«Θα είναι αυτός ο δυσκολότερος χειμώνας για την Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο;». Αυτό το δυστοπικό ερώτημα τέθηκε στο πάνελ της συζήτησης που οργάνωσε η Καθημερινή στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
«Είναι δύσκολοι οι καιροί, δεν ξέρω πού θα φτάσουμε. Ο Πούτιν κατέλαβε ένα τμήμα της Ουκρανίας και θα χρησιμοποιήσει κάθε μέσο για να υπερασπιστεί τη “μητέρα πατρίδα”», είπε ο δημοσιογράφος των New York Times, Ρότζερ Κοέν, επικεφαλής του Γραφείου της εφημερίδας στο Παρίσι. «Ποτέ δεν φανταζόμασταν ότι θα μιλήσουμε για πυρηνικό πόλεμο, είναι κάτι το τρομακτικό», σημείωσε, για να επισημάνει τις προκλήσεις Ερντογάν κατά της Ελλάδας, καθώς και την οικονομική κρίση που έρχεται.
Ο Στηβ Ερλάντζερ, επικεφαλής του διπλωματικού ρεπορτάζ των ΝΥΤ στην Ευρώπη, έκανε αναφορά στον αυξανόμενο ευρωσκεπτικισμό, δίνοντας το παράδειγμα της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, προσθέτοντας και τις εξελίξεις που αναμένονται από την κυβέρνηση που θα προκύψει στην Ιταλία. Εξέφρασε την πεποίθηση ότι δεν θα γίνει εισβολή σε χώρα του ΝΑΤΟ, «αλλά κανείς δεν μπορεί να ξέρει». «Ανησυχώ ακόμα περισσότερο για τον επόμενο χειμώνα, αυτός ο πόλεμος δεν πρόκειται να τελειώσει σύντομα», εκτίμησε.
Ο διευθυντής της Καθημερινής, Αλέξης Παπαχελάς, εξέφρασε τον προβληματισμό του για την Τουρκία και τη ρητορική Ερντογάν, λέγοντας: «Ανησυχώ διότι η Τουρκία, η Κύπρος και η Ελλάδα θα έχουν εκλογές την ίδια περίοδο. Αυτό που με ανησυχεί είναι ότι βλέπουμε τους Τούρκους να τραβάνε το σχοινί τόσο μακριά. Η απειλή έχει γίνει το εθνικό τους σπορ».
Την ίδια ανησυχία συμμερίστηκε ο κ. Κοέν, ο οποίος τόνισε ότι δεν πιστεύει πως υπάρχει πιθανότητα πολέμου ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία, καθώς «οι ΗΠΑ θα κάνουν ό,τι μπορούν για να αποτρέψουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο». Ο κ. Ερλάντζερ είπε ότι «ο Ερντογάν είναι απεγνωσμένος, η οικονομία της Τουρκίας έχει πρόβλημα» και πρόσθεσε ότι ο Τούρκος πρόεδρος κατάφερε να «αγοράσει χρόνο» με τη διαμεσολάβηση του στην Ουκρανία.
Ο συγγραφέας Απόστολος Δοξιάδης τόνισε ότι υπάρχει πάντα ο φόβος για ένα «ατύχημα», σχολιάζοντας ότι «αυτό ενδεχομένως ψάχνει η Τουρκία και μπορεί να οδηγήσει σε ένα πόλεμο». «Έχω ελπίδες με τον Μπάιντεν, υπάρχει καλό πνεύμα και ελπίζουμε ότι θα διαρκέσει», πρόσθεσε. Αναφερθείς στην Ουκρανία, είπε ότι «η Ιστορία δεν τελειώνει έτσι εύκολα, κάνει κύκλους. Βλέπουμε ότι υπάρχει μια πόλωση. Υπάρχει μια δύσκολη κατάσταση στην Ευρώπη. Δεν ανησυχώ τόσο για την Ελλάδα, όσο για την Ευρώπη».
Η δημοσιογράφος των ΝΥΤ Λιζ Άλντερμαν, αφού τόνισε ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία εκτόξευσε τις τιμές της ενέργειας, επισήμανε τον αντίκτυπο που έχει στο βιοτικό επίπεδο των πολιτών, παρατηρώντας ότι μολονότι οι κυβερνήσεις λαμβάνουν μέτρα, υπάρχουν φόβοι κοινωνικής αναταραχής. «Ο χειμώνας θα είναι δύσκολος, αλλά εξίσου δύσκολος θα είναι ο επόμενος και ο μεθεπόμενος», είπε και πρόσθεσε: «Είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα. Είμαστε μπροστά από τσουνάμι δυσχερών χρηματοοικονομικών εξελίξεων».
Ο Αλέξης Παπαχελάς επισήμανε ότι η ελληνική εμπειρία δείχνει ότι μπορεί να υπάρχει ελπίδα για την Ευρώπη. «Οι Ευρωπαίοι είναι γνώστες της Ιστορίας τους και δεν θέλουν να δουν τα λάθη του παρελθόντος», τόνισε και πρόσθεσε: «Αυτή η περίοδος μου θυμίζει τη δεκαετία του 1920 και του 1930, υπάρχει πόλωση και αμφισβήτηση των θεσμών. Η μεγάλη μάχη θεωρώ ότι θα είναι μέσα στη Δύση. Η πρόκληση είναι για τη Δύση, να διατηρηθεί ενωμένη και να αντέξει».
Ο Ρότζερ Κοέν επισήμανε ότι σκεφτόμουν τη λέξη «ατύχημα», αναφέροντας το πιθανό σαμποτάζ στον αγωγό Nord Stream, κάνοντας μια ιστορική παραπομπή στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. «Σε μια δραματική εξέλιξη, με απρόβλεπτη αντίδραση του Πούτιν, να χτυπάει ας πούμε πολωνικά αεροδρόμια, θεωρώ ότι το ΝΑΤΟ είναι υποχρεωμένο να απαντήσει», τόνισε.
Ο Στηβ Ερλάντζερ είπε ότι «το ΝΑΤΟ έχει κάνει καλή δουλειά, πήρε στα σοβαρά την κατάσταση», για να συμπληρώσει ότι «βλέποντας επίσης τι κάνουν τα δυτικά όπλα στα χέρια των Ουκρανών, ο Πούτιν θα σκεφτεί σοβαρά να επιτεθεί στο ΝΑΤΟ. Δεν θεωρώ ότι ο Πούτιν θα τολμήσει».
Ο Απόστολος Δοξιάδης τόνισε ότι δεν θεωρεί κανέναν τόσο δυνατό ώστε να αντιμετωπίσει δύσκολες κρίσεις. «Είναι ίσως σχετική η αναλογία με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς για πρώτη φορά εξελίσσεται ένας πόλεμος δίπλα μας», είπε και πρόσθεσε: «Δεν μπορώ να πω αν θα κρατήσει αυτό το πρόβλημα για μια 5ετια, αλλά σίγουρα για έναν ακόμα χρόνο θα συνεχιστεί».
«Ανησυχώ περισσότερο για τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, αυτό που συμβαίνει εκεί είναι περίεργο, υπάρχει ένα φάντασμα όχι με τη μεταφυσική έννοια, λες και δεν τους αφήνει το παρελθόν τους να ξεφύγουν. Θα φανεί πόσο ισχυρές είναι οι δομές και οι θεσμοί για να αποτρέψουν τα χειρότερα», σημείωσε.
Ο Ρότζερ Κοέν είπε ότι «είναι πιθανό η Ουκρανία να προσπαθήσει να ανακαταλάβει τη Μαριούπολη, αν γίνει αυτό δεν ξέρουμε πώς θα αντιδράσει ο Πούτιν. Πολλά είναι τα σενάρια, ο πόλεμος θα διαρκέσει, άγνωστο για πόσο».
Ο Στηβ Ερλάντζερ τόνισε ότι υπάρχει πρόβλημα στην ευρωπαϊκή ηγεσία, καθώς λείπουν οι παλιοί χαρισματικοί ηγέτες: «Ο Μακρόν θέλει να είναι ο ηγέτης της Ευρώπης, αλλά δεν έχει αρκετή υποστήριξη». Όσον αφορά στο πρόβλημα με τον αγωγό Nord Stream, είπε ότι δεν γνωρίζουμε ποιος είναι πίσω από το πιθανό σαμποτάζ.
Ο Ρότζερ Κοέν, έχοντας επισκεφτεί πριν μερικές εβδομάδες την Ουκρανία, συμπέρανε ότι οι Ουκρανοί -σωστά ή λάθος- εκτιμούν ότι θα κερδίσουν τον πόλεμο. Η Λιζ Άλντερμαν είπε ότι όταν βρέθηκε στην Ουκρανία τον περασμένο μήνα, παρατήρησε ότι, ακόμα και στο δυτικό τμήμα που δεν έχει βομβαρδιστεί, ο κόσμος ζούμε με το ψυχικό βάρος του φόβου.
Η υφυπουργός Εργασίας, Δόμνα Μιχαηλίδου, που παραβρέθηκε στην εκδήλωση, έθεσε ερώτημα για το ρόλο της Μεγάλης Βρετανίας. Ο Στηβ Ερλάντζερ είπε ότι δεν θα υποτιμούσε τη Μ. Βρετανία και το ρόλο της. Η Λιζ Τρας, τόνισε, είναι εξαιρετικά σκληρή απέναντι στον Πούτιν, περισσότερο κι από τον Μπόρις Τζόνσον.
Και η Λιζ Άλντερμαν εκτίμησε ότι η Βρετανία παραμένει ισχυρή, παρότι δεν έχει τη δύναμη που είχε στο παρελθόν.
Τη συζήτηση προλόγισε ο Αχιλλέας Τσάλτας (President, The Democracy & Culture Foundation) και ο Αθανάσιος Έλλις (Editor in Chief of Kathimerini English Edition), ενώ το πάνελ συντόνισε η δημοσιογράφος της εφημερίδας «Η Καθημερινή», Ηλιάνα Μάγρα.