Συνήθως, για να παρατηρήσει κάποιος προσεκτικά ένα κομμάτι της πόλης, η καλύτερη επιλογή είναι να το περπατήσει από τη μια άκρη έως την άλλη.
Στην περίπτωση της Ομόνοιας μπορεί να γίνει και το αντίθετο: να σταθεί κανείς σε ένα σημείο της, στη συμβολή της οδού Αθηνάς με την πλατεία λόγου χάρη, και να δει, κάποιο πρωί καθημερινής, να περνούν μπροστά του αρκετοί αντιπρόσωποι της περιοχής: βιαστικοί ασκούμενοι δικηγόροι, οικιακές βοηθοί σε δυάδες, μικροπωλητές που πωλούν ζελατίνες «για την κάρτα, την ταυτότητα, το δίπλωμα, το διαβατήριο», μικροεπιχειρηματίες που εξηγούν στο κινητό «μια καλή πατέντα», μετανάστες με τα πιτσιρίκια τους, ελαφρώς αμήχανοι τουρίστες, αλλά και πρόσωπα που, κόντρα στο όμορφο φόντο του σιντριβανιού και των σέλφις, κάθε άλλο παρά λάμπουν. Για την ακρίβεια μοιάζουν σαν πρωταγωνιστές μιας ζωής λιγότερο κανονικής, που ξυπνάει κυρίως τη νύχτα.
«Ειδικά την περίοδο 2012-2013 η Ομόνοια ήταν στα χειρότερά της», λέει ο Κ. που εργάζεται σε παλιά επιχείρηση της περιοχής. «Εκτοτε», συνεχίζει, «η περιοχή έχει βελτιωθεί, έχει αλλάξει πρόσωπο, τουλάχιστον το κομμάτι της πλατείας, όμως τα στενά παραμένουν αρκετά επικίνδυνα και το πρόβλημα των ναρκωτικών είναι έντονο. Νομίζω ότι αυτό που βοηθάει μια γειτονιά είναι να γίνεται προσβάσιμη σε οικογένειες, μέσα από την ασφάλεια που προσφέρεται ή τις επιχειρήσεις που ανοίγουν. Στην Ομόνοια έρχονται επενδυτές –που καλά κάνουν και μακάρι να συνεχίσουν– και αγοράζουν κτίρια, ξηλώνουν τις προηγούμενες επιχειρήσεις ώστε να γίνουν ξενοδοχεία, κάτι που αποτελεί ένα λογικό επιχειρηματικό εγχείρημα. Στο τέλος της ημέρας όμως, εκτός από ξενοδοχεία, είναι ελάχιστες οι επιχειρήσεις που απευθύνονται σε καταναλωτές. Είναι σαν να λένε στον ντόπιο να φύγει και στον τουρίστα να έρθει, αλλά μόνο για να διανυκτερεύσει».
Και αν οι τουρίστες διανυκτερεύουν σε άνετα δωμάτια, άλλοι περνούν τη νύχτα στους δρόμους μεταξύ Ομόνοιας και πλατείας Καραϊσκάκη. Τις μικρές ώρες δεν μπορεί κάποιος να σταθεί σε ένα σημείο για να παρατηρήσει γοητευμένος τα τεκταινόμενα. Στη Βερανζέρου συναντάς νεαρούς διπλωμένους αφύσικα, νεαρές που σε χαιρετούν με βεβιασμένη ηδυπάθεια, παρέες που σε δρόμους αδικαιολόγητα σκοτεινούς, όπως η Κουμουνδούρου, κρύβονται, αλληλοβοηθιούνται, τσακώνονται ή απλώς καταρρέουν. Μια αθόρυβη σειρήνα περνάει, αλλά ελάχιστα τους απασχολεί. Ενα όχημα καθαριότητας τους ξεβολεύει περισσότερο· στο πλάι του διαβάζει κανείς το σλόγκαν «σήμερα σαρώνουμε».
Πρωταγωνιστές μιας ζωής λιγότερο κανονικής, που ξυπνάει κυρίως τη νύχτα.
«Από την Ομόνοια και κάτω είναι σαν να μπαίνεις στη σκοτεινή πλευρά της πόλης», λέει ο Μάκης Σπετσιέρης, πρόεδρος του Σωματείου Εργαζομένων του Εθνικού Θεάτρου, το οποίο προ ημερών δημοσιοποίησε επιστολή με τους προβληματισμούς του για την κατάσταση στην περιοχή. «Και είναι μια πλευρά με όλη την παραβατικότητα και την εγκληματικότητα, στην οποία όμως κάποιοι ζουν και εργάζονται, ενώ υπάρχουν και μνημεία νεότερου πολιτισμού, όπως το κτίριο Τσίλλερ του Εθνικού Θεάτρου. Βλέπει κανείς την τεράστια αντίθεση, να υπάρχει μια πολιτιστική κληρονομιά και το κράτος να την υποτιμά, αφήνοντας να γίνονται όσα γίνονται. Οταν βέβαια έρχεται επίσκεψη κάποιος αρχηγός, διώχνουν τους εξαρτημένους και τους παραβατικούς και αναρωτιόμαστε γιατί δεν γίνεται και τις άλλες μέρες», συμπληρώνει ο Μάκης Σπετσιέρης.
«Τον βλέπεις αυτόν εκεί με την κουκούλα;», λέει ο Π., μέσα από το περίπτερό του στην Ομόνοια, στο οποίο εργάζεται εδώ και είκοσι χρόνια. «Ενα βράδυ βούτηξε μια κοπέλα, την τράβηξε σε μια γωνία για να την κλέψει, αλλά του ορμήσανε δυο-τρεις νεαροί και τον αρχίσανε στις κλωτσιές». Ο ίδιος δεν φοβάται, έχει συνηθίσει λέει την κατάσταση και ξέρει ποιους να αποφεύγει. Εχει μάλιστα και μια λύση, λύση διά πάσαν νόσον: «Εναν Παπαδόπουλο θέλουμε», καταλήγει, «να τους εξαφανίσει όλους. Απλά τα πράγματα».
Περπατώντας, πάντως, σε δρόμους όπως η θεοσκότεινη και επικίνδυνη Ξούθου και φτάνοντας έπειτα από λίγο στις φωτισμένες, προσιτές και πολυπολιτισμικές Ζήνωνος, Βούλγαρη και Κεραμεικού, έχει κανείς την εντύπωση ότι υπάρχουν και πράγματα που μπορούν να γίνουν σχετικά εύκολα. Η ενίσχυση με εκείνες τις μικρές επιχειρήσεις, για παράδειγμα. Τις ημέρες επίσης που την επισκεφθήκαμε, στους δρόμους της Ομόνοιας κυκλοφορούσαν και άλλα οχήματα καθαριότητας. Ειρωνική σύμπτωση θα πει κανείς, και δεν ήταν η μόνη· στο πλάι τους διάβαζε κανείς μερικά ακόμα πιο αποφασιστικά σλόγκαν: «Βρέξει χιονίσει», έλεγε ένα, «η Αθήνα θα καθαρίσει».