Ενα νέο ενεργειακό τοπίο δημιουργείται στον περιβάλλοντα χώρο της Ελλάδας, από τα Βαλκάνια μέχρι τη ΝΑ Μεσόγειο, με σαφή δυτικό προσανατολισμό και μεσοπρόθεσμη στόχευση τον περιορισμό της εξάρτησης από τη Ρωσία. Οι εξελίξεις έχουν τη διακριτική, και ενίοτε επιθετικά παρεμβατική, στήριξη των ΗΠΑ, οι οποίες παροτρύνουν χώρες της περιοχής να ενταχθούν στο υπό σχεδιασμό περιφερειακό σύστημα εκμετάλλευσης και μεταφοράς πηγών ενέργειας. Ταυτόχρονα, η Ουάσιγκτον προσβλέπει και στη δική της άμεση συμμετοχή, μέσω της θαλάσσιας μεταφοράς αμερικανικού σχιστολιθικού αερίου σε τερματικούς σταθμούς της περιοχής, όπως αυτός της Αλεξανδρούπολης.
Η γεωγραφική θέση της προσδίδει στην Ελλάδα κεντρικό ρόλο και την καθιστά περιφερειακό ενεργειακό κόμβο. Από τη μια, ο Διαδριατικός αγωγός ΤΑΡ, σημαντικό τμήμα του οποίου διαπερνά την ελληνική επικράτεια και η κατασκευή του αναμένεται να αρχίσει το 2016, θα μεταφέρει αέριο από το Αζερμπαϊτζάν στην Ιταλία. Από την άλλη, ο κάθετος διασυνδετήριος αγωγός Ελλάδας – Βουλγαρίας (IGB), στον οποίο δυνητικά θα μεταφέρεται αέριο όχι μόνο από τις ΗΠΑ, αλλά και από χώρες της περιοχής που έχουν ανακαλύψει σημαντικά κοιτάσματα, όπως το Ισραήλ, η Αίγυπτος και η Κύπρος. Από το τερματικό της Αλεξανδρούπολης το αέριο θα μεταφέρεται όχι μόνο στη Βουλγαρία, αλλά σε όλα τα ανατ. Βαλκάνια. Η προοπτική μετεξέλιξης της Ελλάδας σε Gas Trading Hub θα βρεθεί ψηλά στην ατζέντα του Αμερικανού υπ. Εξωτερικών, Τζον Κέρι, κατά την επικείμενη επίσκεψή του στην Αθήνα, πιθανώς στις 13/11. Στη διάρκειά της θα εξετασθεί σε βάθος και ίσως ανακοινωθεί η ενεργειακή συνεργασία Ελλάδας – ΗΠΑ, με τη συμμετοχή της Cheniere Energy, της πρώτης αμερικανικής εταιρείας που αναμένεται από το 2016 να εξάγει σχιστολιθικό αέριο προς την Ευρώπη, χρησιμοποιώντας τερματικούς σταθμούς σε πολλές χώρες.
Η εξέλιξη αυτή είναι απόρροια της ρεαλιστικής στροφής της κυβέρνησης Τσίπρα μετά την αποχώρηση του κ. Λαφαζάνη από το υπ. Ενέργειας και το άδοξο τέλος του φλερτ με τη Μόσχα. Η Αθήνα επέλεξε να μη διαταραχθεί η σχέση με την Αμερική, αντιλαμβανόμενη ίσως ότι τα περιθώρια κινήσεων στο γεωπολιτικό πεδίο είναι περιορισμένα, αλλά και τη χρησιμότητα της στήριξης των ΗΠΑ, μέσω του ρόλου τους στο ΔΝΤ, αλλά και της προώθησης ιδιωτικών επενδύσεων στην Ελλάδα.
Θετικές κρίσεις από τον Κέρι
Η μεταστροφή της Αθήνας έτυχε θετικής υποδοχής από την Ουάσιγκτον, όπως φάνηκε στη συνάντηση του Αλ. Τσίπρα με τον Τζον Κέρι, τον Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη. Ο Αμερικανός υπ. Εξωτερικών χαρακτήρισε τον πρωθυπουργό εντυπωσιακό (formidable) πολιτικό, και αποφάσισε να επισκεφθεί την Αθήνα εντός του Νοεμβρίου.
Από την άλλη, οι εξελίξεις προκάλεσαν την έντονη δυσφορία της Μόσχας, η οποία απέσυρε το ενδιαφέρον για συμμετοχή της στις ιδιωτικοποιήσεις (ΤΡΑΙΝΟΣΕ, ΟΛΘ), ενώ ασκεί πιέσεις στη Σόφια για την ανατροπή των σχεδίων κατασκευής του IGB που θα πλήξει τη σχεδόν μονοπωλιακή παρουσία της στην περιοχή.
Το νέο σκηνικό συνεργασίας οικοδομείται προσεκτικά και συνολικά. Τις τελευταίες εβδομάδες έχουν επισκεφθεί την Αθήνα η Αμερικανίδα βοηθός υπ. Εξωτερικών για ευρωπαϊκές υποθέσεις, Βικτόρια Νούλαντ, ο ειδικός συντονιστής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την ενέργεια, Αμος Χόκσταϊν, και άλλοι χαμηλόβαθμοι αξιωματούχοι. Δεν είναι τυχαίο ότι πρόσφατα βρέθηκε στην Αθήνα και ο Βούλγαρος υπ. Εξωτερικών, Ντάνιελ Μίτοφ, ο οποίος στο περιθώριο της Γ.Σ. του ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο, συμμετείχε σε τριμερή συνάντηση με τους κ. Κοτζιά και Χόκσταϊν.
Στον περιφερειακό ενεργειακό σχεδιασμό εντάσσεται, με τις ευλογίες της Ουάσιγκτον, και η στρατηγική συνεργασία Ελλάδας – Ισραήλ, το οποίο ο κ. Τσίπρας θα επισκεφθεί στις 25/11 (στις 26 θα μεταβεί στην Παλαιστίνη) αμέσως μετά την επίσκεψη Κέρι. Ανάλογης σημασίας είναι και η συνεργασία με την Αίγυπτο και την Κύπρο. Οι πρόεδροι Αλ Σίσι και Αναστασιάδης θα έρθουν στην Αθήνα τον Δεκέμβριο για να συμμετάσχουν σε τριμερή διάσκεψη κορυφής όπου, μεταξύ άλλων, θα εξετασθεί η αξιοποίηση των κοιτασμάτων αερίου της περιοχής.