Δεν αρκούν λίγοι μήνες για να καλύψουν εισπρακτικές πληγές ετών ως προς τα έσοδα των αστικών συγκοινωνιών. Η στάση της προηγούμενης κυβέρνησης απέναντι στους τζαμπατζήδες, οι κινήσεις εντυπωσιασμού από πλευράς πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Υποδομών, που δεν ευθυγραμμίζονταν με τις επιχειρησιακές δυνατότητες του ΟΑΣΑ, οδήγησαν σε διόγκωση των ελλειμμάτων των φορέων των αστικών συγκοινωνιών. Η ενεργοποίηση του ηλεκτρονικού εισιτηρίου είχε εκτιμηθεί ως πανάκεια που θα μηδένιζε την εισιτηριοδιαφυγή, δίνοντας ταυτόχρονα ώθηση στα έσοδα από πωλήσεις εισιτηρίων στον ΟΑΣΑ. Ωστόσο, η πραγματικότητα ήρθε να διαψεύσει τις προσδοκίες, «υπενθυμίζοντας» στο σύστημα αστικών συγκοινωνιών της χώρας ότι απαιτείται συνολική διαχείριση και αντιμετώπιση του ζητήματος, καθώς οι μπάρες από μόνες τους δεν αρκούν.
Επί του πρακτέου διαπιστώθηκε ότι η έλευση του ηλεκτρονικού εισιτηρίου συνεπάγεται τη σημαντική καταστολή της εισιτηριοδιαφυγής, ωστόσο δεν εξασφαλίζει τον μηδενισμό της. Πρωταρχικός λόγος το γεγονός ότι οι κλειστοί σταθμοί με πύλες εισόδου – εξόδου δεν είναι δυνατόν να τοποθετηθούν στο σύνολο των μέσων. Το φαινόμενο έχει περιοριστεί σημαντικά στην πλειονότητα των σταθμών του μετρό (γραμμές 1, 2 και 3), καθώς ο δρόμος για τις αποβάθρες περνάει από τις πύλες, οι οποίες ανοίγουν μόνο με την «επίδειξη» του εισιτηρίου. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι δεν έχουν βρει τρόπο οι επιτήδειοι να ξεπερνούν το «εμπόδιο» της πύλης εισόδου.
Οι συγκοινωνιολόγοι, μάλιστα, επισημαίνουν ότι σε χώρες όπως η Ελλάδα, η απουσία ελέγχου εισιτηρίων διασφαλίζει τη διατήρηση των υψηλών επιπέδων λαθρεπιβίβασης. Οι εκτιμήσεις, μάλιστα, θέλουν την εισιτηριοδιαφυγή να οργιάζει σε λεωφορεία και τρόλεϊ, με τα στοιχεία να κάνουν λόγο για μία επικύρωση εισιτηρίου ανά 20(!) επιβάτες στα οδικά μέσα. Και αυτό γιατί τα οδικά μέσα δεν διαθέτουν πύλες που να εμποδίζουν τον τζαμπατζή να εισέλθει.
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του ΟΑΣΑ, τον Οκτώβριο πραγματοποιήθηκαν συνολικά 340.958 έλεγχοι από τους ελεγκτές ΟΣΥ (Οδικές Συγκοινωνίες) και ΣΤΑΣΥ (Σταθερές Συγκοινωνίες). Συνολικά καταλογίστηκαν 6.911 πρόστιμα, με τον κάθε ελεγκτή να έχει διενεργήσει 162 ελέγχους κατά μέσον όρο. Η αύξηση των ελέγχων διαμορφώθηκε στο 34% σε σχέση με τον Σεπτέμβριο, ενώ τα επιβληθέντα πρόστιμα ήταν κατά 6,5% υψηλότερα από τον προηγούμενο μήνα. Αντιστοίχως, ο μέσος όρος ελέγχων ανά ελεγκτή αυξήθηκε κατά 18,04%. Τα ποσοστά ωστόσο δεν θεωρούνται ικανοποιητικά, καθώς στις οδικές συγκοινωνίες η εισιτηριοδιαφυγή παραμένει σε πολύ υψηλά επίπεδα. Ταυτόχρονα, το γεγονός ότι δεν υπάρχουν πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία αναδεικνύει το μέγεθος του προβλήματος, καθώς τα στατιστικά είναι απαραίτητα για να μπορεί να προχωρήσει ο σχεδιασμός του ελέγχου των εισιτηρίων. Εάν ο οργανισμός δεν γνωρίζει πού, ποιοι και πόσοι ακριβώς είναι οι «τζαμπατζήδες», τότε δεν έχει το βασικότερο όπλο για την καταστολή των παραβατών.
Προβλήματα, ωστόσο, παρατηρούνται και στα μέσα σταθερής τροχιάς όπου οι πύλες δεν έχουν σταθεί εμπόδιο στους πιο ευφάνταστους παραβάτες. Η πιο συνηθισμένη πρακτική ήταν να περνούν οι λαθρεπιβάτες μαζί με προπορευόμενο επιβάτη που επικύρωσε εισιτήριο, αξιοποιώντας τη μεγάλη, κατά πολλούς, διάρκεια που οι πύλες παραμένουν ανοικτές. Στο μεταξύ, όμως, ο ΟΑΣΑ προχώρησε στη ρύθμιση των πυλών, ώστε να περιοριστεί ο χρόνος που μένουν ανοικτές για να περάσει ένας επιβάτης, σε μια προσπάθεια καταπολέμησης της λαθρεπιβίβασης.
Τους τελευταίους μήνες, ΟΣΥ και ΣΤΑΣΥ προχωρούν σε εντατικούς ελέγχους εισιτηρίων προκειμένου να περιορίσουν τις απώλειες από τα έσοδα που χάνονται κάθε χρόνο από τη λαθρεπιβίβαση. Η «μαύρη τρύπα», μάλιστα, των οργανισμών αγγίζει αρκετά εκατομμύρια ευρώ ετησίως, με αποτέλεσμα οι απώλειες εσόδων να έχουν αντίκτυπο στο συγκοινωνιακό έργο των φορέων.
Ο ΟΑΣΑ έχει αναλάβει την οργάνωση του σώματος ελεγκτών τόσο στις ΟΣΥ όσο και στις ΣΤΑΣΥ και επιβλέπει καθημερινά τις ομάδες ελεγκτών που είναι προγραμματισμένες να δραστηριοποιηθούν σε κάθε βάρδια. Ταυτόχρονα, έχει ζητήσει από τις δυνάμεις των ιδιωτικών εταιρειών φύλαξης (σεκιούριτι) που βρίσκονται στα εκδοτήρια να μεταφερθούν στις ράμπες και να διασφαλίζουν ότι δεν δημιουργούνται προβλήματα με λαθρεπιβάτες που… σπρώχνουν για να περάσουν μαζί με όποιον πληρώνει εισιτήριο. Τα πρώτα αποτελέσματα αναμένονται.
Οι ελλείψεις
Από το 2013 το έργο των ΟΣΥ (Οδικές Συγκοινωνίες) μειώνεται σταθερά. Αποτελεί το κυριότερο μέσο μεταφοράς των Αθηναίων, καθώς καλύπτει πολύ μεγαλύτερο δίκτυο από όλα τα υπόλοιπα, αλλά το παραγόμενο έργο περιορίζεται συνεχώς, ενώ οι υπερωρίες των οδηγών αυξάνονται αντιστρόφως ανάλογα. Ειδικότερα το 2017, στα μέσα του ΟΑΣΑ πραγματοποιήθηκαν 614 εκατ. επιβιβάσεις, με 338 εκατ. να αναλογούν στα λεωφορεία και στα τρόλεϊ. Οι υπόλοιπες 276 εκατ. αφορούσαν μετρό, ηλεκτρικό και τραμ. Το συγκοινωνιακό έργο των ΟΣΥ, όμως, καταγραφόταν ενισχυμένο τα προηγούμενα έτη. Συγκεκριμένα, το 2014 διανύθηκαν 95 εκατ. οχηματοχιλιόμετρα, το 2015 μειώθηκαν στα 89, το 2016 έπεσαν στα 85, ενώ το 2017 ήταν μόλις 83 εκατ. οχηματοχιλιόμετρα. Σε λεωφορεία και τρόλεϊ, το 2014 είχαν προγραμματιστεί 890.000 βάρδιες, από τις οποίες εκτελέστηκαν 840.000. Το 2015 είχαν προγραμματιστεί 850.000 και υλοποιήθηκαν 790.000. Το 2016 οι προγραμματισμένες βάρδιες ήταν 830.000, ενώ εκτελέστηκαν μόλις 770.000.