«Flexitarian». Ο όρος εμφανίζεται όλο και συχνότερα στις επιστημονικές δημοσιεύσεις, αυτές που αφορούν τη διατροφή και την υγεία των ανθρώπων αλλά και αυτές που αναφέρονται στη δυνατότητα του περιβάλλοντος να επιβιώσει και να θρέψει τον ανθρώπινο πληθυσμό, ο οποίος αναμένεται να φτάσει τα 9,5-10 δισ. το 2050. Ανάμεσα στους vegetarian ή τους vegan ακόμη περισσότερο, ο «flexitarian» αποτελεί μια μέση και συνετή οδό διατροφικού μοτίβου. Τρεις ειδικοί επιστήμονες στους οποίους απευθύνθηκε η «Κ» απαντούν στο κρίσιμο ερώτημα «τι πρέπει να τρώμε ώστε να διαφυλάξουμε την υγεία μας και το περιβάλλον».
Ο άνθρωπος ως μονογαστρικό ον, είναι παμφάγος και έχει ανάγκη τη ζωική πρωτεΐνη, ιδιαίτερα σε κάποιες περιόδους της ζωής του όπως είναι η εφηβεία. Ταυτόχρονα όμως οι ποσότητες κρέατος και ζωικής πρωτεΐνης που καταναλώνουμε αυξάνονται διαρκώς –στον δυτικό κόσμο– καταστρέφοντας το περιβάλλον και την υγεία μας. Στις ΗΠΑ, τη χώρα όπου το κρέας είναι απαραίτητο συστατικό κάθε γεύματος, το 1961 ο μέσος πολίτης έτρωγε 242 γραμμάρια κρέας την ημέρα. Το 2019 η ποσότητα αυτή έφτασε τα 352 γραμμάρια. Στην Κίνα από 8,9 γραμμάρια κρέατος την ημέρα το 1961, σήμερα, η μέση ημερήσια κατανάλωση έχει φτάσει τα 174,4 γραμμάρια. Αναλογιζόμενοι τον πληθυσμό της συγκεκριμένης χώρας αντιλαμβανόμαστε τις ανάγκες που προκύπτουν όσον αφορά την εκτροφή ζώων. Αλλά και στην Ελλάδα η αλλαγή στη διατροφή την τελευταία εξηκονταετία είναι μεγάλη. Το 1961 ο μέσος όρος ημερήσιας κατανάλωσης κρέατος ήταν 58 γραμμάρια και το 2019 είχε φτάσει τα 219 γραμμάρια την ημέρα.
«Ο όρος “flexitarian” αποδίδει τον άνθρωπο του οποίου η διατροφή βασίζεται κυρίως σε τρόφιμα φυτικής προέλευσης, τα οποία δεν έχουν υποστεί ιδιαίτερη επεξεργασία αλλά συμπεριλαμβάνει και μικρή ποσότητα ζωικών προϊόντων», εξηγεί η Εμμανουέλα Μαγριπλή, επίκουρη καθηγήτρια Διατροφικής Επιδημιολογίας και Δημόσιας Υγείας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΓΠΑ). Συχνά όμως αυτή η «μικρή ποσότητα» χωράει πολύ… κρέας. «Θυμάστε παλιά στο κυριακάτικο τραπέζι; Ηταν η μέρα που τρώγαμε κρέας. Θυμάστε όμως ότι αναλογούσε ένα κομμάτι κρέας για τον καθένα; Τρώω κρέας μια φορά την εβδομάδα δεν σημαίνει τρώω ολόκληρο το ζώο σε ένα γεύμα», τονίζει ο Κωνσταντίνος Μουτζούρης, καθηγητής του ΓΠΑ, πρόεδρος του Τμήματος Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής. Η κ. Μαγριπλή εξηγεί ότι για έναν ενήλικο αρκεί μια μερίδα κόκκινο κρέας μια φορά στις δύο εβδομάδες (μερίδα= 150 γραμμάρια ψημένο). Μπορούμε να βγάλουμε εντελώς το κρέας από τη διατροφή μας όμως; «Ναι», απαντά χωρίς δισταγμό η επιστήμονας, προσθέτει ωστόσο ότι αν αποφασίσουμε να αφαιρέσουμε κάθε πηγή ζωική πρωτεΐνης (ψάρι, γαλακτοκομικά, αυγά), «θα πρέπει να είμαστε εξαιρετικά προσεκτικοί στη διατροφή μας έτσι ώστε να μπορέσουμε να καλύψουμε τις ανάγκες μας». Μπορούμε για παράδειγμα να προσλάβουμε πρωτεΐνη από το μπρόκολο. Ομως «χρειαζόμαστε 4 “φλιτζάνια” μπρόκολο βρασμένο για να πάρουμε την πρωτεΐνη ενός γιαουρτιού», περιγράφει η κ. Μαγριπλή. «Εναλλακτικά θα μπορούσαμε να φάμε ψαρόσουπα, αν δεν έχουμε αποκλείσει και το ψάρι από τη διατροφή μας», σημειώνει. Οσον αφορά τους εφήβους είναι ωστόσο περισσότερο αυστηρή. «Στην εφηβεία ένα αγόρι χρειάζεται 6 μερίδες ασβεστίου την ημέρα και ένα κορίτσι 4 μερίδες – όπου μια μερίδα ασβεστίου είναι ένα ποτήρι γάλα ή ένα γιαούρτι ή μια μερίδα τυρί 40 γραμμάρια. Ενας ενήλικος χρειάζεται το μισό», επισημαίνει.
Και αν οι όποιοι αποκλεισμοί στη διατροφή μας έχουν περιβαλλοντικό πρόσημο ή εμφορούνται από την αγάπη μας για τα ζώα, δυστυχώς το παζλ δεν λύνεται εύκολα. Αν για παράδειγμα αντικαταστήσουμε στη διατροφή μας το ζωικό γάλα με γάλα αμυγδάλου, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι η καλλιέργεια αμυγδάλου χρειάζεται πολύ νερό. Το τι παράγουμε, πώς τρώμε και με ποιους τρόπους ξοδεύουμε το περιβάλλον, είναι μια συζήτηση με πολλαπλές παραμέτρους. «Τα ζώα τα οποία εκτρέφουμε δεν θα ζούσαν ποτέ αν δεν τα μεγαλώναμε γι’ αυτόν τον λόγο», λέει ο κ. Μουτζούρης. «Η ζωική παραγωγή απασχολεί 1,3 δισ. ανθρώπους εκ των οποίων το 1 δισ. γυναίκες σε φτωχές χώρες, αντιπροσωπεύει το 40% του παγκόσμιου ακαθάριστου προϊόντος και το 6,4% της παγκόσμιας οικονομίας. Ολόκληρο το διατροφικό μας σύστημα είναι προσανατολισμένο στην παραγωγή όλο και περισσότερου κρέατος. Την ίδια στιγμή, το 33% των καλλιεργούμενων εκτάσεων χρησιμοποιείται για την παραγωγή ζωοτροφής», επισημαίνει. «Αν καταναλώναμε λιγότερη ζωική πρωτεΐνη, θα μπορούσαν να απελευθερωθούν εκτάσεις. Θα περισσεύει γη για να ταΐσεις περισσότερους ανθρώπους. Και θα είμαστε υγιέστεροι», ανταπαντά ο Δημήτρης Μπιλάλης, καθηγητής Βιολογικής Γεωργίας στο ΓΠΑ.
Η παραγωγή ζωικών προϊόντων επιβαρύνει ιδιαίτερα το περιβάλλον. Ενδεικτικά για την καλλιέργεια ενός κιλού πατάτας εκπέμπονται στο περιβάλλον 200 γραμμάρια αερίων του θερμοκηπίου, ενώ για ένα κιλό μοσχαριού 53 κιλά αντίστοιχα! Είναι ο «flexitarian» η λύση για την υγεία, το περιβάλλον και την επισιτιστική επάρκεια; «Είμαστε ακόμη στην αρχή γιατί είναι πολλοί οι παράγοντες που πρέπει να εξεταστούν. Ωστόσο φαίνεται ότι είναι ο καλύτερος δρόμος, σε σχέση με τα διατροφικά μοντέλα που ακολουθούνται», καταλήγει η κ. Μαγριπλή.
Οι αριθμοί
33% των καλλιεργούμενων εκτάσεων με φυτά χρησιμοποιείται για την παραγωγή ζωοτροφών.
15,5% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου οφείλεται στον τομέα της ζωικής παραγωγής.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr