«Λάδι στη φωτιά» των ήδη τεταμένων σχέσεων της Τουρκίας με τη Δύση ρίχνει το αμυντικό φλερτ του Ταγίπ Ερντογάν με τη Μόσχα και ειδικότερα η προοπτική απόκτησης του ρωσικού συστήματος αντιπυραυλικής άμυνας S-400, παρά την ηχηρή αντίθεση των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Ο Τούρκος ηγέτης, που δεν εμπιστεύεται τη Δύση, εξακολουθεί να ανησυχεί για την προσωπική του ασφάλεια. Υπό αυτό το πρίσμα, φέρεται να θεωρεί το συγκεκριμένο προηγμένο αμυντικό σύστημα, που «δεν ελέγχεται» από τους Δυτικούς, ικανό να εξασφαλίσει ακόμη και τη θωράκιση του προεδρικού του μεγάρου.
Μετά την πολιτική σύγκρουση, η Αγκυρα δοκιμάζει τώρα τις «αντοχές» των Δυτικών εταίρων και συμμάχων της και στο καθαρά στρατιωτικό πεδίο, προκαλώντας έντονη δυσφορία. Ενδεχόμενη ενίσχυση της γείτονος με το υπερσύγχρονο σύστημα S-400 θα ανατρέψει σημαντικά και τον συσχετισμό δυνάμεων στο Αιγαίο. Σύμφωνα με κάποιους υπολογισμούς, οι S-400 θα επιτρέπουν στην Τουρκία να ελέγχει κινήσεις αεροσκαφών σε σημαντικό τμήμα του εναέριου χώρου γειτονικών της χωρών, σε βάθος έως και 550 χλμ., και θα της παράσχουν τη δυνατότητα να «κλειδώνει» στόχους σε απόσταση 400 χλμ.
Παρότι θεωρητικά οι σχεδιασμοί αφορούν τα ανατολικά και νότια σύνορα της Τουρκίας, είναι προφανές ότι ενδεχόμενη εγκατάσταση του συγκεκριμένου συστήματος, χωρίς τους επιχειρησιακούς και λειτουργικούς περιορισμούς του ΝΑΤΟ, θα δημιουργούσε μια σημαντική υπεροπλία της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας.
Ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ, στρατηγός Ντάνφορντ, δεν άφησε περιθώρια παρερμηνειών για τον έντονο προβληματισμό που αναπτύσσεται στο αμερικανικό Πεντάγωνο, επιλέγοντας να επισημάνει ότι η Τουρκία δεν έχει ακόμη αγοράσει τους S-400 από τη Ρωσία, αλλά και να προσθέσει με έμφαση πως «εάν το έκανε, θα προκαλούσε ανησυχία».
Ωστόσο, η Αγκυρα διαμηνύει ότι βρίσκονται σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις με τη Μόσχα και πως έχει ήδη υπάρξει μια κατ’ αρχήν συμφωνία για την προμήθεια τεσσάρων συστημάτων, αξίας 2,5 δισ. δολαρίων. Τούρκοι αξιωματούχοι επισημαίνουν, μάλιστα, ότι η Ρωσία έχει συναινέσει τόσο στη συμπαραγωγή μέρους του συστήματος όσο και σε μεταφορά της προηγμένης τεχνογνωσίας. Ωστόσο, ειδικοί αμφιβάλλουν ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν θα προχωρούσε σε μια τέτοια κίνηση, με δεδομένη την περίπλοκη σχέση Ρωσίας – Τουρκίας, που δεν κατέστη πιο απλή μετά την κατάρριψη από την Τουρκία ρωσικού αεροσκάφους πριν από σχεδόν δύο χρόνια, παρά τις δημόσιες δηλώσεις.
Ζητήματα στο Αιγαίο
Η απόκτηση του ρωσικού συστήματος από την Τουρκία όχι μόνο θα δημιουργούσε ζητήματα στο Αιγαίο αλλά θα δυσχέραινε και την επιχειρησιακή συμπληρωματικότητα στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, ενώ κάποιοι υποστηρίζουν ότι θα έθετε εν αμφιβόλω ακόμη και τη συμμετοχή της Τουρκίας στους σχεδιασμούς της Συμμαχίας. Ειδικοί του χώρου τονίζουν ότι η αποτελεσματικότητα ενός αντιπυραυλικού συστήματος μειώνεται σημαντικά εάν δεν λειτουργεί σε συνέργεια με άλλα μέσα, όπως συμβαίνει με τον συνολικό νατοϊκό σχεδιασμό, που περιλαμβάνει ροή πληροφοριών από πολλές πηγές (AWACS, επίγεια ραντάρ κ.λπ.). Θα εξακολουθεί να είναι χρήσιμο κατά μαχητικών και ελικοπτέρων, αλλά πολύ λιγότερο εναντίον πυραύλων (cruise κ.ά.).
Από την πλευρά του, ο Ερντογάν κατηγορεί τις ΗΠΑ ότι δεν επιδεικνύουν καμία κατανόηση στις αμυντικές ανάγκες της Τουρκίας, επικαλούμενος και τη στήριξη που παράσχουν στους Κούρδους αντάρτες στη Συρία. Για πάνω από μία δεκαετία το καθεστώς Ερντογάν και η στρατιωτική ηγεσία της Τουρκίας έχουν εκφράσει την επιθυμία απόκτησης ενός υπερσύγχρονου αντιπυραυλικού συστήματος, επικαλούμενοι πρωτίστως τις απειλές από τη Συρία και το Ιράν. Στο πλαίσιο αυτό, το 2013 η Αγκυρα εξέταζε σοβαρά την προοπτική αγοράς του κινεζικού HQ-9. Τότε, υπό την πίεση των ΗΠΑ, αλλά και την απροθυμία του Πεκίνου να συναινέσει στη μεταφορά τεχνογνωσίας, όπως και αμφιβολίες για το εάν οι προδιαγραφές του συγκεκριμένου συστήματος κάλυπταν πλήρως τις ανάγκες της Τουρκίας, τελικά δεν υπήρξε συμφωνία.
Στη συνέχεια, οι Δυτικοί σύμμαχοι είχαν αναπτύξει στην Τουρκία και λειτουργούσαν, επί μία διετία, αντιπυραυλικά συστήματα Patriot. Παράλληλα, η εγχώρια αμυντική βιομηχανία της Τουρκίας προσπαθεί να κατασκευάσει τη δική της αντιπυραυλική άμυνα, κάτι που οι ειδικοί θεωρούν όχι εύκολη υπόθεση. Η Ρωσία παρακολουθεί σιωπηρά εξ αποστάσεως και περιμένει να αδράξει τα οφέλη από ένα πιθανό ρήγμα στο ΝΑΤΟ.