Σε μια αποστροφή του λόγου του, μιλώντας στην Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ στις 5 Μαΐου, ο Αλέξης Τσίπρας παραδέχθηκε αυτό που τόσο καιρό διέψευδαν ο ίδιος και το επιτελείο του: ότι ο βασικός υπαίτιος για την καθυστέρηση στην ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης ήταν η κυβέρνησή του. Η συμφωνία με τους θεσμούς, ισχυρίστηκε, «περιέχει τις λιγότερες δυνατές πληγές» για την κοινωνία, «δεδομένων των συσχετισμών μέσα στους οποίους παλεύουμε. Aυτή είναι και η βασική αιτία της μεγάλης καθυστέρησης αυτής της αξιολόγησης».
Θα μπορούν να γραφούν πολλά για τον ισχυρισμό ότι η συμφωνία επετεύχθη με το ελάχιστο δυνατό κοινωνικό κόστος, δεδομένου του τρόπου με τον οποίο θα πλήξει τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα (ιδιαίτερα μέσω της δραστικής μείωσης του αφορολογήτου). Εξίσου ρόδινη είναι και η ερμηνεία του πρωθυπουργού ότι η συμφωνία είναι «συνολική», συμπεριλαμβάνοντας και το χρέος (δεν υπάρχουν τέτοιες δεσμεύσεις επί του παρόντος, ενώ οποιαδήποτε αναφορά σε ελάφρυνση αναμένεται να είναι ιδιαίτερα γενικόλογη).
Ερωτήματα
Αλλά η ομολογία ότι η καθυστέρηση φέρει την υπογραφή της κυβέρνησης γεννά άλλα ζωτικά ερωτήματα. Αξιζαν τα όποια κέρδη απέσπασε ο κ. Τσίπρας το δυσβάσταχτο κόστος της παράτασης της αβεβαιότητας; Οι προβλέψεις για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας το 2017 είναι πλέον σημαντικά χαμηλότερες σε σχέση με πριν από έξι μήνες. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, πιο αισιόδοξο όλων, έριξε τις προσδοκίες του από το 2,8% στο 2,2%. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην εαρινή πρόγνωσή της που δημοσιεύθηκε την περασμένη Πέμπτη αναπροσάρμοσε το 2,7% σε 2,1% (και το 3,1% σε 2,5% για το 2018). Οι αναλυτές του ιδιωτικού τομέα είναι ακόμα πιο απαισιόδοξοι: H Alpha Bank, που τον περασμένο Οκτώβριο έβλεπε ανάπτυξη άνω του 2% για το 2017, έχει ρίξει τον πήχυ στο 1,5%. Η Citigroup έχει ψαλιδίσει την πρόβλεψή της από 1,1% σε 0,5%.
Η παράταση της ύφεσης έχει επηρεάσει αρνητικά και τον ρυθμό αποκλιμάκωσης της ανεργίας. Το ΔΝΤ, στο World Economic Outlook του Απριλίου, προβλέπει μείωση στο 21,9% φέτος και στο 21% το 2018 (τον Οκτώβριο, οι αντίστοιχες προβλέψεις ήταν 21,5% και 20,7%). Η Κομισιόν βλέπει την ανεργία να κλείνει στο 22,8% φέτος – σημαντικά υψηλότερα από την προηγούμενη εκτίμηση της (22%). H Citi, που τον περασμένο Οκτώβριο προέβλεπε ότι θα μειωνόταν στο 23% το 2017, τώρα εκτιμά ότι είναι 23,4% – μειωμένη ελάχιστα σε σχέση με τα επίπεδα του 2016.
Καθοδικές αναθεωρήσεις
Σύμφωνα με τον Δημήτρη Μαλλιαρόπουλο, διευθυντή μελετών της Τράπεζας της Ελλάδος, οι καθοδικές αναθεωρήσεις των προβλέψεων για το 2017 ήταν συνέπεια των χειρότερων των αναμενομένων αποτελεσμάτων του δ΄ τριμήνου του 2016 (μείωση του ΑΕΠ κατά 1,2% σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο). Ο κ. Μαλλιαρόπουλος θεωρεί ότι η εικόνα του α΄ τριμήνου του 2017 που προκύπτει από τους δείκτες είναι «ανάμεικτη», με την αβεβαιότητα να πλήττει κυρίως τις επενδύσεις, «που όμως αποτελούν μικρό μέρος της οικονομικής δραστηριότητας».
Το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής, στην έκθεσή του για το α΄ τρίμηνο που δημοσιεύθηκε προ ολίγων ημερών, ήταν πιο απαισιόδοξο, προκαλώντας την οργή του προέδρου του Σώματος, Νίκου Βούτση. Η έκθεση αναφέρει ότι στο α΄ τρίμηνο «η οικονομία της χώρας δεν επέστρεψε σε στέρεη ανάκαμψη, παρά τις προσδοκίες που είχαν διατυπωθεί επίσημα» και αναδεικνύει τα «συμπτώματα οικονομικής αναιμίας» στην παραγωγή και στη ρευστότητα.
Οι εξελίξεις αυτές –ιδιαίτερα η μείωση των τραπεζικών καταθέσεων, η νέα αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και των οφειλών του Δημοσίου προς τους ιδιώτες– «μπορεί να οδηγήσουν σε ολική ανατροπή των δεδομένων του με απρόβλεπτες συνέπειες».
Η αρνητική τροπή των πραγμάτων, εξηγούν οι συντάκτες της έκθεσης, «οφείλεται κατ’ αρχάς» στην καθυστέρηση της δεύτερης αξιολόγησης.
Μνημείο καθυστερήσεων
Η αυτοκτονική ολιγωρία της κυβέρνησης διαφαίνεται ξεκάθαρα σε περιπτώσεις όπως αυτή του Ελληνικού. Τον Νοέμβριο συμπληρώθηκαν δύο χρόνια από την υπογραφή της σύμβασης για το έργο, μεταξύ ΤΑΙΠΕΔ και Lamda Development. Το Δημόσιο είχε τότε δεσμευθεί, σύμφωνα με πηγές της Lamda, να εκπληρώσει όλες τις συμβατικές του υποχρεώσεις εντός διετίας, ώστε να μπορεί με το πέρας της να ξεκινήσει το έργο. Επτά μήνες μετά την πάροδο της διορίας, συνεχίζονται οι μάχες οπισθοφυλακής από υπουργεία, δασάρχες και αρχαιολογικές υπηρεσίες. Οι θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν υπολογίζεται από τον βασικό επενδυτή ότι θα φτάσουν τις 70.000 στην πλήρη ανάπτυξη του έργου, και τα έσοδα για το Δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία τα 10 δισ. σε βάθος 25ετίας. Κι όμως, τίποτα δεν έχει ξεκινήσει – ούτε είναι σαφές πότε θα ξεκινήσει…