Σε επιχείρηση να εξασφαλιστεί η νηνεμία στην Ανατολική Μεσόγειο τους επόμενους δύσκολους εκλογικούς μήνες στην Ελλάδα και στην Τουρκία έχει αποδυθεί η αμερικανική διπλωματία, γεγονός το οποίο θα αποτυπωθεί στην επίσκεψη που θα πραγματοποιήσει στις 21 Φεβρουαρίου ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Aντονι Μπλίνκεν τόσο στην Αθήνα όσο και στην Αγκυρα, εν μέσω μάλιστα πυρετώδους προεκλογικής ατμόσφαιρας στη γειτονική χώρα. Λίγες ημέρες πριν από την άφιξη του κ. Μπλίνκεν στην Αθήνα, ένα άλλο στέλεχος της κυβέρνησης του Τζο Μπάιντεν, ο υπουργός Αμυνας Λόιντ Οστιν θα διευκολύνει μια συνάντηση των ομολόγων του Ελλάδας και Τουρκίας, Νίκου Παναγιωτόπουλου και Χουλουσί Ακάρ. Σύμφωνα με άριστα πληροφορημένες πηγές, η συνάντηση προγραμματίζεται να γίνει στο περιθώριο της υπουργικής συνόδου του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες στις 14-15 Φεβρουαρίου.
Ο κ. Οστιν θεωρεί, σε γενικές γραμμές, ότι ο δίαυλος Παναγιωτόπουλου – Ακάρ είναι δυνητικά αποτελεσματικός όχι μόνο λόγω της καλής χημείας των δύο ανδρών, αλλά και διότι προΐστανται πολιτικά των Ενόπλων Δυνάμεων των χωρών τους. Για την Αθήνα αυτές είναι πολύ λογικές, αλλά μάλλον γενικές αντιλήψεις, καθώς σε Ελλάδα και Τουρκία η λειτουργία των Ενόπλων Δυνάμεων διέπεται από πολύ διαφορετικό τρόπο πολιτικού ελέγχου. Σε κάθε περίπτωση, στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ φαίνεται να είναι εδραιωμένη η εντύπωση ότι ο κ. Ακάρ αποτελεί έναν πολύ ισχυρό παράγοντα μέσα στο σύστημα Ερντογάν, ως εκ τούτου είναι πρόσωπο που μπορεί να δεσμευτεί για λογαριασμό της Αγκυρας.
Αν και η –διαμεσολαβημένη από το Βερολίνο– συνάντηση του εκπροσώπου της τουρκικής προεδρίας Ιμπραήμ Καλίν με τη διπλωματική σύμβουλο του πρωθυπουργού Αννα-Μαρία Μπούρα δεν επεκτάθηκε σε ζητήματα που αφορούν την ανάγκη να υπάρξουν περισσότεροι δίαυλοι. Η εκκρεμότητα της επανάληψης των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) σε επίπεδο στρατιωτικό –εκτός συγκλονιστικού απροόπτου– θα παραταθεί. Οπως είναι γνωστό, η Αγκυρα κατηγορεί την Αθήνα ότι έχει απορρίψει την πρόσκληση για επανάληψη των ΜΟΕ δύο φορές. Από την ελληνική πλευρά έχει επανειλημμένως τονιστεί ότι ΜΟΕ δεν μπορεί να συζητηθούν ενώ πετούν τουρκικά F-16 και UAV πάνω από ελληνικό έδαφος. Αν και τα ΜΟΕ δεν φαίνεται ότι μπορεί να επαναληφθούν προτού ολοκληρωθούν οι εκλογές και στις δύο χώρες, έχουν πραγματοποιηθεί τους προηγούμενους μήνες κάποιες συναντήσεις σε χαμηλό επίπεδο για τεχνικά ζητήματα, όπως, για παράδειγμα, η χρήση των πεδίων βολών στο Αιγαίο. Δίχως, ωστόσο, αναφορές στα σημαντικά ζητήματα, όπως εκείνα που είχαν τεθεί με το περίφημο μνημόνιο Παπούλια – Γιλμάζ.
Το γεγονός ότι για πρώτη φορά έπειτα από δεκαετίες οι ΗΠΑ καλούνται να διαχειριστούν έναν πόλεμο ο οποίος βρίσκεται σε εξέλιξη στην Ουκρανία με το ΝΑΤΟ σε ρόλο συντονιστή, προμηθευτή εξοπλισμού και παρόχου πληροφοριών στο Κίεβο, με την Αγκυρα να συνεργάζεται ανοιχτά με τη Μόσχα –και με την Ελλάδα να έχει αναβαθμιστεί ως στρατηγικός εταίρος με τρόπο πρακτικό (Αλεξανδρούπολη, Σούδα)– φαίνεται να οδηγεί την Ουάσιγκτον στην επιλογή να παρακολουθήσει από πολύ κοντά την κατάσταση στο Αιγαίο. Για το Στέιτ Ντιπάρτμεντ η άμεση προτεραιότητα είναι ο πόλεμος στην Ουκρανία και η διατήρηση της συνοχής (αλλά και η διεύρυνση με Σουηδία και Φινλανδία) του ΝΑΤΟ, ως εκ τούτου η Τουρκία δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ως μια συμβατική χώρα.
Παρά τις ενστάσεις που εκφράζονται από μέλη του Κογκρέσου σχετικά με τον ρυθμό που πρέπει να ακολουθήσει η εξομάλυνση με την Αγκυρα, στο εσωτερικό της κυβέρνησης Μπάιντεν και δη στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ η απόφαση για πάση θυσία διατήρηση της Τουρκίας στο δυτικό σύστημα είναι δεδομένη. Σε καίριες θέσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ βρίσκονται σε σημαντικό βαθμό πρόσωπα που εκφράζουν μια εξωτερική πολιτική της εποχής Ομπάμα, στη βάση της οποίας η Τουρκία ήταν ακρογωνιαίος λίθος του συστήματος ασφαλείας στην περιοχή. Για τον λόγο αυτό η Ουάσιγκτον επιθυμεί τη δημιουργία περισσότερων δεσμών με τη Δύση, όπως προκύπτει από πιέσεις που ασκεί στις σημαντικές χώρες του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο) για χρησιμοποίηση της Τουρκίας σε καίρια πόστα. Σύμφωνα με πηγές της «Κ», οι Αμερικανοί πιέζουν προκειμένου η Τουρκία να αναλάβει το φθινόπωρο τη Νατοϊκή Δύναμη Κοσόβου (KFOR), παρά τις ενστάσεις που υπάρχουν σχετικά με το ενδεχόμενο ανάληψης ρόλου σε μια περιοχή την οποία η Αγκυρα φιλοδοξεί να μετατρέψει σε ζώνη επιρροής. Η πολύ στενή συνεργασία Αγκυρας και Βελιγραδίου αντιμετωπίζεται, επίσης, από την Ουάσιγκτον ως ένας τρόπος παρέμβασης και πίεσης προς τη Σερβία, η οποία –όπως είναι γνωστό– αποτελεί χώρα που δεν επηρεάζεται από τη Δύση. Ανάλογες πιέσεις φαίνεται ότι ασκούνται προκειμένου η Ε.Ε. να συνεργαστεί με την Τουρκία πιο ενεργά σε στρατηγικής σημασίας ζητήματα.
Ανοιχτό το ενδεχόμενο ματαίωσης της επίσκεψης, μετά το κρεσέντο αντιαμερικανισμού από την Αγκυρα.
Τα μηνύματα
Το ενδεχόμενο παράλληλων εκλογών σε Ελλάδα και Τουρκία προκαλεί ανησυχία στις ΗΠΑ, όπως άλλωστε και στην Αθήνα. Στην ελληνική πλευρά έχουν δοθεί διαβεβαιώσεις από την Ουάσιγκτον ότι η κατάσταση είναι υπό έλεγχο και πως η Τουρκία δεν πρόκειται να οδηγήσει τα πράγματα στα άκρα κατά τους επόμενους μήνες, αν και η ρητορική θα παραμείνει εμπρηστική. Στο πλαίσιο της προσπάθειας της Ουάσιγκτον να μη δώσει «επιχειρήματα» στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος αναδεύει αγρίως τον παραδοσιακά ισχυρό αντιαμερικανισμό της τουρκικής κοινωνίας, εντάσσεται και η αυστηρή «διμεροποίηση» της επίσκεψης Μπλίνκεν στην Αθήνα.
Η ρητορική έξαρση από πλευράς Τουρκίας δεν αφήνει αδιάφορη, πάντως, την Ουάσιγκτον, όπως φάνηκε και από τις δηλώσεις του εκπροσώπου του Στέιτ Ντιπάρτμεντ την Παρασκευή, ο οποίος δεν επιβεβαίωσε ταξίδι του κ. Μπλίνκεν στη Τουρκία (λίγες ώρες πριν, ο Τούρκος υπουργός Εσωτερικών, Σοϊλού είχε δηλώσει ότι κάθε πρέσβης των ΗΠΑ που έρχεται στην Τουρκία έχει την αγωνία το πως θα κάνει πραξικόπημα). Αν η εύγλωττη σιωπή του Στέιτ Ντιπάρτμεντ συνιστά τακτικό ελιγμό ή πραγματικό ενδεχόμενο να μην πραγματοποιηθεί επίσκεψη του κ. Μπλίνκεν στην Άγκυρα είναι ακόμα άγνωστο, όπως και αν πιθανή ακύρωση του ταξιδιού προς την Τουρκία συμπαρασύρει και τη μετάβασή του στην Αθήνα. Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι ταξίδι στην Ελλάδα δίχως στάση στη Τουρκία, θα αποτελέσει ηχηρό μήνυμα αποδοκιμασίας προς τον κ. Ερντογάν, μέσα στη καρδιά της προεκλογικής περιόδου.
Αυτές οι πολύ ευαίσθητες ισορροπίες εξηγούν και για ποιο λόγο η αμερικανική πλευρά ζήτησε την αναβολή διά ζώσης και σε υπουργικό επίπεδο συνάντησης του σχήματος 3+1 (Ελλάδα, Ισραήλ, Κυπριακή Δημοκρατία και ΗΠΑ). Υπενθυμίζεται ότι η Άγκυρα περιγράφει τις τριμερείς της Ελλάδας με τη Κυπριακή Δημοκρατία και διάφορες χώρες της περιοχής (κυρίως όμως εκείνη με το Ισραήλ) ως επιχείρηση παράκαμψης της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο.