Μια διάταξη στον νέο νόμο για την Εθνική Σχολή Δικαστών, που προβλέπει οι δικαστές να παρακολουθούν υποχρεωτικά επιστημονικά σεμινάρια επιμόρφωσης για νέα γνωστικά αντικείμενα και να βαθμολογούνται μετά το τέλος τους, ξεσήκωσε καθολικές αντιδράσεις μέσα στο δικαστικό σώμα.
Αν και η εν λόγω διάταξη δεν σχετίζεται με την επιθεώρηση των δικαστικών, αλλά ίσως μπορεί να εκληφθεί ως μία «μίνι» παράμετρος αξιολόγησης, εντούτοις έφερε στην επιφάνεια το πραγματικό πρόβλημα της αξιολόγησης των δικαστικών λειτουργών, πρόβλημα που απασχολεί έντονα και την ηγεσία της Δικαιοσύνης.
Οι επικεφαλής του Αρείου Πάγου την τελευταία διετία δίδουν μάχη για να σπάσει ο άγραφος κανόνας που έχει επικρατήσει τις τελευταίες δεκαετίες, να εξελίσσονται όλοι σχεδόν οι δικαστικοί ανεξάρτητα από τις ικανότητές τους με βάση μόνο την επετηρίδα. Ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, Βασίλειος Πλιώτας, σε λιγότερο από δύο χρόνια υποστήριξε στην Ολομέλεια για εννέα περιπτώσεις παντελώς ακατάλληλων δικαστικών να τεθούν εκτός δικαστικού σώματος – και πράγματι η Ολομέλεια του ανωτάτου δικαστηρίου προχώρησε σε απόφαση απόλυσής τους, κάτι που έως πρότινος συνέβαινε σπανιότατα και σε όλως εξαιρετικές περιπτώσεις.
Η προσπάθεια του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου να απομακρυνθούν από το δικαστικό σώμα δικαστικοί και εισαγγελείς, που για διάφορους λόγους αδυνατούν παντελώς να αποδώσουν δικαιοσύνη συνεχίζεται, ενώ η σημερινή πρόεδρος του Αρείου Πάγου, Μαρία Γεωργίου, από την πρώτη κιόλας ημέρα ανάληψης των καθηκόντων της, τον περασμένο Ιούλιο, έθεσε το πλαίσιο απόδοσης των δικαστικών λειτουργών.
Σε εξέλιξη και η προσπάθεια εκσυγχρονισμού της λειτουργίας της Δικαιοσύνης με την αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας.
Η νέα πρόεδρος του Αρείου Πάγου, αντιλαμβανόμενη τις συνέπειες από την πλημμελή απόδοση πολλών δικαστικών, που συνεπάγεται επαύξηση του τεράστιου προβλήματος καθυστερήσεων στην απονομή της δικαιοσύνης, έθεσε δημόσια το θέμα, τονίζοντας ότι οι δικαστικοί που δεν θα ανταποκρίνονται στα καθήκοντά τους και στα χρονοδιαγράμματα που έχουν τεθεί για την απόδοση δικαιοσύνης στους πολίτες, θα ελέγχονται.
Και ενώ η αξιολόγηση των δικαστών έτσι όπως γίνεται, ή μάλλον δεν γίνεται, σήμερα αποτελεί μόνιμο προβληματισμό για την ηγεσία της ποινικής και πολιτικής Δικαιοσύνης, η κυβέρνηση διά του υπουργού Δικαιοσύνης Κων. Τσιάρα φέρνει μετά τις γιορτές προς ψήφιση νέο νόμο για το δικαστικό σώμα, δηλαδή νέο Οργανισμό Δικαστηρίων που θα καθορίζει τα πάντα για την αξιολόγηση των δικαστών, τη λειτουργία της Δικαιοσύνης, την οργάνωσή της και λοιπά.
Ενόψει των επικείμενων αλλαγών που αναμένονται με εξαιρετικό ενδιαφέρον, καθώς έρχονται να εκσυγχρονίσουν τη Δικαιοσύνη έπειτα από πολλά χρόνια, οι συνδικαλιστικές ενώσεις των δικαστών, κυρίως η μεγαλύτερη, η Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων, με την οργάνωση δημοψηφίσματος για ένα θέμα ήσσονος σημασίας, όπως η εξέταση και βαθμολόγηση των δικαστών μετά την παρακολούθηση επιστημονικών σεμιναρίων, έδειξε τα «δόντια» της.
Η καθολική απόρριψη της διάταξης για τη βαθμολόγηση των δικαστών προμηνύει σκληρή αντίδραση των συνδικαλιστών του δικαστικού σώματος στο επικείμενο νομοσχέδιο της κυβέρνησης, όπου πληροφορίες αναφέρουν πως θα αλλάζουν άρδην τα σημερινά δεδομένα της αξιολόγησης των δικαστών, σε μια προσπάθεια να ενισχυθούν οι ικανοί –που υπάρχουν– και να αυξηθεί η δυνατότητα της Δικαιοσύνης να αποδίδεται γρήγορα και σωστά, προς όφελος της κοινωνίας και των πολιτών.
Πάντως η Δικαιοσύνη, που διαθέτει ικανούς και μορφωμένους δικαστές, εξοπλίζεται –έστω και με καθυστέρηση– με τεχνολογικές δυνατότητες, όπως τα ηλεκτρονικά πινάκια παρακολούθησης της πορείας μιας δίκης που εγκαινιάστηκαν χθες, ενώ έχει ανάγκη και θεσμικού εκσυγχρονισμού στη λειτουργία της για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις σύνθετες απαιτήσεις του καιρού μας.
Καθολικό «όχι» από δικαστές και εισαγγελείς
Μια ψηφοφορία με εξαιρετικό ενδιαφέρον πραγματοποίησε η Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων, με αφορμή το νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης με το οποίο επέρχονται αλλαγές έπειτα από πολλά πολλά χρόνια στη λειτουργία και το εκπαιδευτικό έργο της Εθνικής Σχολής Δικαστών, της σχολής δηλαδή από την οποία αποφοιτούν μετά τη Νομική οι νέοι δικαστικοί λειτουργοί.
Ποιο ήταν το αντικείμενο της ψηφοφορίας; Οι διατάξεις του νέου νομοσχεδίου, που προβλέπουν μεταξύ άλλων εξετάσεις –με ένα τεστ– και βαθμολόγηση των δικαστικών μετά την παρακολούθηση υποχρεωτικών σεμιναρίων και την υποβολή του αποτελέσματος στον υπηρεσιακό τους φάκελο. Η ψηφοφορία έγινε ηλεκτρονικά και μετείχε περίπου το ένα τρίτο του συνόλου του δικαστικού σώματος από την ποινική και τακτική Δικαιοσύνη, 1.075 ψηφοφόροι, καθώς μόνον εκεί έγινε η σχετική διαδικασία και όχι σε άλλα δικαστήρια, όπως το Συμβούλιο της Επικρατείας, τα διοικητικά ή το Ελεγκτικό Συνέδριο.
Τι ψήφισαν οι δικαστές και οι εισαγγελείς, σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση των αποτελεσμάτων που εκδόθηκε από την Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων. Σε ποσοστό, σοβιετικού τύπου, 97,1% οι δικαστές και οι εισαγγελείς είπαν «όχι» στην εξέταση και βαθμολόγησή τους μετά την παρακολούθηση υποχρεωτικών σεμιναρίων και μόνον ένα 2,9% εξέφρασε θετική γνώμη.
Η απάντηση δικαστικών λειτουργών και μάλιστα σε ποσοστά καθολικής άρνησης για ένα θέμα έμμεσου ελέγχου των ουσιαστικών δυνατοτήτων εκπλήρωσης των καθηκόντων τους προκαλεί αίσθηση και εκπλήσσει. Γιατί να μη θέλουν οι δικαστές και οι εισαγγελείς να εξετάζονται και να βαθμολογούνται μετά την παρακολούθηση επιστημονικών σεμιναρίων; Η απάντηση δίδεται από τους συνδικαλιστικούς εκπροσώπους του δικαστικού σώματος, που οργάνωσαν και το δημοψήφισμα, έτσι όπως καταγράφεται στην ανακοίνωση της Ενώσεως Δικαστών και Εισαγγελέων. «Οι δικαστικοί λειτουργοί αξιολογούνται από τα αρμόδια όργανα της επιθεώρησης κάθε χρόνο. Δεν δέχονται να υποβάλλονται σε γραπτές εξετάσεις οι οποίες αναπαράγουν τη μία και μοναδική αλήθεια του διδάσκοντος και στοχεύουν να κάμψουν την ελεύθερη γνώμη και επιστημονική άποψη».
Τώρα, σε τι παραβλάπτεται η δικαστική ανεξαρτησία, η έκφραση ελεύθερης γνώμης και η επιστημονική άποψη από την υποχρέωση δικαστών που παρακολουθούν ένα επιστημονικό σεμινάριο να εξετάζονται μετά την παρακολούθησή του, είναι θέμα που δεν είναι εύκολο να απαντηθεί με λογικά επιχειρήματα.
Ωστόσο, η σημασία της αξιολόγησης των δικαστών οι οποίοι, έτσι όπως είναι σήμερα τα πράγματα, εξελίσσονται χωρίς να υπόκεινται σε ουσιαστικό έλεγχο, είναι θέμα που απασχολεί και την ηγεσία της Δικαιοσύνης και το υπουργείο Δικαιοσύνης, το οποίο επιχειρεί –έπειτα από δεκαετίες– να θέσει νέο πλαίσιο για τη δικαστική επιθεώρηση – αξιολόγηση των δικαστών με τον νέο Οργανισμό Δικαστηρίων που θα φέρει στη Βουλή μετά τις γιορτές.
Πάντως, κοινή παραδοχή είναι πως η υπάρχουσα κατάσταση της αξιολόγησης των δικαστών είναι εξόχως προβληματική, καθώς όλοι εξελίσσονται με βάση την επετηρίδα, σπάνια μένουν κάποιοι στάσιμοι, η επιθεώρησή τους είναι ουσιαστικά –για πάρα πολλούς λόγους– τυπική, με αποτέλεσμα οι ικανοί να χάνονται μέσα στον κυκεώνα των μετρίων και των μη ικανών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη λειτουργία ενός θεσμού, όπως η Δικαιοσύνη.