Η ευεργεσία της διασποράς

3' 29" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Σε όλα τα σημαίνοντα ιδρύματα της χώρας που ιδρύθηκαν στον 19ο αιώνα, όπως το ΕΚΠΑ και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (ΕΑΜ), υπάρχει μια μαρμάρινη πλάκα, όπου με χρυσά γράμματα μνημονεύονται οι ευεργέτες τους, επιφανείς Ελληνες της διασποράς. Κάπου στη δεκαετία του 1950 αυτές οι εγγραφές σταματάνε. Είναι η ίδια δεκαετία που ο Σπύρος Σκούρας, πρόεδρος της 20th Century-Fox, ο κορυφαίος Ελληνοαμερικανός επιχειρηματίας της γενιάς του, εμφανίζεται στο διοικητικό συμβούλιο της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών (ΑΣΚΣ). Σήμερα στο Δ.Σ. (Board of Trustees) της ΑΣΚΣ, επτά από τα 30 μέλη είναι ελληνικής καταγωγής, ενώ στη λίστα των δωρητών των ετών 2017-2019 υπάρχουν πάνω από 200 ελληνικά ονόματα. Σχετικώς, μετά τη χρηματοοικονομική κρίση του 2008, η ΑΣΚΣ επένδυσε στη διεύρυνση των δωρεών της από Ελληνοαμερικανούς, προσλαμβάνοντας ελληνοαμερικανικής καταγωγής υπεύθυνο δωρεών. Σύμφωνα με δημοσιευμένα οικονομικά στοιχεία το έτος 2019 η ΑΣΚΣ είχε επενδεδυμένα 164,8 εκατ. δολάρια, εισφορές 5,4 εκατ. δολαρίων, και αποδόσεις των επενδεδυμένων κεφαλαίων της, που χρηματοδότησαν τις λειτουργικές δαπάνες αυτού του έτους, 6,6 εκατ. δολάρια.

Η ΑΣΚΣ δεν αποτελεί εξαίρεση. Ολα τα αμερικανικά ιδρύματα της χώρας μας –Deree, Ανατόλια, Αμερικανική Γεωργική Σχολή– χαρακτηρίζονται από αυξανόμενη συμμετοχή στα Δ.Σ. Ελληνοαμερικανών όσο και αυξανόμενο προσπορισμό ευεργεσιών από την ελληνοαμερικανική κοινότητα. Δηλαδή, μετά τον πόλεμο τα αμερικανικά ιδρύματα στην Ελλάδα αποκτούν σχέση με την ευεργεσία της διασποράς, ενώ δημόσια ιδρύματα, που δεν θα υπήρχαν χωρίς αυτή την ευεργεσία, αποκόπτουν σχεδόν κάθε σχέση μαζί της.

Τι έχει καταφέρει με αυτούς τους πόρους η ΑΣΚΣ; Εχει καταφέρει να διεξαγάγει υψηλού επιπέδου ανασκαφικές δραστηριότητες, να συνεργαστεί και να συνδράμει Εφορίες Αρχαιοτήτων, να πραγματοποιήσει εντάσεως κεφαλαίου εργαστηριακή έρευνα, να τηρήσει το αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο της πολιτείας. Τα έχει καταφέρει όλα αυτά με αλλοδαπές διοικήσεις, ένα Δ.Σ., τα περισσότερα μέλη του οποίου ζουν στις ΗΠΑ, με ένα αξιοκρατικά επιλεγμένο ερευνητικό προσωπικό και με τη νομική προσωπικότητα ενός ιδιωτικού, μη κερδοσκοπικού οργανισμού.

Το μέγεθος και η φύση αυτής της διαχρονικής επιτυχίας της ΑΣΚΣ αναδεικνύουν δύο πράγματα. Πρώτον, την αποτυχία του ΕΑΜ, και των υπόλοιπων μη αυτόνομων μουσείων της χώρας, να προσελκύσουν συστηματικά πόρους από την ευεργεσία. Δεύτερον, την έωλη επιχειρηματολογία των πολέμιων της απόφασης της κυβέρνησης να μετατρέψει τα πέντε σημαντικότερα μουσεία της χώρας σε ΝΠΔΔ, ούτε καν σε ΝΠΙΔ, από οργανικές μονάδες του υπουργείου Πολιτισμού που είναι σήμερα (ΕΑΜ, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου).

Αναφορικά με τον προσπορισμό πόρων της ΑΣΚΣ από την ελληνοαμερικανική διασπορά, εύλογα πρέπει να θέσουμε το ερώτημα: αν το ΕΑΜ ήταν διοικητικά αυτόνομο και είχε ένα Δ.Σ. που να αποτελείται από κορυφαίες προσωπικότητες της Ελλάδας και της διασποράς, όντας ο σημαντικότερος θεματοφύλακας της κλασικής κληρονομιάς, δεν θα είχε προικοδοτηθεί με μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ από την ευεργεσία; Λαμβανομένου υπόψη ότι η κλασική μας παράδοση είναι πυλώνας, εξίσου σημαντικός με την Ορθοδοξία, της ταυτότητας της διασποράς μας;

Οσον αφορά την επιχειρηματολογία κατά της διοικητικής αυτονόμησης των πέντε μουσείων, υποστηρίζεται ότι η σύνδεση της ανασκαφικής δραστηριότητας με τη μουσειακή διαχείριση θα αποκοπεί, μια που αρχαιολόγοι στο πεδίο και στις διοικήσεις των μουσείων δεν θα ανήκουν στην ίδια αρχαιολογική υπηρεσία. Αν αποδεικνύει όμως κάτι η ΑΣΚΣ είναι ότι ένας αυτόνομος και αξιοκρατικός οργανισμός έχει ανώτερη ικανότητα να προσπορίσει πόρους και να διευρύνει έτσι την ανασκαφική δραστηριότητα όσο και την έρευνα που αυτή η δραστηριότητα απαιτεί. Και είναι βέβαια η σύνδεση μεταξύ ανασκαφής και έρευνας ο συνδετικός κρίκος της ανασκαφής με το μουσείο.

Οσον αφορά τα περιφερειακά μας μουσεία, ένας ακόμη λόγος να αποκτήσουν Δ.Σ. και εξωστρεφείς, όσο και επιστημονικά άριστες, διοικήσεις, είναι η διαπιστωμένη συσχέτιση της ευεργεσίας με την τοπική προέλευση. Δεν είναι τυχαίο ότι κύριο μέλημα του ιδρύματος Μαρίας Τσάκος είναι η Χίος, του ιδρύματος Καπετάν Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου η Μεσσηνία και ότι από τις 3.170 οργανώσεις της διασποράς, που έχει καταγράψει το υπουργείο Εξωτερικών, οι 745, σχεδόν μία στις τέσσερις, έχουν εθνοτοπική προέλευση. Οχι μόνο λοιπόν αυτόνομα περιφερειακά μουσεία δεν θα αποκοπούν από τις ανασκαφικές δραστηριότητες της περιοχής τους αλλά, όπως και η ΑΣΚΣ, θα είναι σε θέση να χρηματοδοτήσουν επικουρικά τις ανασκαφές των Εφορειών Αρχαιοτήτων των περιοχών τους και να ενισχύσουν την ερευνητική επεξεργασία των ευρημάτων αυτών των ανασκαφών.
 
* Ο κ. Αντώνης Καμάρας είναι ερευνητής στο Greek Diaspora Project του SEESOX. Το άρθρο βασίζεται στη μελέτη του γράφοντος με τίτλο «Diaspora and Transnational Philanthropy in Greece».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή