Μια επιδημία με εκθετική αύξηση τις τελευταίες δεκαετίες και η οποία απειλεί τη μελλοντική υγεία του πληθυσμού είναι η παχυσαρκία στη χώρα μας. Ηδη, στην Ελλάδα, το 38% του πληθυσμού είναι υπέρβαρο και το 32% παχύσαρκο, ενώ το πρόβλημα εντοπίζεται με ένταση και στις μικρές ηλικίες, με 21% των παιδιών προσχολικής ηλικίας να είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Το ποσοστό των υπέρβαρων και παχύσαρκων φτάνει το 41% στα παιδιά ηλικίας 10 έως 12 ετών. Και αυτό, όταν στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης τα αντίστοιχα ποσοστά είναι μόλις 11% και 18% και κατά μέσο όρο στις χώρες της Ευρώπης 15% και 25%.
Την πολύ κακή εικόνα που παρουσιάζει η χώρα μας σε ό,τι αφορά την παχυσαρκία, τους παράγοντες που ευνοούν το φαινόμενο, αλλά και τις στρατηγικές για την αντιμετώπισή του παρουσίασαν χθες ειδικοί επιστήμονες σε ημερίδα που διοργάνωσε η διαρκής Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής, με θέμα «Από την παιδική παχυσαρκία στην επιδημία της παχυσαρκίας».
Ο καθηγητής Διατροφικής Αγωγής και Αξιολόγησης στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Γιάννης Μανιός –συντονιστής ερευνητικής ομάδας μελέτης που δημοσίευσε πρόσφατα για το θέμα η διαΝΕΟσις– έκανε λόγο για πανευρωπαϊκή πρωτιά στην παιδική παχυσαρκία, την οποία συνέδεσε με εσφαλμένες αντιλήψεις των γονέων, το εκπαιδευτικό τους επίπεδο και το γενικότερο περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν τα παιδιά.
Οπως ανέφερε, τα ποσοστά υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών είναι μεγαλύτερα σε επαρχιακές και αγροτικές περιοχές απ’ ό,τι στις πόλεις.
Ωστόσο, ανισότητες καταγράφονται και εντός των πόλεων: είναι ενδεικτικό ότι το ποσοστό παιδικής παχυσαρκίας στο Χαλάνδρι έχει μετρηθεί στο 3% και στο Παλαιό Φάληρο στο 5%, ενώ στην Καλλιθέα είναι 14% και στο Κερατσίνι 20%. «Που σημαίνει ότι εξαρτάται από το περιβάλλον της γειτονιάς, το σχολείο, αλλά και το εκπαιδευτικό επίπεδο των γονέων», ανέφερε ο κ. Μανιός, που πρόσθεσε ότι καθοριστικός παράγοντας για την παχυσαρκία των παιδιών είναι και οι εσφαλμένες αντιλήψεις των γονέων τους. «88% των γονέων υπέρβαρων ή παχύσαρκων παιδιών θεωρούν φυσιολογικό το βάρος του παιδιού τους και 20% των γονέων με παιδιά με φυσιολογικό βάρος εκτιμούν ότι το παιδί τους είναι λιποβαρές και το πιέζουν για μεγαλύτερη πρόσληψη τροφής».
Το «βάρος» πέφτει στα παιδιά, στα οποία το πρόβλημα εντοπίζεται με ένταση.
Σχολική απόδοση
Στις επιπτώσεις της παχυσαρκίας στη σχολική υγεία και στην απόδοση του παιδιού αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, ο καθηγητής Οικονομικών της Υγείας και Κοινωνικής Πολιτικής του ΕΚΠΑ Γιάννης Υφαντόπουλος, σημειώνοντας ότι τα παχύσαρκα παιδιά έχουν περιορισμένη συμμετοχή σε σχολικούς αγώνες, περιορισμένη άθληση, παίρνουν κατά μέσο όρο χαμηλότερους βαθμούς, έχουν χαμηλότερη αυτοεκτίμηση και χαμηλότερη ικανοποίηση από τη ζωή. «Παιδιά με “υγιές” βάρος έχουν κατά 13% υψηλότερη απόδοση στα μαθήματά τους και την παιδεία τους», τόνισε ο καθηγητής.
Στις οικονομικές επιπτώσεις της παχυσαρκίας αναφέρθηκε ο ομότιμος καθηγητής Οικονομικών της Υγείας Γιάννης Κυριόπουλος.
Οπως είπε, το 1% του ΑΕΠ, δηλαδή 1,8 δισ. ευρώ ετησίως, είναι η άμεση ιατρική δαπάνη και νοσηρότητα λόγω της παχυσαρκίας, ενώ εκτιμάται ότι σε μία δεκαετία θα υπερβεί το 2% του ΑΕΠ. «Η χώρα κάθεται πάνω σε μία μεταβολική βόμβα», σημείωσε και πρόσθεσε ότι για να απασφαλίσουμε αυτή τη βόμβα θα πρέπει να αυξηθεί το κεφάλαιο γνώσης για την υγεία του παιδιού στο πλαίσιο της οικογένειας και του σχολείου, αλλά και να υπάρξουν παρεμβάσεις στη φορολογία ως κίνητρα ή αντικίνητρα για πιο υγιεινές διατροφικές επιλογές. Πρότεινε, δε, να εφαρμοστεί ένα σύστημα αρνητικών φόρων, με απαλλαγή από το βάρος της φορολογίας στα φρούτα και τα λαχανικά, προκειμένου να στραφούν οι οικογένειες σε αυτά.
Ο κ. Μανιός πρότεινε τον σχεδιασμό και την υλοποίηση μίας διαδικασίας εύκολου και έγκαιρου εντοπισμού οικογενειών υψηλού κινδύνου για παχυσαρκία, ακόμα και μέσω της θεσμοθετημένης συμπλήρωσης του Ατομικού Δελτίου Υγείας Μαθητή και την παραπομπή των οικογενειών αυτών σε δομές πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας για συμβουλευτική και παρακολούθηση.
Σοβαρές οι επιπτώσεις στην υγεία
Μείωση του προσδόκιμου ζωής και αύξηση της πιθανότητας εμφάνισης σοβαρών παθήσεων, μεταξύ των οποίων και ο καρκίνος, επιφέρει η παχυσαρκία. «Η πιθανότητα ένα άτομο με φυσιολογικό βάρος να φτάσει τα 70 έτη ζωής είναι 70%. Για τα παχύσαρκα άτομα το ποσοστό αυτό μειώνεται στο 60%, ενώ για τα άτομα με νοσογόνο παχυσαρκία –δηλαδή δείκτη μάζας σώματος >40– οι πιθανότητες είναι 50%», σημείωσε χθες κατά τη διάρκεια ημερίδας της Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής ο καθηγητής Παθολογίας-Ρευματολογίας του ΕΚΠΑ και πρόεδρος του Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας (ΚΕΣΥ) Δημήτρης Μπούμπας. Σύμφωνα με τον καθηγητή, ο λόγος για τη σημαντική αυτή μείωση των πιθανοτήτων επιβίωσης για τα παχύσαρκα άτομα είναι ότι η παχυσαρκία συνοδεύεται με πολλές σοβαρές συνοσηρότητες, όπως υπέρταση, υπεργλυκαιμία και σακχαρώδης διαβήτης, υπερλιπιδαιμία, καρδιαγγειακά νοσήματα και ιδίως καρδιακή ανεπάρκεια, υπνική άπνοια, άσθμα, οστεοαρθρίτιδα γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και καρκίνος.
Οπως τόνισε, «το 10% του συνολικού κινδύνου για εκδήλωση καρκίνου σχετίζεται με την παχυσαρκία, η οποία συνδέεται με περισσότερους από 12 τύπους νεοπλασιών». Και πρόσθεσε ότι οι παχύσαρκοι ασθενείς με καρκίνο ανταποκρίνονται λιγότερο καλά σε θεραπεία και έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να υποτροπιάσουν. Επιπλέον, η παχυσαρκία στην εφηβική ηλικία συνδέεται με την εμφάνιση καρκίνου στη μέση ηλικία.
Ο καθηγητής Καρδιολογίας Γ΄ Καρδιολογικής Κλινικής στο «Σωτηρία», πρόεδρος Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Γεράσιμος Σιάσος υπογράμμισε ότι το 60% των ατόμων με καρδιακή ανεπάρκεια είναι παχύσαρκα, ενώ ένας παχύσαρκος έχει διπλάσια έως τριπλάσια πιθανότητα να εμφανίσει καρδιακή ανεπάρκεια σε σχέση με ένα άτομο με φυσιολογικό σωματικό βάρος.
Αντίθετα, η απώλεια βάρους για τους παχύσαρκους είναι μονόδρομος εάν στοχεύουν σε βελτίωση της υγείας τους. Σύμφωνα με τον κ. Μπούμπα, η απώλεια δέκα κιλών μειώνει κατά 20% τον κίνδυνο για θάνατο, έως 37% τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, κατά 60% τον κίνδυνο σακχαρώδους διαβήτη, κατά τουλάχιστον δύο βαθμούς την αρτηριακή πίεση και κατά 30% τα επίπεδα χοληστερίνης και τα τριγλυκεριδίων.
Τόσο ο κ. Μπούμπας όσο και ο κ. Σιάσος αναφέρθηκαν και στον ρόλο των υγειονομικών για τη διαχείριση της πανδημίας. «Η παχυσαρκία μάς ξέφυγε, αργήσαμε να αντιληφθούμε τη σημασία της», σημείωσε ο κ. Μπούμπας και συμπλήρωσε ότι θα πρέπει η μέτρηση σωματικού βάρους και της περιφέρειας μέσης να γίνεται σε κάθε επίσκεψη του ασθενούς και να καταγράφεται στον ηλεκτρονικό φάκελο υγείας. «Μόλις το 40% των ατόμων με παχυσαρκία έχει διαγνωστεί ότι πάσχει από αυτή τη σοβαρή νόσο και μόλις το 20% λαμβάνει θεραπεία γι’ αυτή», τόνισε ο κ. Σιάσος. Πρόσθεσε ότι ο ίδιος προγραμματίζει να καταθέσει πρόταση στο ΕΚΠΑ για τη δημιουργία ενός κατ’ επιλογήν προπτυχιακού μαθήματος για τη διαχείριση της παχυσαρκίας στην Ιατρική Σχολή Αθηνών.