Την αύξηση των εγκλωβισμένων αιτούντων άσυλο στα νησιά αλλά και στον Εβρο ενδέχεται να φέρει η υπουργική απόφαση που αναγνωρίζει ως ασφαλή τρίτη χώρα την Τουρκία, για τους αιτούντες άσυλο από τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Μπανγκλαντές και τη Σομαλία, η οποία δημοσιεύτηκε την προηγούμενη Δευτέρα. Σύμφωνα με την ΚΥΑ των υπουργείων Εξωτερικών και Μετανάστευσης και Ασύλου, στο εξής το αίτημα ασύλου των ανθρώπων που φτάνουν στην Ελλάδα από τις συγκεκριμένες χώρες θα κρίνεται «απαράδεκτο» και οι ίδιοι θα πρέπει να επιστρέψουν στην Τουρκία, στο πλαίσιο εφαρμογής της Κοινής Δήλωσης Ε.Ε. – Τουρκίας.
Ωστόσο, τον τελευταίο χρόνο η Τουρκία δεν έχει δεχθεί την επιστροφή κανενός μετανάστη ή αιτούντος άσυλο από την Ελλάδα, ενώ και τα προηγούμενα έτη ελάχιστα άτομα επεστράφησαν στην Τουρκία. Υπό αυτά τα δεδομένα, το 60% όσων φτάνουν στη χώρα, περίπου 6.500 τον προηγούμενο χρόνο με βάση τα ισχύοντα, ενδέχεται να παραμείνουν εγκλωβισμένοι στην Ελλάδα, όπου μάλιστα εφόσον δεν θα δικαιούνται άσυλο, θα πρέπει να βρίσκονται υπό περιορισμό. Πάντως, από την πλευρά του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου τονίζεται ότι η συγκεκριμένη απόφαση έχει στόχο να στείλει το μήνυμα «μην έρθετε, η διαδικασία να πάρετε άσυλο δεν θα είναι απλή» σε όσους σχεδιάζουν να φτάσουν στην Ελλάδα και να καταθέσουν αίτημα ασύλου, ως πρώτο βήμα για να μεταβούν στην Ευρώπη. Διευκρινίζουν, ωστόσο, ότι η ΚΥΑ δεν περιορίζει το δικαίωμα υποβολής ασύλου στην Ελλάδα: Ομως ο αιτών, εφόσον προέρχεται από τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Μπανγκλαντές και τη Σομαλία, θα πρέπει να μπορεί να αποδείξει ότι κινδυνεύει τόσο στη χώρα προέλευσής του όσο και στην Τουρκία. Σε διαφορετική περίπτωση το αίτημά του θα κρίνεται «απαράδεκτο» και άρα δεν θα εξετάζεται επί της ουσίας, ενώ ταυτόχρονα θα θεωρείται ότι βρίσκεται υπό απέλαση. Αξίζει να σημειωθεί όμως ότι οι απελάσεις για να πραγματοποιηθούν απαιτούν και τη σύμφωνη γνώμη της χώρας υποδοχής, εν προκειμένω της Τουρκίας. Από τις 14 Ιανουαρίου 2021, η Ελλάδα έχει αιτηθεί την επιστροφή 1.450 ατόμων στην Τουρκία, βάσει της Κοινής Δήλωσης Ε.Ε. – Τουρκίας, των οποίων το αίτημα ασύλου έχει απορριφθεί τελεσίδικα, ωστόσο η Τουρκία επανειλημμένως έχει αρνηθεί την επιστροφή τους, επικαλούμενη τα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί εξαιτίας της πανδημίας.
Μέσα σε έναν χρόνο, από τον Φεβρουάριο του 2020 έως τον Φεβρουάριο του 2021, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, εισήλθαν στην Ελλάδα από τα νησιά και τον Εβρο, παρά τις δυσκολίες στις μετακινήσεις λόγω πανδημίας, 11.826 άτομα. Τουλάχιστον οι μισοί από αυτούς προέρχονταν από τις χώρες προέλευσης για τις οποίες η Τουρκία με την ΚΥΑ θεωρείται ασφαλής τρίτη χώρα και άρα θα έπρεπε να επιστραφούν.