοινοβουλευτική Ομάδα επικεντρώνεται σε εκείνους που αμφιταλαντεύονται μεταξύ αποχής και υπερψήφισης. Το Μαξίμου αισιοδοξεί πως ουκ ολίγοι αναποφάσιστοι θα καταλήξουν στο υπέρ και άλλοι «σκληρά» κατά θα επιλέξουν την αποχή. Την εκστρατεία αυτή επιχείρησε να τορπιλίσει την Παρασκευή ο Αντώνης Σαμαράς, ο οποίος, από την Καλαμάτα, στιγμάτισε τη διέξοδο της αποχής. «Εγώ ξέρω ότι επί χρόνια όλοι οι πολιτικοί λέμε στον ελληνικό λαό ότι πρέπει να μην απέχει από τις εκλογές και να ψηφίζει για το καλό της δημοκρατίας. Θα λέμε, λοιπόν, στον ελληνικό λαό να ψηφίζει και να μην απέχει και λέμε ταυτόχρονα στους βουλευτές και στους υπουργούς να απέχουν;» είπε ο πρώην πρωθυπουργός. Το Μαξίμου, πάντως, εκτιμά ότι ο αριθμός των βουλευτών που θα υπερψηφίσουν θα προσεγγίσει τους 100. Εδώ παρατηρείται μια απόσταση μεταξύ των βουλευτών της Αττικής και της Θεσσαλονίκης σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα, καθώς φαίνεται πως οι βουλευτές που εκλέγονται στα αστικά κέντρα είναι πιο εύκολο να πουν «ναι».
Ενδεικτικά στην Α΄ Αθηνών πλην των υπουργών Κυριάκου Πιερρακάκη, Ολγας Κεφαλογιάννη και Βασίλη Κικίλια που θα υπερψηφίσουν, υπέρ τάσσονται και ο Νικήτας Κακλαμάνης με τον Αγγελο Συρίγο. Στα βόρεια, οι υπουργοί Κωστής Χατζηδάκης, Αδωνις Γεωργιάδης, Νίκη Κεραμέως, Δημήτρης Καιρίδης και Νίκος Παπαθανάσης θα υπερψηφίσουν, με τον Θοδωρή Ρουσόπουλο και τη Ζωή Ράπτη να ανήκουν στην κατηγορία των αναποφάσιστων.
Στα νότια, πλην των υπουργών Δένδια και των υφυπουργών Βούλτεψη, Θεοχάρη και Σπανάκη, υπέρ τάσσονται οι Τάκης Θεοδωρικάκος και Διονύσης Χατζηδάκης. Η Αννα Καραμανλή έχει δηλώσει πως είναι κατά, ενώ ερωτηματικό αποτελεί η στάση του Γιάννη Καλλιάνου. Στα δυτικά, πλην του υπουργού Μιχάλη Χρυσοχοΐδη και της γραμματέως του κόμματος Μαρίας Συρεγγέλα, υπέρ θα ταχθούν και οι Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης, Γιάννης Λοβέρδος. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν η Α΄ και η Β΄ Πειραιώς. Στην Α΄ είναι η υπουργός Εργασίας Δόμνα Μιχαηλίδου και ο μέχρι πρότινος υφυπουργός Κώστας Κατσαφάδος, που ανήκει στη δεξιά πτέρυγα. Ο Κατσαφάδος είναι κατά, αλλά σύμφωνα με πληροφορίες προσανατολίζεται προς την αποχή καθώς δεν θέλει να δημιουργήσει πρόβλημα στην κυβέρνηση.
Στη Β΄ Πειραιώς, ενστάσεις για το νομοσχέδιο έχει ο Δημήτρης Μαρκόπουλος. Αξιοσημείωτο «παιχνίδι» γίνεται στην Αν. Αττική. Εκεί η υπουργός Σοφία Ζαχαράκη θα είναι εκ των βασικών υποστηρικτών και ο Μάκης Βορίδης ο μοναδικός έως τώρα υπουργός που έχει ταχθεί ευθέως εναντίον. Το ποιος θα έχει οφέλη από αυτό το powergame θα φανεί. Την ίδια ώρα, ο Στέλιος Πέτσας εκφράζει προβληματισμούς και ζυγίζει την απόφασή του.
Στην Α΄ Θεσσαλονίκης, ο Στράτος Σιμόπουλος έχει αποφασίσει να απέχει, «απέναντι» στην επικρατούσα επιλογή της περιφέρειάς του. Αντίρροπες δυνάμεις αναπτύσσονται και στην περιφέρεια, όπου οι διαφωνούντες είναι πιο… φανατικοί από ό,τι στην Αθήνα. Εξαίρεση αποτελεί η Ηλεία, όπου Δημήτρης Αβραμόπουλος, Διονυσία Αυγερινοπούλου και ο άρτι υφυπουργοποιηθείς Ανδρέας Νικολακόπουλος θα ψηφίσουν υπέρ. Αντίθετα, στη γειτονική Μεσσηνία, όλοι οι «γαλάζιοι» θα καταψηφίσουν. Στην Αχαΐα, ο Ανδρέας Κατσανιώτης είναι κατά, «κόντρα» σε Χριστίνα Αλεξοπούλου και Ιάσονα Φωτήλα που είναι πιο θετικοί, ενώ ο Θανάσης Δαβάκης στη Λακωνία επίσης κινείται προς το όχι.
Η Βόρεια Ελλάδα
Πιο δύσκολα για την κυβέρνηση είναι τα πράγματα στη Μακεδονία και στη Θράκη, όπου υπάρχει πολύ συντηρητικό κοινό, ενώ η Νίκη και η Ελληνική Λύση πιέζουν δημοσκοπικά τη Ν.Δ. Πλην Θεσσαλονίκης, οι περισσότεροι βουλευτές της Βόρειας Ελλάδας τάσσονται κατά. Παράδειγμα οι Ευριπίδης Στυλιανίδης και Κώστας Γκιουλέκας που έχουν δηλώσει ήδη πως θα το καταψηφίσουν. Εξαίρεση αποτελούν οι Σέρρες, όπου οι Κώστας Καραμανλής, Τάσος Χατζηβασιλείου κινούνται υπέρ. Από την άλλη, υπάρχουν διαφόρων ειδών άτυπες «ομαδοποιήσεις». Για παράδειγμα, οι δύο νέοι σε ηλικία υφυπουργοί Γιάννης Κεφαλογιάννης και Κωνσταντίνος Κυρανάκης έχουν ίδιους προβληματισμούς με τους ίδιας γενιάς βουλευτές Αλέξανδρο Μαρκογιαννάκη και Κώστα Κεφαλογιάννη. Οι βουλευτές λένε πως αν υπάρξουν διευκρινίσεις στο θέμα της τεκνοθεσίας θα ψηφίσουν το νομοσχέδιο.