Σύννεφα έκαναν την εμφάνισή τους στις σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας, αλλά εκτός σοβαρού απροόπτου ο ουρανός θα έχει καθαρίσει μέχρι τη συνάντηση των δύο ηγετών στις 13 Μαΐου. Αφορμή στάθηκε η δρομολόγηση δημιουργίας μεγάλου θαλάσσιου πάρκου στο Αιγαίο Πέλαγος. Ενώ δεν υπάρχουν ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα ούτε τα θαλάσσια πάρκα πρόκειται να αναπτυχθούν το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, η Αγκυρα έρχεται με σειρά ανακοινώσεων να αντιδράσει, υπενθυμίζοντας το προφανές, ότι δηλαδή το μορατόριουμ των τελευταίων μηνών δεν αλλάζει κατά το ελάχιστο τις πάγιες θέσεις της σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο.
Η Τουρκία ερμηνεύει το πνεύμα της Διακήρυξης των Αθηνών με τρόπο που δεν αφήνει περιθώρια στην Ελλάδα για «μονομερείς» ενέργειες. Και η Ελλάδα, ορθώς από την πλευρά της, αποδεικνύει ότι δεν δεσμεύεται από τη Διακήρυξη των Αθηνών σχετικά με την ανάληψη πρωτοβουλιών, που αφορούν την κυριαρχία και τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Η ιδιαιτερότητα που αφορά στις περιοχές Natura σχετίζεται με το κομμάτι της ανοιχτής θάλασσας, το οποίο εκτείνεται πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης, και προς τούτο οι Τούρκοι ανησυχούν ότι θα δημιουργηθούν αρνητικά τετελεσμένα για τις καινοφανείς θέσεις τους, ειδικότερα σε σχέση με τα ακατοίκητα νησιά, για τα οποία επιδεικνύουν ιδιαίτερη ευαισθησία. Η Τουρκία, επιθυμώντας τη συνδιαχείριση στο Αιγαίο, επιδιώκει τη δημιουργία και την εδραίωση μιας συνθήκης, βάσει της οποίας η Ελλάδα θα ενημερώνει, αν δεν συνεννοείται, ακόμη και να ζητά τη συναίνεση της πρώτης, για δραστηριότητες σε περιοχές «κοινού ενδιαφέροντος».
Η ευρωπαϊκή σφραγίδα στο πρόγραμμα που προγραμματίζει η Αθήνα ενεργοποιεί περαιτέρω τα αντανακλαστικά της Αγκυρας, διότι οποιουδήποτε είδους νομιμοποίηση εκ μέρους του διεθνούς παράγοντα εν τοις πράγμασι αποδυναμώνει τα τουρκικά επιχειρήματα.
Παράλληλα, το αποτέλεσμα των πρόσφατων αυτοδιοικητικών εκλογών υποχρεώνει τον Ερντογάν σε αναζήτηση συμμάχων στους πιο συντηρητικούς και εθνικιστικούς ισλαμιστικούς πολιτικούς σχηματισμούς. Μάλιστα, η κεμαλική αντιπολίτευση, έχοντας αναθαρρήσει από την επικράτησή της, του βάζει πίεση με το αναμάσημα μαξιμαλιστικών θέσεων για εθνικά θέματα. Και παρότι ο Τούρκος πρόεδρος έχει δώσει διαπιστευτήρια πατριωτισμού, δεν θέλει να εμφανίζεται ενδοτικός.
Τέλος, παρατηρούμε μια κλιμάκωση στις αντιδράσεις της Αγκυρας. Αρχικά, μέσω της επίσημης διπλωματικής οδού του υπουργείου Εξωτερικών, εν συνεχεία μέσω του εκπροσώπου του κυβερνώντος κόμματος και χθες με μπροστάρη το υπουργείο Αμυνας, σε απάντηση στις τοποθετήσεις του κ. Δένδια.
Πάντως, ο προγραμματισμός συναντήσεων και κοινών δράσεων δεν επηρεάζεται, γεγονός που –εφόσον διατηρηθεί– καταδεικνύει την κοινή βούληση των δύο ηγεσιών να μην επιτρέψουν τη διατάραξη της πορείας εξομάλυνσης και τον εκτροχιασμό των συνεπαγόμενων διαδικασιών (π.χ. ΜΟΕ, πολιτικές διαβουλεύσεις), διατηρώντας την έμφαση σε θετική ατζέντα και ύφεση.
* O κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA) και καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.