Με τo Eλεγκτικό Συνέδριο, ένα από τα τρία ανώτατα δικαστήρια στη χώρα μας, είναι άγνωστο στους πολλούς ποιες σοβαρές αρμοδιότητες έχει. Η ετήσια –και πάντα καθυστερημένη έκθεσή του– για τη διαχείριση των οικονομικών του κράτους και κάποιες πολύ σημαντικές αποφάσεις του για συνταξιοδοτικά θέματα απασχολούν συνήθως τον Τύπο και φθάνουν ώς τους πολίτες.
Οταν ανέλαβε πριν από ένα και πλέον χρόνο την προεδρία του δικαστηρίου ο Ιωάννης Σαρμάς, που είχε διατελέσει για δώδεκα χρόνια στο Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, δήλωσε πως το δικό μας ανώτατο δικαστήριο θα γίνει σύντομα «το καλύτερο Ελεγκτικό Συνέδριο στην Ευρώπη». Πολλοί απόρησαν με τη δήλωση του νέου προέδρου, που γνωρίζει καλύτερα παντός άλλου, τι σπουδαία δουλειά κάνουν για τους πολίτες και τα κράτη τα Ελεγκτικά Συνέδρια. Ομως, σύντομα φάνηκε πως η δήλωσή του δεν εξέφρασε αμφιλεγόμενες μελλοντικές προσδοκίες, αλλά ότι είχε αντιστοιχία με την πραγματικότητα.
Και τούτο, διότι το περασμένο καλοκαίρι, η κυβέρνηση υλοποίησε μία από τις μεγαλύτερες μεταρρυθμιστικές της πολιτικές στον χώρο της Δικαιοσύνης, ξεκινώντας από το Ελεγκτικό Συνέδριο, το οποίο ήδη μετρά σημαντικές αλλαγές σε όλα τα επίπεδα. Με τον νέο νόμο της κυβέρνησης, που ισχύει ήδη από τον περασμένο Αύγουστο, το ανώτατο δικαστήριο, δημοσιονομικής κατά βάση αρμοδιότητας, έχει αναλάβει στο εξής ένα πολύ σπουδαίο και σημαντικό έργο: τη διενέργεια στοχευμένων και εμπεριστατωμένων ερευνών-ελέγχων για μείζονος σπουδαιότητας θέματα που απασχολούν πολιτεία και πολίτες και αποτελούν χρόνιες παθογένειες της κρατικής λειτουργίας.
Οι έλεγχοι-έρευνες θα γίνονται με το βάρος και το κύρος του ανωτάτου δικαστηρίου, που διαθέτει δίκτυο ελεγκτικού μηχανισμού σε όλη τη χώρα, συνολικά 600 και πλέον άτομα και θα αφορούν θέματα που «καίνε». Ηδη βρίσκονται σε στάδιο προχωρημένης προετοιμασίας και θα ξεκινήσουν άμεσα έλεγχοι-έρευνες για το σύστημα δημόσιας υγείας που βρίσκεται εκ των πραγμάτων και λόγω συγκυρίας στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας, αλλά και για το «καυτό» –και εν πολλοίς άλυτο– πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων.
Ακολουθώντας την επιτυχημένη πρακτική πολλών δεκαετιών που εφαρμόζουν τα ανώτατα δημοσιονομικά δικαστήρια, Ελεγκτικά Συνέδρια στην Ευρώπη, το δικό μας, όπως προβλέπεται στον πρόσφατο νόμο, θα διενεργεί τους ελέγχους αυτούς για την αποτύπωση των προβλημάτων, τον εντοπισμό συστημικών διαχειριστικών παθογενειών, την ανάλυση των αιτίων τους, την αξιοπιστία των συστημάτων εσωτερικού ελέγχου της δημόσιας διοίκησης και την υποβολή σχετικών προτάσεων, ώστε η κυβέρνηση να έχει στα χέρια της ολοκληρωμένα στοιχεία ελέγχων από εμπεριστατωμένη έρευνα για τη δρομολόγηση των όποιων λύσεων.
Οι έλεγχοι-έρευνες προβλέπεται και θα γίνονται είτε αυτεπαγγέλτως από το δικαστήριο είτε κατόπιν αιτήματος της Βουλής. Ηδη, υπήρξε οργανωμένη συνάντηση του προέδρου της Βουλής Κων. Τασούλα με τον πρόεδρο του Ελεγκτικού Συνεδρίου Ιωάννη Σαρμά για τη δρομολόγηση των πρώτων ελέγχων-ερευνών, που αφορούν τα μείζονα θέματα:
• Λειτουργίας της δημόσιας υγείας, με επιμέρους θεματολογία.
• Διαχείρισης των απορριμμάτων.
Ηδη, στο ανώτατο δικαστήριο έχει ιδρυθεί ειδικό Τμήμα Ελέγχων που θα έχει την αρμοδιότητα και την εποπτεία των ελέγχων αυτών, ενώ παράλληλα ο πρόεδρος του δικαστηρίου έχει προχωρήσει και τις άλλες αλλαγές που προβλέπονται με τον νέο μεταρρυθμιστικό νόμο της κυβέρνησης.
Οι μεγάλες συμβάσεις
Σημαντικές είναι οι αλλαγές που επέρχονται με τον νέο νόμο και σε μείζονος σημασίας θέματα που αφορούν την ταχύτατη εκδίκαση και εκκαθάριση υποθέσεων ιδιαίτερου ενδιαφέροντος από το Ελεγκτικό Συνέδριο σε ό,τι αφορά συνταξιοδοτικά θέματα, που η αρμοδιότητά του είναι αποκλειστική, όσο και σε ζητήματα ελέγχου της νομιμότητας μεγάλων συμβάσεων, για τις οποίες η όποια καθυστέρηση, σημαίνει χρήμα για το Δημόσιο, ενώ παράλληλα αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα για την οικονομική δραστηριότητα και τις επενδύσεις.
Ειδικότερα, ήδη αυξήθηκαν κατά τρεις οι ανώτατοι δικαστικοί που θα μετέχουν στο αρμόδιο κλιμάκιο του δικαστηρίου το οποίο έχει ως αντικείμενο τον έλεγχο της νομιμότητας μεγάλων ή σημαντικών συμβάσεων του Δημοσίου, προκειμένου να μην επαναλαμβάνονται προβλήματα καθυστερήσεων που είχαν σημειωθεί κατά κόρον στο παρελθόν σε συμβάσεις μείζονος σπουδαιότητας, προκαλώντας σύνθετα προβλήματα σε ευαίσθητους τομείς, όπως η υγεία ή η άμυνα της χώρας. Οι τρεις ανώτατοι δικαστικοί θα συνδράμουν στην άμεση εκκαθάριση του ελέγχου νομιμότητας συμβάσεων που πρέπει να έχουν προτεραιότητα, με στόχο όπως αναφέρεται στη σχετική απόφαση, ο κατά το ταχύτερο δυνατόν έλεγχος των συμβάσεων που αφορούν:
• προμήθειες για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
•Διασφάλιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας.
Παράλληλα, προβλέπεται και εφαρμόζεται ήδη από την αρχή του ισχύοντος δικαστικού έτους, η κατά προτεραιότητα εκδίκαση υποθέσεων «που αφορούν την υλοποίηση σοβαρών αναπτυξιακών σχεδίων ή την εφαρμογή κρίσιμων δημόσιων πολιτικών, για λόγους δημοσίου συμφέροντος». Η κατά προτεραιότητα εκδίκαση αυτών των υποθέσεων αποφασίζεται από αρμόδιο όργανο του δικαστηρίου μετά σχετική ενημέρωση που παρέχεται από τον αρμόδιο, κάθε φορά, υπουργό.
Σημαντικές είναι και οι αλλαγές που επέρχονται στην εκδίκαση χιλιάδων υποθέσεων συνταξιοδοτικού χαρακτήρα, καθώς το Ελεγκτικό Συνέδριο είναι το μόνο ανώτατο δικαστήριο με αρμοδιότητα στα συνταξιοδοτικά. Ετσι θεσμοθετείται πλέον και εδώ –ήδη ισχύει με επιτυχία στο Συμβούλιο της Επικρατείας– η λεγόμενη «ταχεία» ή «πιλοτική» δίκη, όπου ένα θέμα που αφορά χιλιάδες πολίτες επιλύεται σε μία μόνο δίκη, με αποτέλεσμα οι ενδιαφερόμενοι να γνωρίζουν τι ισχύει και τι όχι και να μην ταλαιπωρούνται επί χρόνια με δικαστικές εκκρεμότητες. Το σύστημα της «ταχείας» δίκης εφαρμόστηκε, για παράδειγμα, πρόσφατα από το ΣτΕ στην περίπτωση του λεγόμενου νόμου «Κατρούγκαλου» αλλά και στις υποθέσεις των αναδρομικών.
Οταν γίνεται στο Ελεγκτικό Συνέδριο «ταχεία δίκη» για συνταξιοδοτικά θέματα, παρέχεται από τον νόμο η δυνατότητα στους ενδιαφερόμενους πολίτες μέσα σε τέσσερις μήνες να δηλώσουν αν θέλουν η υπόθεσή τους να εξεταστεί χωριστά. Παράλληλα, δίδεται δυνατότητα στον πρόεδρο κάθε δικαστικού τμήματος να «ομαδοποιεί» και να δικάζει μαζί υποθέσεις για τις οποίες έχουν λυθεί δικαστικά τα κρίσιμα θέματα, υπάρχει δηλαδή νομολογία ή το κρινόμενο θέμα έχει λυθεί από την Ολομέλεια του Δικαστηρίου.
Επίσης προβλέπεται ο θεσμός του εισηγητή δικαστή, ώστε η κάθε υπόθεση να πηγαίνει έτοιμη προς εκδίκαση, ενώ μείζονος συμβολισμού και ουσιαστικής σημασίας είναι και η πρόβλεψη, να είναι υποχρεωτική η δικαστική τήβεννος σε όλα τα τμήματα του ανωτάτου δικαστηρίου, όπως συμβαίνει άλλωστε σε όλη την Ευρώπη. Επιπλέον, εγκρίθηκε από την Ολομέλεια του Ελεγκτικού Συνεδρίου, για πρώτη φορά, Κώδικας Δεοντολογίας για τη λειτουργία του.