Τέσσερα ξενοδοχεία ή ξενώνες, τρία εστιατόρια, τέσσερα καφέ ή αναψυκτήρια, καταστήματα πώλησης αναμνηστικών ή αγροτικών προϊόντων και φυσικά μουσειακοί χώροι θα «καταλάβουν» τα κτίρια στο κτήμα Τατοΐου. Η πρόταση του υπουργείου Πολιτισμού αρχίζει να παίρνει την τελική της μορφή –όχι χωρίς διαφωνίες–, ενώ παράλληλα αρχίζουν να δημοπρατούνται τα έργα που έχουν ενταχθεί στο ΕΣΠΑ ή στο Ταμείο Ανάκαμψης. Οι πυρκαγιές του περασμένου καλοκαιριού πάντως, εκτός από την καταστροφή της βλάστησης στο κτήμα είχαν και αρκετές άλλες συνέπειες, ανάμεσα στις οποίες η επιβράδυνση των χρονοδιαγραμμάτων και, κυρίως, η προσαρμογή των πολιτικών αποφάσεων γύρω από το κτήμα στις νέες συνθήκες.
Πριν από ένα έτος η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη παρουσίασε τη μελέτη βιωσιμότητας που διεξήχθη για λογαριασμό του υπουργείου (με χρηματοδότηση του Ιδρύματος Λασκαρίδη) για την αξιοποίηση του κτήματος Τατοΐου. Η στροφή, σε σχέση με τις δύο μελέτες που είχαν πραγματοποιήσει κρατικοί φορείς στο παρελθόν (Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου και Οργανισμός Αθήνας) ήταν ότι, όπως και η ίδια η κ. Μενδώνη ανέφερε, η νέα μελέτη βασίστηκε όχι μόνο στον σεβασμό του περιβάλλοντος και της ιστορίας του κτήματος, αλλά και στις αρχές της οικονομικής βιωσιμότητας.
Εκτοτε το υπουργείο Πολιτισμού ξεκίνησε τη διαδικασία οριστικοποίησης του σεναρίου ανάπτυξης που επελέγη, κυρίως σε συζητήσεις με τους μελετητές της έκθεσης. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», η πρόταση στην οποία το ΥΠΠΟΑ έχει καταλήξει, όσον αφορά τη χρήση των υφιστάμενων κτιρίων, είναι η εξής:
• Το ανάκτορο (3.100 τ.μ.) μετατρέπεται σε μουσείο και το γειτονικό του κτίριο των μαγειρείων (357 τ.μ. συν 90 τ.μ. υπόγειο) σε εκδοτήριο εισιτηρίων του μουσείου, με πωλητήριο και αναψυκτήριο.
• Το υπασπιστήριο (245 τ.μ.), κτίριο δυτικά των μαγειρείων, θα φιλοξενήσει τα γραφεία διοίκησης του κτήματος.
• Το κτίριο προσωπικού (614 τ.μ. συν 182 τ.μ. υπόγειο) θα μετατραπεί σε ξενοδοχείο. Μάλιστα το ΥΠΠΟΑ ήδη δρομολόγησε την αλλαγή αυτή, αναθέτοντας μελέτες για την αποκατάσταση και μετατροπή του, οι οποίες ολοκληρώνονται τις ημέρες αυτές.
• Η οικία Στουρμ (240 τ.μ.) και το τηλεγραφείο (170 τ.μ.) θα φιλοξενήσουν έκθεση επιμέρους θεματικών συλλογών. Το έργο θα ενταχτεί στο ΕΣΠΑ.
• Η οικία φροντιστή (80 τ.μ.) και η αποθήκη της (11 τ.μ.) θα φιλοξενήσουν γραφεία της διοίκησης του κτήματος. Αξίζει να σημειωθεί ότι όλο το προαναφερθέν συγκρότημα κτιρίων (πλην του ανακτόρου και των μαγειρείων) είχε προταθεί από τη μελέτη βιωσιμότητας να μετατραπεί σε ξενώνα VIP με spa. Το έργο θα ενταχτεί στο ΕΣΠΑ.
• Τα δύο κτίρια στάθμευσης με τις οικίες των οδηγών (4 κτίρια, 200+116+82+66 τ.μ.) θα μετατραπούν σε έκθεση αυτοκινήτων. Το έργο θα ενταχθεί στο ΕΣΠΑ.
• Το κτίριο των στρατώνων (960 τ.μ.) θα μετατραπεί σε ξενοδοχείο με χώρο κοινωνικών εκδηλώσεων και εστιατόριο.
• Η οικία του αρχικηπουρού (100 τ.μ. συν 50 τ.μ. υπόγειο), που βρίσκεται στο άκρο της ανακτορικής ενότητας, θα μετατραπεί σε κέντρο ελέγχου του κτήματος με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ.
• Η οικία δασοφύλακα (112 τ.μ.) σχεδιάζεται να γίνει κέντρο πληροφόρησης από τον Σύλλογο Φίλων του Τατοΐου (αν βέβαια ο σύλλογος το δεχθεί).
• Το διευθυντήριο (416 τ.μ.), που κάηκε στην πυρκαγιά του καλοκαιριού, αποφασίστηκε να γίνει εστιατόριο με τοπικά προϊόντα.
• Στο δασονομείο (100 τ.μ.) θα μεταστεγαστεί το αστυνομικό τμήμα.
Οι καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού επηρέασαν με αρκετούς τρόπους την υπόθεση, με αποτέλεσμα και την επιβράδυνση των χρονοδιαγραμμάτων.
• Το συγκρότημα των κτιρίων όπου σήμερα βρίσκεται το αστυνομικό τμήμα, αποφασίστηκε να μετατραπεί σε ξενοδοχείο. Περιλαμβάνει το κτίριο του ξενοδοχείου που προϋπήρχε (376 τ.μ. συν 124 τ.μ. υπόγειο), την οικία αξιωματικών (190 τ.μ.), τον σταθμό χωροφυλακής (100 τ.μ.), τα τρία κτίρια κατοικιών των εργατών (288, 182, 80 τ.μ.), το εργαστήριο των εργατών (90 τ.μ.) και μια αποθήκη (30 τ.μ.).
• Στο παλαιό Βουστάσιο (428 τ.μ.) θα φιλοξενηθεί έκθεση των αμαξών της τέως βασιλικής οικογένειας. Η μελέτη βιωσιμότητας είχε προτείνει να φιλοξενήσει εγκαταστάσεις έρευνας και startup επιχειρήσεων.
• Στο ιπποστάσιο (420 τ.μ.) θα φιλοξενηθούν καφέ, πωλητήριο και χώρος δημιουργικής απασχόλησης παιδιών.
• Το νέο βουστάσιο (1.498 τ.μ.) προτείνεται να γίνει χώρος έκθεσης αγροτικής παραγωγής, με οχήματα και εξοπλισμό που υπήρχε στο κτήμα. Στον όροφο θα δημιουργηθεί αναψυκτήριο και χώρος εκδηλώσεων. Στη μελέτη βιωσιμότητας είχε προταθεί να φιλοξενηθεί εκεί το μουσείο αμαξών και αυτοκινήτων.
• Το χοιροστάσιο (190 τ.μ.) θα γίνει πωλητήριο αναμνηστικών ειδών.
• Το βουτυροκομείο (108 τ.μ.) θα γίνει μουσείο βουτυροκομείου και θα φιλοξενήσει επίσης ιατρείο. Το έργο είναι προς ένταξη στο ΕΣΠΑ.
• Ο στάβλος Πλατάνου προτείνεται να γίνει εστιατόριο και καφέ.
Τα υπόλοιπα (από τα 55 υφιστάμενα) κτίρια θα λάβουν γεωργικές χρήσεις ή σχετιζόμενες με υπαίθριες δραστηριότητες χρήσεις, εξαιρουμένων βέβαια των κτιρίων του νεκροταφείου.
Οι νέες χρήσεις
Σύμφωνα με την πρόταση που έχει προκριθεί, η νέα δόμηση στο κτήμα θα είναι 3.200 τ.μ. Το πώς θα μοιραστεί αυτή η νέα δόμηση δεν είναι ακόμα σαφές: αν θα αφορά (και) προσθήκες σε υφιστάμενα κτίρια, καθώς και άλλες δραστηριότητες που προβλέπει το σενάριο που επελέγη, όπως παιδικές κατασκηνώσεις, ξύλινες καντίνες, αθλητικές και αγροτικές εγκαταστάσεις, καθώς και εγκαταστάσεις εκπαίδευσης. Οι νέες χρήσεις των κτιρίων θα οριστικοποιηθούν άμεσα (δεν αποκλείεται να υπάρξουν αλλαγές της τελευταίας στιγμής από τον προαναφερθέντα κατάλογο) και κατόπιν θα υποβληθούν προς έγκριση στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, κάτι που έχει προγραμματιστεί να γίνει αυτή την Πέμπτη.
Πάντως, οι καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού φαίνεται ότι επηρέασαν με αρκετούς τρόπους την υπόθεση του Τατοΐου. Οχι μόνο επειδή κατέκαψαν σχεδόν το σύνολο του κτήματος, αλλά επειδή ακριβώς λόγω της καταστροφής αυτής απαιτούνται πλέον πιο λεπτοί πολιτικοί χειρισμοί. Με άλλα λόγια, το υπουργείο Πολιτισμού δεν θα μπορεί πλέον με την ίδια ευκολία να υλοποιήσει τα πιο τολμηρά από τα σχέδια οικονομικής ανάπτυξης του κτήματος, κάτι που φαίνεται ότι ήδη απασχολεί το ΥΠΠΟΑ. Επίσης, τα χρονοδιαγράμματα που είχαν οριστεί από τη μελέτη βιωσιμότητας υπολείπονται κατά αρκετούς μήνες, ενδεικτικό και των «ζυμώσεων» που πραγματοποιούνται την τελευταία περίοδο.
Τέλος, το ΥΠΠΟΑ πρέπει (αν και αναρμόδιο) να δρομολογήσει την εξαίρεση από την απόφαση αναδάσωσης του συνόλου του κτήματος περίπου 300 στρεμμάτων στις παλαιές αγροτικές εκτάσεις και ακόμα 300 στρεμμάτων στον πυρήνα του κτήματος (μέσα στα οποία η περιοχή όπου θα αναδημιουργηθούν οι κήποι του ανακτόρου). Να σημειωθεί εδώ ότι το αρμόδιο για τα περιβαλλοντικά και τον πολεοδομικό σχεδιασμό ΥΠΕΝ έχει αποκλειστεί από τη διαδικασία σχεδιασμού (και) του Τατοΐου. Η τελευταία απόφαση που έλαβε το υπουργείο για την περιοχή ήταν η προέγκριση, τον Ιούλιο του ’21, της επέκτασης των εγκαταστάσεων του Tatoi Club και του Αθλητικού Ομίλου Τατοΐου, που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση.
Η υλοποίηση
Οσον αφορά την πρόοδο της υλοποίησης του σχεδίου, οι προσπάθειες του υπουργείου Πολιτισμού κινούνται αυτή την περίοδο σε τρία επίπεδα: στην προώθηση των έργων που έχουν ενταχθεί στο ΕΣΠΑ και εκείνων που είναι προς ένταξη στο Ταμείο Ανάκαμψης (και οι δύο κατηγορίες είναι έργα του υπουργείου Πολιτισμού) και ταυτόχρονα στη δρομολόγηση των υπολοίπων έργων που προβλέπει το σχέδιο. Στην κατεύθυνση αυτή υπεγράφη τα Χριστούγεννα (και δημοσιεύθηκε στη Διαύγεια με καθυστέρηση… ενός μήνα) μια κοινή υπουργική απόφαση με την οποία τα υπουργεία Πολιτισμού, Περιβάλλοντος, Υποδομών και Αγροτικής Ανάπτυξης δέχονται την πρόταση του Ιδρύματος Λασκαρίδη (που ήδη κάλυψε με δωρεά το κόστος της μελέτης βιωσιμότητας) να αναλάβει το κόστος όλων των μελετών που χρειάζονται.
Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να εκπονηθεί ένα Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο ειδικά για το κτήμα Τατοΐου, με το οποίο θα καθοριστούν οι νέοι όροι δόμησης και οι χρήσεις γης στην περιοχή. Με το πολεοδομικό σχέδιο θα πρέπει να τροποποιηθεί το Προεδρικό Διάταγμα προστασίας της Πάρνηθας και ενδεχομένως εκείνο της προστασίας ζωνών του Κηφισού, εγχείρημα που έχει προφανείς νομικές δυσκολίες.
Η μελέτη βιωσιμότητας
Το τοπίο σχετικά με την επιλογή των μελετητών και, κυρίως, των σχεδιαστικών κατευθύνσεων για το κτήμα Τατοΐου δίνει στην «Κ» ο συντονιστής των μελετών και τεχνικός σύμβουλος του Ιδρύματος Λασκαρίδη, Γιάννης Πυργιώτης (τέως γενικός γραμματέας Ολυμπιακής Αξιοποίησης).
Οπως αναφέρει, οι μελέτες που θα εξειδικεύσουν τα όσα έχουν αποφασιστεί θα εκπονηθούν σε διάστημα περίπου έξι μηνών, συμπεριλαμβάνοντας και τη διαδικασία διαβούλευσης.
«Αυτό που θα εξειδικεύσουν οι μελέτες, τις οποίες χρηματοδοτεί το Ιδρυμα Λασκαρίδη, είναι οι ευρύτερες ρυθμίσεις που χρειάζονται για να αναπτυχθεί το κτήμα με τρόπο οικονομικά βιώσιμο», αναφέρει. «Βάση θα είναι προφανώς η μελέτη βιωσιμότητας (σ.σ. την εκπόνησαν οι εταιρείες KPMG, AΣΠΑ και American Appraisal), ενώ οι κατευθύνσεις θα δοθούν σε συνεργασία με τις υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού. Οι μελέτες αναμένεται να είναι έτοιμες σε ένα εξάμηνο».
Σε ερώτηση της «Κ», για το πώς θα επιλεγούν οι μελετητές του κτήματος, ο κ. Πυργιώτης επισημαίνει ότι τον τελικό λόγο έχει το ΥΠΠΟΑ. «Πολλοί από τους μελετητές έχουν προταθεί από εκείνους που εκπόνησαν τη μελέτη βιωσιμότητας, πάντα με τη σύμφωνη γνώμη του ΥΠΠΟΑ και του δωρητή και βέβαια παίζει σημαντικό ρόλο το να γνωρίζουν την περιοχή και να είναι έμπειροι στοn χώρο τους».
Πώς όμως οι μελετητές θα εξειδικεύσουν τη μελέτη βιωσιμότητας, όταν αυτή δεν έχει παραληφθεί επισήμως από το υπουργείο Πολιτισμού; «Η παραλαβή δεν έγινε γιατί η μελέτη δεν είχε θεσμική διάσταση», εκτιμά ο κ. Πυργιώτης. «Τώρα με την εξειδίκευσή της θα την αποκτήσει».
Από το 2020 το ΥΠΠΟΑ έχει παραλάβει πέντε μελέτες για το Τατόι από δωρητές: τρεις (Ιούλιος 2020) από τον Σύλλογο Φίλων Τατοΐου για την αποκατάσταση της οικίας φροντιστή, του βουτυροκομείου και του κτιρίου τηλεπικοινωνιών, μία από την Αιγέας (Ιδρυμα Μαρτίνου) για την αποκατάσταση του παλαιού βουστασίου και μία μελέτη βιωσιμότητας από το Ιδρυμα Λασκαρίδη. Η σύμβαση της δωρεάς με την Αιγέας δημοσιεύτηκε στη Διαύγεια (Σεπτέμβριος 2021), δεν έχει όμως συμβεί ακόμα το ίδιο με τη σύμβαση δωρεάς του Ιδρύματος Λασκαρίδη, που υπεγράφη τον Νοέμβριο του 2021.