Την Πέμπτη ο Τσαβούσογλου, αναφερόμενος στα σενάρια για την προοπτική επέκτασης των χωρικών μας υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια δυτικώς και νοτίως της Κρήτης, επανέλαβε το ομόφωνο ψήφισμα του Ιουνίου 1995 της τουρκικής εθνοσυνέλευσης περί casus belli για το Αιγαίο. Εμμέσως, όμως, εκδηλώνεται η αντίθεση της Αγκυρας για οποιαδήποτε επέκταση χωρικών υδάτων από πλευράς της Αθήνας, επαναφέροντας την απειλή πολέμου, με επιθετικό μάλιστα τρόπο. Συνιστά αυτό τροποποίηση της πολιτικής της περιόδου 1995-2022, ώστε να αναφέρεται πλέον σε όλες τις θάλασσες που έχει πρόσβαση η Ελλάδα – εξαιρώντας το δυτικό κομμάτι που έχει ήδη γίνει η επέκταση, αλλά είναι και το μικρότερο. Και πηγαίνει ένα ακόμη βήμα παραπέρα η γείτονα προκειμένου να μας εγκλωβίσει στα 6 ν.μ., ισχυριζόμενη πως δεν θα δεχθεί επέκταση ούτε κατά 1 ν.μ. πέραν των 6. Το κατά πόσον βέβαια το εννοεί θα το διαπιστώσουμε όταν προχωρήσουμε στην επέκταση σε όλο το νότιο τμήμα της Κρήτης (χωρίς την οποιαδήποτε έκπτωση) προκειμένου να αμφισβητηθεί εμπράκτως και de jure ένα ακόμη κομμάτι του τουρκολιβυκού μνημονίου.
Από εκεί και πέρα, η Τουρκία μοιάζει να αναζητεί άλλοθι για την οιονεί διεύρυνση του casus belli πέραν του Αιγαίου, χρεώνοντας στην Ελλάδα την απόφαση αυτή, κατά την πάγια τακτική όπου εμφανίζει τις δικές της ενέργειες ως δήθεν αναγκαστικές αντιδράσεις στις δικές μας. Είναι γνωστό άλλωστε σε διπλωματικούς κύκλους ότι από το περασμένο καλοκαίρι η Αγκυρα μέσω διαύλων, μας είχε επικοινωνήσει τη δυσφορία της για ενδεχόμενη επέκταση νοτίως της Κρήτης, χωρίς όμως να υπονοεί ανάλογη επέκταση και του casus belli. Τι υποδηλώνει όμως η επιλογή της χρονικής στιγμής από μεριάς Τσαβούσογλου; Γίνεται από θέση ισχύος ή μήπως καταδεικνύει κάποια αγωνία, που δεν αφορά μόνο την Ελλάδα αλλά και τη γενικότερη αρχιτεκτονική που οικοδομείται στην Ανατολική Μεσόγειο;
Κατά πρώτον, η Αγκυρα αισθάνεται την ανάγκη να στείλει μία ακόμη προειδοποιητική βολή στην Αθήνα, ενδεχομένως γιατί εκτιμά ότι δεν θα μπορούσε να αιτιολογήσει οποιουδήποτε είδους αντίδραση στην επέκταση νοτίως της Κρήτης, καθότι δεν νομιμοποιείται να το πράξει και αντιλαμβάνεται ότι η κυβέρνηση της Τρίπολης είναι αρκετά αδύναμη για να αντιδράσει, ακόμη και με τις τουρκικές πλάτες. Επιπλέον, η απειλή της στοχεύει και στον αμερικανικό παράγοντα στην εξής κατεύθυνση: το φρένο προς την Τουρκία για να μην προκαλέσει κάποια κρίση με την Ελλάδα να συμπεριλάβει και κινήσεις από μεριάς Ελλάδας, όπως η επέκταση των χωρικών υδάτων. Παράλληλα, η τουρκική ηγεσία πιστεύει ότι μέσα από την ωμή απειλή θα μετριάσει την εκπεφρασμένη πρόθεσή μας ή θα μας υποχρεώσει να περιορίσουμε τη διεύρυνση των χωρικών μας υδάτων σε μη ενοχλητικά για την Τουρκία –αλλά και τη Λιβύη– σημεία.
Η Αγκυρα διαπιστώνει ότι το τουρκολιβυκό σύμφωνο δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη από τους υπόλοιπους δρώντες.
Υπάρχουν βέβαια και δύο επιπρόσθετοι λόγοι που εξηγούν τον εκνευρισμό της Τουρκίας. Η εντατικοποίηση των εργασιών για την ανακάλυψη υδρογονανθράκων εν μέσω της πίεσης για απεξάρτηση της ευρωπαϊκής αγοράς από το ρωσικό φυσικό αέριο και η αλλαγή των περιφερειακών συσχετισμών σε βάρος της Τουρκίας, με την Αίγυπτο να αναλαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο. Το πιο ενοχλητικό για τον Ερντογάν είναι ότι και στις δύο αυτές περιπτώσεις πληρώνει τις δικές του λάθος επιλογές και πως, παρά το γεγονός ότι η Τουρκία ως μια πολύ μεγάλη αγορά διψάει για ενέργεια, δεν έχει καταφέρει να κατοχυρώσει την πρόσβασή της στις περισσότερες από τις πηγές της ανατολικής Μεσογείου. Ετσι κλονίζεται και το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», καθώς και η αποτελεσματικότητα της πολιτικής μιας χώρας που θέλει να ηγεμονεύσει στην περιφέρεια. Παρότι σε άλλα μέτωπα οι θέσεις της ισχυροποιούνται, στην ανατολική Μεσόγειο προσώρας αποδυναμώνονται. Και αυτό κυρίως λόγω της εμπιστοσύνης που δείχνουν οι Αμερικανοί σε Ελλάδα και Αίγυπτο, με την τελευταία να αποκτά τον ρόλο που για δεκαετίες κατείχε η Τουρκία στους αμερικανικούς σχεδιασμούς. Η Αγκυρα αποφεύγει πάντως να καταφερθεί εναντίον του Καΐρου, ακόμη και κατόπιν της εκ μέρους του μονομερούς οριοθέτησης. Η, έστω και αναγκαστική, αναζήτηση εναλλακτικών από πλευράς Ουάσιγκτον, προκειμένου να διαχειριστεί την αναξιοπιστία της Αγκυρας και την κλίση της προς τη Μόσχα, υιοθετώντας μια επαμφοτερίζουσα στάση, δημιουργεί τον κίνδυνο η Τουρκία να συρθεί από τις εξελίξεις, αντί να τις ελέγξει.
Κοντολογίς, η Αγκυρα διαπιστώνει ότι το τουρκολιβυκό σύμφωνο δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη από τους υπόλοιπους δρώντες και θέλει να αποφύγει τη δημιουργία τετελεσμένων, με την επέκταση των χωρικών υδάτων, γι’ αυτό και εκτοξεύει ευθείες απειλές εναντίον της Ελλάδας. Φαίνεται ότι λόγω του ουκρανικού, το οποίο σε άλλα πεδία ευνοεί εμφανώς την Τουρκία, η παρουσία των ΗΠΑ στην ανατολική Μεσόγειο γίνεται ενεργητικότερη και η ανάγκη να «κλείσουν» γρήγορα τα ενεργειακά σχέδια επιτακτικότερη, ενώ φαίνεται πως προετοιμάζεται σχέδιο –με αμερικανική σφραγίδα– διευθέτησης μέρους τουλάχιστον των εκκρεμοτήτων που ταλανίζουν την περιοχή. Στην τελική ευθεία προς τις εκλογές θα ήταν δυσβάσταχτο για τον Ερντογάν να προέβαινε η Αθήνα σε επέκταση των χωρικών υδάτων στην Κρήτη, γεγονός που θα απαξίωνε περισσότερο τη «Γαλάζια Πατρίδα» και θα έδινε ισχυρά επιχειρήματα στην τουρκική αντιπολίτευση για να τον κατακεραυνώσει. Είναι συνεπώς σοβαρό το ενδεχόμενο η δυναμική παρέμβαση όσων «καίγονται» για τους υδρογονάνθρακες της περιοχής, διαμορφώνοντας μια νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας, να δραματοποιήσουν περαιτέρω την τουρκική εξωτερική πολιτική.
* Ο κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων και καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr